Toshkent «yangiyo‘l poligraf servis»
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
| RUSTAM
Faxri Erdinch I Bozorga ketayotgan edim, ro‘paramdan yetti-sak - kiz yoshlardagi oyoqyalang, chuvrindi bola chiqib qol - di. Yelkasiga o‘zidan ham katta savat osib olgan. U: «Meni yollang», – deb yalina boshladi. Ko‘p narsa xa- rid qilmoqchi emasdim, shuning uchun uni rad etdim. To‘g‘risini aytsam, yoshgina bolaga yukimni ko‘tartirib yurishdan nomus qildim. Biroq u yalinaverdi: – Men ko‘p haq so‘ramayman, amaki, besh qurush bersangiz bas. Bugun meni hali hech kim yollamadi, 191 pakana bo‘lganim uchun yollashmayapti. Lekin baquv - vatman! Unga achinib ketdim. Cho‘ntagimdan besh qurush olib bolakayga uzatdim: – Olaqol! U burnini tortib qo‘ydi-da, hayron bo‘lib menga qaradi. – Yukingizni olib borib qo‘yganimdan keyin berasiz. – Olaver, men senga shundoq beryapman. Bolakay xuddi ozor chekkan qush kabi hurpayib menga tikilib qoldi. – Tilanchi emasman! – dedi u to‘satdan. – Yukin giz- ni tashimasam, pulingizning nima keragi bor? Nima deb javob qilishni ham bilmay qoldim. – Uyim ancha olisda, – dedim nihoyat. – Ko‘p nar - sa xarid ham qilmayman. O‘zim olib ketaveraman. – Mayli, olis bo‘laversin. Qancha xarid qilsangiz ham baribir. Nima sotib olsangiz, shuni ko‘tarib keta veraman. Endi ko‘nmaslikning iloji qolmagandi. – Mayli, – dedim unga, – qani, ketdik. U bilan suhbatlashgim keldi. Bozorda ko‘p yurmadik. Xarid qilgan narsalarimni uning yarim ham bo‘lmagan savatiga solib, uyga qaytdik. U boshini tik tutib (yuki uncha og‘ir emasdi), o‘ng tomondan yurib, katta, hashamdor uylarni, baland daraxtlarni va uzoqdagi qor bilan qoplangan tog‘larni tomosha qilib borardi. – Isming nima? – deb so‘radim undan. – Rustam. Qiziljahoman yaqinidagi qishloqdan kelgan - man. Yoshim to‘qqizda. Onam o‘tgan yili qazo qilganlar. Qishloqda amakim qolgan, lekin u menga yordam ber - maydi. Shu sababli ham Anqaraga keldim, – dedi u bidirlab. 192 – Shoshma, shoshma, – deya gapini bo‘ldim, – buni sendan so‘rayotganim yo‘q. – Bilaman, – deb javob berdi u. – Lekin baribir, so‘ragan bo‘lardingiz. Yaxshisi, birdaniga javob berib qutulganim ma’qul. U bilan gaplashish qiyin ekan. Har bir so‘zida bola - larga xos bo‘lmagan tadbirkorlik sezilib turardi. Indamay qolganimni ko‘rib so‘zida davom etdi: – Hamma surishtiraveradi, hammasiga gapirib be- rave raman-u, baribir hech kimdan biror naf ko‘rmayman. Ha, mayli, bu yerda yana biroz chidasam bas! Besh-olti yil... – Keyin nima bo‘ladi? U mening yuzimga diqqat bilan tikilib so‘radi: – Siz politsiyada ishlaysizmi? – Nimalar deyapsan! Qo‘rqma, qani menga ayt-chi, besh yildan keyin nima qilmoqchisan? – Turmaga o‘t qo‘yaman! – Nega? – Otamni qamab qo‘yishgan, uni ozod qilaman! Kulgidan o‘zimni zo‘rg‘a tiyib qoldim. Ancha joygacha indamay bordik. Keyin so‘radim: – Otangni nega qamab qo‘yishdi? – Jandarmlar bilan olishgandi. Bittasini qishloq ning naq o‘rtasida yerga qulatdi. Otam zo‘r mergan-da! Jandarmning qoq peshanasiga tekkizibdi. O‘n sakkiz yil - ga hukm qilishdi. Hali ikki yil ham o‘tgani yo‘q. – Otang nega jandarmlar bilan olishdi? – Soliq to‘lamagani uchun-da. Otamning puli yo‘q edi. Ular kelib ko‘rpalarni, qozonni, yopqini olib ketmoq chi bo‘lishdi. Shunda otam qo‘liga miltig‘ini olgandi, jandarmlar tiraqaylab qochib qolishdi. Otam, mana senlarga ko‘rpa, 193 deb bitta o‘q uzdi! Mana senlarga qozon, deb yana otdi! Mana senlarga yopqi, deb uchinchi marta o‘q uzdi! Jandarmlardan biri dodlab yubordi-yu, ko‘chaning qoq o‘rtasida yerga qulab tushdi... 