Udk 339. 1(075. 8) I. S. Tuxliyev, A. B. Bektemirov, Z. I. Usmanova ‘Turizmda strategik marketing’: O„quv qo„llanma – S.: Samisi, 2010 – 138 b

6.2. Kuchsizroq, kamroq jozibador so„roq belgilarni investitsiyalash

Yanada kuchsizroq, kamroq jozibador so’roq belgilari ya‘ni investitsiyalash va kengaytirish strategisi unchalik to’g’ri kelmaydigan so’roq belgilari ko’p hollarda diversiyalangan kompaniya uchun ortiqcha yuk (daxmaza) bo’ladi, chunki, ularga ketadigan yuqori harajatlar, bozorni past nisbiy ulushi bilan qo’shiladi va ularni resurslarni egallovchi naturasi ular tug’ilgan korparatsiyadan mazkur biznesga u bozorni yuqori o’sish sur‘atidan orqada qolmasligi uchun kapital qo’yilmalarni yuqori darajasini qo’llab-quvvatlashni talab etadi. BKG shunday deb hisoblaydiki, so’roq belgilari bartaraf qilish uchun birinchi nomzod bo’lib hisoblanadilar agarki:

1. 
   Ular o’z foydalilik darajasini qullab quvvatlay olmasa (davom ettira olmasa) va o’z shaxsiy mablag’lari hisobidan faoliyat ko’rsata olmasa;
   
2. 
   Kompaniyadan talab qilanidigan kapital oqimi juda kam miqdorda bo’lsa, lekin so’roq belgilarini barchasi ham resurslarni egallovchi yoki ishonchsiz raqobatchi bo’lib hisoblanmaydi.
   

Ulardan ayrimlari tarmoqqa tegishli bo’lgan, katta kapital harajatlarni talab qilmaydigan, qayerdaki ishlab chiqarish doirasida iqtisod unchalik katta bo’lmagan va faqatgina egri tajribani kuchsiz samarasi bor bo’lgan tarmoqlar ko’p hollarda tarmoq liderlari bilan teng raqobat qila oladilar hamda o’z faoliyatini oqlash uchun yetarli darajada daromad keltira oladi.
Lekin, tabiiyki kuchsizlanib borayotgan so’roq belgilari korparatsiya resurslarini jamg’arish uchun kamroq afzalroqdir va ularning roli kompaniya portfeli tarkibida unchalik yuqori emas. Yulduzga aylanish qobiliyati bo’lmagan so’roq belgilari matritsani qo’yi katagiga siljib borib (vertikal ravishda pastga) halokatga mahkumdir, shu sababli bozor talabini pishish bosqichiga o’tib tarmoq o’sishini sustlashib borish darajasi bo’yicha itlarga aylanadi.

6.3. Portfel tarkibida itlarning qolish xolatlari

Portfel tarkibida itlar shu vaqtgacha qoladiki, qachonki ular butun firma faoliyatiga mos ravishdagi jamg’armalarini qo’yiga mos ravishdagi jamg’armalarini qo’yganga qadar vaqtgacha keladi.
Kuchli itlar hatto foydani maqbul darajasi va mablag’larni yetarli darajasi bilan ta‘minlashi mumkin. Lekin, BKG matritsasida itlar qanchalik qo’yi va o’ng tarafda bo’lsa, shunchalik foydaliroq korparatsiya aktivlarini joylashtirish bilan bog’lanadi. BKG bunday itlarga nisbatan hosilni yig’ish strategiyasini qo’llashni tavsiya etadi. Agar mazkur strategiyadan foydalanish o’zini oqlamasa, unda kuchsiz itlar portfel tarkibidan chiqarilishi mumkin.
BKG sxemasi kompaniyalar uchun ikkita holatda orignal yakun topishini qayd qiladi: 1) yulduzlar pozitsiyasi kuchsizlansa, u qiyin bolalarga aylanadi va tarmoq o’sishini sustlashishi darajasi bo’yicha itlarga aylanuvchi va 2) qachonki, sog’in sigirlar bozorda o’z liderlik darajasini sustlashuvchi itlar darajasigacha o’z pozitsisiyasini yo’qotsa. Boshqa strategik xatolarga qo’yidagilar kiradi: barqaror sog’in sigirlarni haddan ortiq investitsiyalash, so’roq belgilariga yetarli darajada mablag’ kiritmaslik, bu esa o’z navbatida buning natijasida ular yulduz bo’lishi o’rniga itlar kategoriyasiga tushib qoladi va yulduzlarga aylanishni va‘da qiluvchi yanada istiqbolli sohalarga e‘tiborni jalb qilish o’rniga barcha so’roq belgilari bo’yicha resurslarni sovurilishiga sabab bo’ladi. O’sish/ulush matritsasini afzalliklari va kamchiliklari. O’sish/ulush matritsasi kattagina kamchiliklarga ega.
BKG xo’jalik portfeli matritsasi har bir alohida faoliyat (biznes) uchun strategiya harakteri to’g’risida qarorlar qabul qilish uchun so’zsiz ravishda foyda keltirdi. Diversiyalangan korparatsiyaga turlix ho’jalik bo’linmalaridan tushadigan pul mablag’lari va ularga ehtiyoji prizmasi orqali nazar tashlash (qarash) korparativ strategiyani moliyaviy jihatlari (aspektlari)ni tushunishiga qo’yilgan muhim qadam bo’lib hisoblanadi. BKG matritsasi xo’jalik portfeli ichida o’zaro moliyaviy hamkorlikni birinchi o’ringa qo’yadi, qabul qilinishi kerak bo’lgan moliyaviy qarorlarni turlarini ko’rsatadih va nima uchun korparatsiya ichida resurslarni taqsimlash usutunligi (afzalligi) turli xo’jalik bo’linmalari uchun turlicha ekanligini tushuntiradi. bundan tashqari u kengaytirish va investitsiyalash strategiyasi uchun ham, baratarf (tugatish) strategiyasi uchun ham ularni muvafaqiyatli ratsionolizatsiya qilish usullarini taklif etadi. Shunga qaramasdan mazkur matritsa analitik jihatdan tugatilmagan va potensial jihatdan adashishga olib kelishi mumkin.