Tushunchasi

tug‘ma 
yoki 
berilgan 
deb ataladi. Boshqalari esa
 
insonning o`zi mustaqil ravishda jamiyatda shaxsiy 
harakatlariga ko`ra erishgani
 
bilan aniqlanadi. Masalan, pedagog, vrach, muhandis 
maqomini inson talab etilgan
 
bilim yurtida o`qigani, kasbiy tayyorgarlikni o`tib, 
asoslovchi hujjatga ega bo`lgani
 
uchun oladi. Bu 
erishilgan 
yoki 
olingan 
maqom deb 
ataladi.
 
Bolalar va yoshlar ijtimoiy ta`minoti va himoyasi
 
maqom insonning jamiyatda 
o`zini tutishini belgilaydi. Ma`lum bir
 
vaziyatlarda shaxs o`zini istaganicha emas, balki 
o`z maqomiga ko`ra tutadi.
 
Atrofidagi insonlar undan bu vaziyatlarda muayyan 
intizomni kutadi, ya`ni inson
 
muayyan bir rolni o`ynashga majbur. Masalan: ish 
faoliyatida xodim yoki rahbarga
 
xos, shaxsiy xayot faoliyatida esa ota-ona, farzand, 
aka-uka, do`st va h.k.ga xos
 
intizomiy, kommunikativ harakatlar bajariladi. Shuning 
uchun inson maqomidan
 
kelib chiqib kutilayotgan intizomiy harakat ijtimoiy rol deb 
ataladi.
 
Jamiyatda ijtimoiy me`yor va qadriyatlarga to`g`ri kelmaydigan maqomlar
 
xam 
mavjud. Shuning uchun rivojlanish jarayonida bola pozitiv ijtimoiy rolni va
 
shu bilan 
birga negativ rolni ham o`zlashtirishi mumkin.
 

---

JOURNAL OF INNOVATIONS IN SCIENTIFIC AND EDUCATIONAL RESEARCH 
VOLUME-2, ISSUE-15 (28-February)
 
52
Pozitiv rolli maqomlar: oila a`zosi (ota va ona, buva va buvi, o`g`il yoki qiz,
 
aka va singil, nevara ), jamoa a`zosi (o`quvchi, o`rtoq, do`st, yetakchi), iste`molchi
 
(insonga ovqat, kiyim, oyoq kiyim va h.k), fuqaro (vatanni sevish, u bilan
 
faxrlanish, 
vatanparvar bo`lish), mutaxassis (o`qituvchi, vrach, iqtisodchi,
 
muxandis va h.k).
 
Negativ rolli maqomlar: jinoyatchi, turli zararli odatlar (ichkilikbozlik,
 
giyohvandlik, fohishalik va h.k).
 
Bola bilan ma`lum rolda o`zini tutish mexanizmi unga ijtimoiy

munosabatlarga 
muvaffaqiyatli kirishib ketishni ta`minlaydi, har bir vaziyatga
 
moslashib ketish 
imkoniyatini beradi. Individningbunday shart-sharotga moslashib
 
ketishi jarayoni