1. Rustam «xuddi ozor chekkan qush kabi» hurpayishi sababini izohlang. 2. U otasi haqida nimalarni gapirib berdi? II Uyga yaqinlashib qoldik. Yana nima deyishini kutib, Rustamga diqqat bilan tikildim. – Menga bunaqa qilib qaramang, amaki. Biz qashshoq odamlarmiz, yuzlarimiz ham kir-chir. Muyulishdan o‘tdik. To‘satdan bu bolani savati bi - lan qo‘shib bag‘rimga bosgim keldi. Lekin botinolma - dim. Faqat iyagidan tutib ko‘zlariga tikilib qaradim. – Rustam, sening yuzing hecham iflos emas, o‘g‘- lim, – dedim unga. – Anqarada, butun Turkiyada senga o‘xshagan minglab shunaqa bolalar bor. Ham - malaring aqli raso, sofdil, halol kishilarsiz. Kel, seni bir o‘pay. Rustam sal jilmayib qo‘ydi: – Qo‘ysangiz-chi, afandim! Bezgak kasalim bor. Yana sizga yuqib qolmasin! – Bezgak yuqumli emas. – Yo‘q, yuqumli. Menga onamdan yuqqan. Juda yomon kasallik. Bezgagim tutsa bormi, xuddi laylak tumshug‘ini taqillatgandek, tishim-tishimga tegmay qola - di... Rustam go‘yo buning hech qanday qayg‘uli tomo - ni yo‘qdek kulib qo‘ydi. 194 – Rustam, otangni ko‘rgani bo- ryapsanmi? – deb so‘radim undan. – Har hafta boryapman. Unga sigaret eltib beraman. Qancha pul ishlasam, hammasiga sotib olyapman. O‘tgan haftada ishla - rim yurishib ketib, ikki quti siga - ret sotib oldim. Uyga kirganimizdan keyin xotinim dasturxon yoz - di. Rustamning yelkasidan savatni tushirib, ichidagi narsa larni oldik. Unga o‘n qurushli tanga uzatdim. – Uyingiz yaqin ekan, yukingiz ham oz, – dedi u besh qurush qaytimni uzatib. Yana: «Tilanchi emas - man», deyishidan cho‘chib qaytimini oldim. U ketishga hozirlandi. – Kel, birga tushlik qilaqolaylik, Rustam! – dedim yelkasidan quchib. – Mumkin emas, – deb javob berdi Rustam, – bugun bozor. Yana ikki-uch marta yuk tashishga ul - gurishim kerak. Oppoq dasturxon yopilgan stol yoni - da o‘tirishga odatlanmaganman. Sanchqi bilan ovqat yeyishni ham bilmayman. – Yaxshi bola ekansan, – dedim u bilan xayrla shayotib. – Lekin o‘ylab qo‘ygan ishing menga yoqmayapti. – Qanaqa ishim? – Axir sen turmaga o‘t qo‘ymoqchisan-a? Rustam yana jilmayib qo‘ydi. – Eh, amakijon-ey, shunga ishonib o‘tiribsizmi? Otamga dalda berish uchun buni o‘ylab topgandim. Unga shuni aytganimda, otam panjara ortida ham yig‘lab, ham kulib yubordi!.. 195 Ko‘zim yoshlanib ketdi. Javondan ikki quti olib, unga uzatdim: – Bu senga emas, otangga. Uni ko‘rgani borga- ningda, mendan salom aytib qo‘y... – Amakijon, siz yaxshi odam ekansiz, – dedi u ko‘chaga chiqar ekan. U juda och qolsa, biznikiga ke lishga va’da berdi. 1. Rustamning qaysi gap-so‘zlaridan uning qanaqa bola ekanini aniqladingiz? 2. U ortiqcha pulni olmay to‘g‘ri qildimi? Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|