lanırlar; ama onlarla ilgileri olduğunu ve fıkraların ko
nularını bu sözleri kullananlardan pek az kimse bilir.
Atasözlerinin, yukarda değindiklerimizden başka ba
zı biçim özellikleri daha vardır. Kimileri.bir şiirden kop
muş izlenimi bırakacak gibi, ölçülü, uyaklı sözlerdir: gö
nül düştü kediye, kedi benzer kadıya, gibi. — Birçok ata-
sözlerinde en eski türk şiirinin nazım özelliklerini bulu
ruz, iç ve baş-uyaklar gibi: ivecek kancık, gözsüz incik
doğurur; yaz var, kış var, ivecek ne iş var; baş olan boş
olmaz; baz bazla, kaz kazla, kel tavuk topal horozla
v.b.
Soru 6 3 : Atasözleri
değerinde deyimlerle günlük
konuşma dilinde kullanılan deyimleri
nasıl ayırd etmeli?
Atasözü değerinde deyimlerin, «temsil» lerin günlük
konuşma dilindeki hazır söz kalıpları biçiminde deyim
lerden ayırd edilmesi oldukça güçtür. Birincilerin İkinci
lere baka daha uzun oluşları, günlük konuşma dilinde da
ha seyrek geçişleri birer mihenk olabilir. Atasözüne çalan
deyimlerle oynamak, dili kullanmada ustalık, kafa olgun
luğu, bilgi dolgunluğu gerektirir. Bir iki örnek verelim:
dalyan gibi, karnı burnunda, günlük konuşma dilinin bey
lik deyimleridir; öküz altında buzağı aramak ise atasözü
değerinde bir deyimdir; yersiz, gereksiz kuşkularla dav
ranıp çevresini tedirgin eden kişinin bu tutumunu yermek
için kullanılır.
Bu deyimler, anlatımlarındaki özellikler bakımından
şu alt-bölümlere ayrılır:
a)
Atasözü çeşnisi taşıyan deyimler: yukarda ör
nek olarak verdiğimiz söz gibi, ya da iki ayağını bir pa
buca sokmak deyimi gibi; bu son deyimde yersiz aceleci-
132