Udk 339. 1(075. 8) I. S. Tuxliyev, A. B. Bektemirov, Z. I. Usmanova ‘Turizmda strategik marketing’: O„quv qo„llanma – S.: Samisi, 2010 – 138 b

Matritsaning yuqori chap katagiga tushuvchi ‘Yulduzlar’ kvadrantining mazmuni

Yulduzlar – bu kompaniyalar tez rivojlanayotgan tarmoqlarda kuchli raqobat pozitsiyasiga ega bo’ladi, korparatsiyaning foyda va daromadlarini o’sishini yuqori darajada ta‘minlaydi va resurslarni egallovchi bo’lishi yoki bo’lmasligi ham mumkin. Tez o’suvchi tarmoqlarda bozorni yuqori nisbiy ulushiga ega kompaniyalar (xo’jalik bo’linmalari) BKG jadvalida yulduzlar deb ataladi, chunki ular yanada ko’proq foyda olishni va o’sish istiqbolini va‘da qiladilar. Tez o’suvchi bozorda o’rnini egallash pozitsiyasini qo’llab, yulduz kompaniyalar odatda ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytiradi va aylanma kapitalni orttirish uchun kattagina miqdorda investitsiyalarga muhtoj bo’ladilar. Lekin ularni o’zi ham ishlab chiqarish tajribasi va ishlab chiqarishda iqtisod qilish hisobidan harajatlarning past darajasi bo’lishidan kattagina mablag’lar oqimini to’plangan bo’ladi.
Yulduz – kompaniyalar ularni investitsiyalarga bo’lgan ehtiyoji bo’yicha farq qiladi. Ulardan ba‘zilari o’zlarini investitsion ehtiyojlarini shaxsiy faoliyatlaridan olingan tushumlar hisobidan qoplaydilar; boshqalari esa xo’jalikni yuqori o’sish sur‘atidan orqada qolmaslik uchun ona kompaniyalar tomonidan moliyaviy qo’llabquvvatlashga muhtoj bo’ladilar.
Lekin, odatda yosh yulduz – kompaniyalar o’zlari ishlab topgan mablag’lardan ancha ortiq mablag’larni talab qiladi. Shuning uchun ular resursni egallovchi bo’lib qoladilar.

4. 
   Matritsaning pastki chap katagiga tushuvchi ‘Sog„in sigirlar’ kvadrantining mazmuni
   

Sog‘in sigirlar.
Sust o’suvchi tarmoqlarda bozorni yuqori nisbiy ulushiga ega bo’lgan kompaniyalar (xo’jalik bo’linmalari) BKG sxemasida sog’in sigirlar deyiladi. Sog’in sigir-kompaniyalar qayta reinvestitsiyalashga bo’lgan ehtiyojlaridan ortiq xajmida mablag’lar ishlab topadilar. Biznes mazkur kvadrantga tushishining va sog’in sigir bo’lishi uchun ikki sababi mavjud.Bu xo’jalik bo’linmasini nisbiy bozor ulushi katta va u tarmoqda yetakchilikni egallaydi, sotish hajmi va yaxshi movqei unga kattagina daromad olishga imkon beradi. Tarmoq o’sish sur‘ati unchalik ulkan bo’lmaganligi sababli kapital reinvestitsiyalash va bozorda yetakchilik pozitsiyasini saqlab qolish uchun zarur bo’ladigan mablag’ga nisbatan joriy faoliyatdan ko’proq mablag’ oladilar. Sog’in sigirlar – korparatsiya xo’jalik portfelini qimmatli tarkibiy qismi hisoblanadi, chunki ular yangi haridlarni moliyalashtirishga, resurslarni egallovchilar ehtiyojini qondirishga, dividendlar to’lashga mablag’larini g’amlaydilar.
Ko’pgina sog’in sigirlar – mazkur tarmoqda talab o’tish bilan yetilish bosqichidan keyin matritsaning chap pastki kvadratiga tushuvchi kechagi yulduzlar bo’lib hisoblanadi. Shunga qaramasdan o’sish istiqboli nuqtai nazaridan jozibadorligi kam bo’lsa ham sog’in sigirlar juda qimmatli xo’jalik bo’linmalari hisoblanadi. Ulardan olinadigan qo‘shimcha mablag‘ oqimlari dividendlarni to‘lash uchun, haridlarni moliyalashtirishga va bo‘lg‘usi yulduzlar o‘sib chiqishda qiyin bolalarga va rivojlanadigan yulduzlarni investitsiyalash uchun foydalaniladi.
Korparatsiyaning barcha hatti-harakatlari sog’in sigirlarni gullab-yashnovchi holatini saqlab qolish zarur, chunki ularni moliyaviy reurslar oqimini g’amlash imkoniyatidan yanada uzoqroq foydalanishni ko’zda tutiladi. Maqsad shunday qo’yilishi kerakki, sog’in sigirlar bozor pozitsiyasini barcha davr mobaynida himoya qilish va mustahkamlash zarur, chunki ularning ishlab topgan mablag’lari boshqa bo’linmalarni rivojlantirish uchun sarflanadi. Lekin, sog’in sigirlarning pastki o’ng burchag kvadrantida joylashtirilgan xolati kuchsizlangan sog’in sigirlar hosilni yig’ishga va sekin-asta ―qisqarishga‖ moyil bo’ladi, bunga kuchli raqobat yoki kapital qo’yilmalarga ehtiyojni o’sishi olib keladi.