Türk Neonatoloji Derneği yenġDOĞanda sivi ve elektrolġt dengesġ rehberġ – 2016
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ASĠT BAZ DENGESĠ
- Akut kompanzasyon
- Geç kompanzasyon
- FETUS VE YENĠDOĞANDA ASĠT-BAZ DENGESĠ
17
Asit-baz dengesi, vücut sıvılarında hidrojen iyonu (H + ) konsantrasyonunun dengesidir. pH bir solüsyondaki H + konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır. Vücut sıvılarında bulununan H + konsantrasyonundaki değişiklikler enzim aktivitelerini, elektrolit düzeylerini, organ fonksiyonlarını ve normal gelişmeyi etkiler. Sağlıklı erişkin insanlarda ESS’daki H + konsantrasyonu 35-45 mEq/L’dir ve pH değeri olarak 7.35-7.45 aralığına karşılık gelmektedir. Erişkinlerdekine benzer şekilde yenidoğan bebeklerde de ESS pH değeri dar bir aralıkta korunur. Serum pH değerinin 7.35 altına inmesi asidoz, 7.45 üstüne çıkması ise alkaloz olarak tanımlanır. pH değerinin normal sınırlar arasında tutulmasını sağlayan sistemler, vücudun tampon sistemleri, solunum sistemi ve böbreklerdir. Tampon, sisteme asit ya da baz eklendiğinde pH değişikliklerini en aza indirebilen maddedir. Serum pH değerinin fizyolojik aralıkta tutulması iki mekanizmayla sağlanır: 1. pH değerinde ani düşüş veya yükselmelere yanıt olarak ekstrasellüler ve intrasellüler tampon sistemleri ile akut kompanzasyon 2. Asit veya bazların renal yolla atılımı ile sağlanan geç kompanzasyon
Serum pH değerindeki düşüşe yanıt olarak H + iyonu, H + /K + değiştirici sistemi ile hücre içine girerken, K + hücre dışına çıkar. Hücre içine giren H + iyonu hücre içi tamponlar olan hemoglobin, organik fosfatlar ve kemikte hidroksiapatit tarafından tamponlanır. Serum pH değeri arttığında ise H + hücre dışına çıkarken K + hücre içine girer. Akut asit yükünün yaklaşık %47’si intrasellüler sistem tarafından tamponlanır. Kronik asidozda kemik tampon sistemi önemli hale gelir, kemik rezorpsiyonu ve sonucunda kemikten Na + , K
+ , HCO
3 - ve kalsiyum (Ca ++)
kaybı olur. En önemli ekstraselüler tampon bikarbonat-karbonik asit tampon sistemidir. Bu tampon sistemi etkisini, karbondioksitin (CO 2 ) solunum yoluyla atılması ve böbrekler tarafından bikarbonat (HCO 3 - ) geri emilimi veya atılımının düzenlenmesi ile gösterir. Asit üretiminin arttığı durumlarda HCO 3 -
2 CO 3 ) ve CO 2 seviyeleri yükselir. H + +HCO 3 - H 2 CO 3 Karbonik anhidraz H 2
2 Artan CO 2 kan beyin bariyerini geçerek santral sinir sistemindeki (SSS) kemoreseptörleri uyarıp solunum hızını ve derinliğini artırır ve CO 2 düzeyi 12-24 saat içinde 18
azalır. Alkaloz durumunda ise HCO 3 -
konsantrasyonunun artmasıyla hipoventilasyon ve CO 2
birikimi olur. Henderson-Hasselbach denklemi, pH, parsiyel karbodioksit basıncı (PaCO 2) ve HCO 3 - arasındaki ilişkiyi gösterir: pH= 6.1+log[HCO 3 - /(0.03-PaCO 2 ) ]. Geç kompanzasyon: Uzun dönemde serum pH değerinin normal sınırlarda tutulması asit –baz üretimi, alımı ve vücuttan atılımı arasındaki dengeye bağlıdır. Diyetle alınan asit miktarı çok azdır ve günlük asit yükünün çoğu normal metabolik işlevlerden kaynaklanmaktadır. Fizyolojik durumlarda vücutta metabolik aktivite sonucu uçucu ve sabit asit yükü (1-2 mEq/kg/gün) oluşur. Karbonik asit en fazla oluşan uçucu asittir ve CO 2 şeklinde akciğerlerden atılır. Laktik asit, ketoasitler, fosforik asit, hidroklorik asit ve sülfürik asit sabit asitlerdir ve ESS’daki HCO
3 -
tarafından tamponlanır. Renal sistem asit-baz dengesindeki değişikliklere daha yavaş yanıt veren fizyolojik düzenleyici sistemdir. Ekstrasellüler ve intrasellüler tamponlar içinde bulunan H + iyonu böbrekler tarafından HCO 3 - emilimi ile, ayrıca amonyum olarak ve titre edilebilir asitler (fosfat ve sülfat tuzları) şeklinde idrarla atılır. FETUS VE YENĠDOĞANDA ASĠT-BAZ DENGESĠ Fetal asit-baz dengesinin sağlanmasında plasenta en önemli rolü oynar. İntrauterin dönemde metabolik asidoza solunumsal kompanzasyonun fizyolojik önemi yoktur. Fetal böbreklerin asitleri atabilme, HCO 3 -
oluşturabilme ve pH değişikliklerini düzenleme kapasitesi kısıtlıdır. Nefronogenez 34. gestasyon haftasında tamamlanmasına rağmen nefronların matürasyonu ve proksimal tüpte bikarbonat geri alımı, distal tübüler asidifikasyon gibi fonksiyonel gelişimler hayatın ilk yılı boyunca devam eder. Uteroplasental fonksiyonların bozulması veya kan akımının azalması fetal metabolik asidozun en sık sebebidir. Astım, havayolu tıkanıklıkları, narkotik bağımlılığı, magnezyum sülfat toksisitesi gibi uzamış maternal hipoventilasyon yapan durumlar ise fetüste respiratuvar asidoza neden olur. Yaşamın ilk 24-48 saatinde asit-baz dengesini, perinatal süreç, ortam ısısı, beslenme ve bebeğin gebelik haftası gibi faktörler etkiler. Doğumdan kısa süre sonra fizyolojik olarak hafif metabolik asidoz görülebilir. Umbilikal arter kan gazında normal pH değerleri 7.20-7.28 aralığındadır; baz defisiti ise 2.7 ± 2.8 mEq/L ile 8.3± 4.0mEq/L arasında değişebilir.
Yenidoğanlarda arteriyel kan gazı örneğinde normal kabul edilen değerler; pH:7.30- 7.45, PaCO 2: 35-45mmHg (pH normal aralıkta ise hafif yüksek değerler de kabul edilebilir) ve parsiyel oksijen basıncının (PaO 2 ) oda havasında 55-65 mmHg arasında olmasıdır. Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|