Turg‘un Mamatmo‘minov Adabiyot 9-sinf darsligi asosida

Turg‘un Mamatmo‘minov Adabiyot 9-sinf darsligi asosida

t\r	Nomlari	Qachon yozilgan?	Kimga bag’ishlangan?	Janri
1	“Maxzan ul-asror”(Sirlar xazinasi)	1173-1179	Arzinjon hokimi Faxriddin Bahromshoh	doston
2	“Xusrav va Shirin”	1180-1181	Iroq hukmdori To’rg’ul II	doston
3	“Layli va Majnun”	1188	Axsatan I	doston
4	“Haft paykar” (“Yetti go‘zal”)	1196	hukmdor Alovuddin Ko‘rpa Arslonn	doston
5	“Iskandarnoma”	1196—1201	-----	doston

MAVZU: ALISHER NAVOIY. “XAMSA” DOSTONI
NIZOMIY GANJAVIY “XAMSA”SI

• 
  Shu tariqa 1173-1201-yillar oralig’ida muallifning besh dostondan iborat asari vujudga keladi va shu asarlarni jamlab “Panj ganj” (Besh xazina) nomi bilan ataladi.
  
• 
  Shu tariqa birinchi “Xamsa” vujudga keladi.
  

Nizomiydan yuz yildan so‘ng asli shahrisabzlik turkiy qavmlar
avlodidan bo‘lgan Xusrav Dehlaviy (1253—1325) o‘zining “Xamsa”sini 1299—1301- yillarda yozib tugalladi.

t\r	Nomlari	Janri
1	“Matla ul-anvor” (“Nurlarning boshlanmasi”)	Doston
2	“Shirin va Xusrav”	Doston
3	“Majnun va Layli”	Doston
4	“Hasht behisht” (“Sakkiz jannat”)	Doston
5	“Oyinayi Iskandariy” (“Iskandar oynasi”)	Doston

Shunga ko‘ra har bir asar “Xamsa” deb atalmog‘i uchun:

• 
  besh dostondan tashkil topmog‘i;
  
• 
  birinchi doston, albatta, pand-nasihat ruhidagi ta’limiy-axloqiy, falsafiy bo‘lmog‘i;
  
• 
  ikkinchi- si, Xusrav va Shirin mojarolariga bag‘ishlanmog‘i;
  
• 
  uchinchi doston Layli va Majnun muhabbatini mavzu qilib olmog‘i;
  
• 
  to‘rtinchi doston shoh Bahrom va beshinchisi Iskandar haqida yozilmog‘i shart edi.
  
• 
  

Dehlaviydan qariyb 200 yil keyin ikki buyuk xamsanavis — Jomiy va Navoiy maydonga chiqdi.
Abdurahmon Jomiy

T\r	NOMLARI	JANRI
1	“Tuhfat ul-ahror” (“Erkinlar tuhfasi”)	doston
2	“Sabhat ul-abror” (“Yaxshilar tasbihi”)	doston
3	“Yusuf va Zulayho”	doston
4	“Layli va Majnun”	doston
5	“Xiradnomayi Iskandariy”	doston
6	“Silsilat uz-zahab”	doston
7	“Salomon va Absol”	doston

• 
  “Xamsa”sini yetti dostonga yet kazdi va “Haft avrang” (“Yetti taxt”) deb atadi.
  

ALISHER NAVOIY

T|r	Nomlari	yılı	janrı
1	“Hayrat ul-abror”	1483- yil	falsafiy-ta’limiy doston
2	“Farhod va Shirin”	1484- yil	ishqiy-sarguzasht doston
3	“Layli va Majnun”	1484- yil	ishqiy-sarguzasht doston
4	“Sab’ayi sayyor”	1484- yil	ishqiy-sarguzasht doston
5	“Saddi Iskandariy”	1485- yil	qahramonlik doston

• 
  Navoiy asarining umumiy hajmi 51ming baytdan iborat