26
11-rasm. Golji apparati A-Nerv hujayrasi impregnatsiya qilingan:
1-yadro
2- golji
apparati
B.
Golji apparati sxemasi
1. pufakchalar
2. naychalar
3. yassi qopchalar – sisternalar
V – TEM
1. pufakchalar
2. naychalar
3. sisternalar
4. donalik endoplazmatik to‘r
Lizosomalar turli xajm va zichlikdagi vakuolalar shaklida uchrab
ularning ichida 40 dan ko‘p turli gidrolitik fermentlar mavjud.
Lizosomalarning fermentlari hujayra ichi hazmida qatnashadi, ya’ni
endotsitoz yo‘li bilan hujayra ichiga tushgan ekzogen moddalar, yoki
hujayra ichidagi yaroqsiz holga kelgan organellalar, kiritmalarni
parchalaydi, hujayraga keraksiz bo‘lgan metabolitlarni chiqarib
tashlaydi (Lizosomalarni hujayra sanitarlari deb ataladi). Lizosomalar
donalik endoplazmatik to‘r va Golji apparatidan hosil bo‘ladi.
Lizosomalarning faollik va morfologik belgilariga ko‘ra quyidagi turlari
uchraydi (14-rasm).
Birlamchi lizosomalar - o‘lchovi 0,2-0,5 mkm bo‘lgan ichida zich
moddasi bo‘lmagan vakuolalar, lekin ular ichida gidrolitik fermentlar
(ayniqsa nordon fosfataza) ko‘p bo‘ladi.
Ikkilamchi lizosomalar – hazm vakuolalari yoki fagolizosoma
deyiladi. Ular birlamchi lizosomalarning fagotsitoz qilingan moddalar
27
bilan qo‘shilishidan hosil bo‘ladi, (geterofagosoma) yoki hujayra
ichidagi yaroqsiz moddalar bilan qo‘shilishidan hosil bo‘ladi
(autafagosoma). Autafagosomalar kasallikda ko‘payadilar.
12-rasm. Lizosomalar tuzilishi
A-Lizosomalarni hosil bo‘lishi va
hujayra ichi xazmida ishtiroki
1. Donalik endoplazmatik to‘rdan
fermentlar
tutgan
mayda
pufakchalar hosil bo‘lishi.
2. 3-pufakchalarni GK bilan
qo‘shilishi
va
birlamchi
lizosomalarni hosil bo‘lishi
4.
5-gidrolaz
fermentlarning
tashqi hazmda qatnashuvi
6.
Endotsitoz
pufakchalar
–
Endosoma
7. Birlamchi
lizosomalar va
endosomalarni qo‘shilishi
8. Ikkilamchi lizosomalar hosil bo‘lishi
9-10. Qoldiq tanacha
va uning ekskretsiyasi
11-12. Birlamchi lizosomalarni yaroqsiz mitoxondriy bilan qo‘shilishi
va autofagosoma hosil bo‘lishi
B-TEM ikkilamchi lizosomalar ko‘ndalang kesimi (ko‘rsatkichlar bilan
ko‘rsatilgan)
Dostları ilə paylaş: