Uluslararasi sempozyumu

170 Türklerı̇n Anayurdu, Yayılmaları ve Göçleri

Nüfus Artışı ve Otlak Yetersizliği 

Türkler son derece dinamik ve sağlıklı bir topluluktur. Üstelik anayurt olan 

Merkezi Asya’daki göçebe hayat tarzı, çok sayıda insana ve insan gücüne 

ihtiyaç gösteriyordu. Bundan dolayı genç nüfus dayıma artmaktaydı. Bu yüz-

den esas çekirdek olan anavatan toprakları artık Türkler geçimi açısından ye-

tersiz kalmaktaydı. Bununla birlikte sürekli çoğalan hayvanlar için otlaklar da 

yetmiyordu. Böylece temel ekonomisi hayvancılığa dayalı bir toplumun sürü-

leri için gerekli olan otu ve suyu bol arazilerin aranması zaruri bir hal almıştır. 

Siyasi Anlaşmazlıklar 

Türklerin göçlerinin bir nedeni de, Türk tarihinde sık rastladığımız siyasi 

anlaşmazlıklardır. Bunun asıl nedenlerinin biri olarak taht kavgalarını gös-

terebiliriz.  Mesela  Türk  hâkimiyet  anlayışı  gereği  açısından  baktığımızda, 

her bir hanedan üyesi tahta çıkma hakkına sahiptir. Çünkü Türklerde veraset 

hukukunun belirli bir kurala bağlanmamasından ortaya çıkıyordu. Taht kav-

gaları neticesinde devletin zayıflamasına, hatta bölünmesine kadar iç büyü-

yordu. Bunun asıl sebebi olarak ta, şunu görebiliyoruz. Bozkır insanı olarak 

yaratılan Türkler, diğer insanlara göre hürriyetine ve istiklaline daha düşkün 

olmasındandır. Böylece kaybeden taraf, bir diğerinin tabiiyetine girmektense 

tehlikeli yolları göze alarak bir başka tarafa göç ediyorlardı.

Karşı Konulması Zor Dış ve İç Müdahaleler 

Türkler  bazen  dışarıdan  müdahale  edilen  düşman  güçlerine  karşı  koya-

madıkları zaman yurtlarını terk ederek istikrarlarını başka bölgelerden arı-

yorlardı. Genellikle bu durum mevcut Türk devletinin siyasi istikrarının par-

çalanmasıyla dışarıdan güçlü bir rakibin baskısına maruz kaldıklarında, çok 

sevdikleri vatanlarını feda etmek zorunda kalıyorlardı. İç müdahalelere örnek 

olarak şunları söylersek galiba yanlış olmuyor. Tarihte Türklerin dış baskılara 

maruz kalarak göç ettiklerinden çok, iç baskılarla meydana gelen göçlerin sa-

yısı daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Mesela, Doğu Avrupa ve Balkanlara 

yönelen göçlerin temelinde, Türk boyları birbirlerini iterek veya yerlerinden 

etmeleri sonucunda meydana gelmiştir.

Türklerin Fütuhat Anlayışı Gereğiyle Yeni Vatanlar Kurma Fikri

Yeni ülkeler fethetme arzusu ve bunun tabii sonucu olarak yeni vatanlar 

kurma fikri de, göçlerin sebepleri arasında sayılabilir

26

. Zira Türkler bu arzu-

26   Koca, 2000, a.g.e, s. 34.

---

171

Aslan TURLYBEK, Dinora ZHUMATAYEVA

larını ve fikirlerini gerçekleştirebilecek hayat tarzına ve vasıtaya sahip idiler. 

Gerçekten de Türkler, ziraat yapan toplumlar gibi kendilerini tabiat kuvvet-

lerinin elinde hiçbir zaman esir hissetmemişlerdir. Ayrıca, Türklerin genin-

de  bulunan  bilinmeyen  ufuklara  doğru  açılma,  dünyayı  yönetme,  aralıksız 

ölüm-kalım savaşı içinde yaşama, başarı gibi etkenleri de göz ardı etmemek 

lazımdır.  Türklerden  bahseden  kaynaklarda  onların  durdurak  bilmedikleri, 

volkan  gibi  kaynayan  bir  yaradılışa  sahip  olduklarından  bahisler  vardır

27

. 

Bunun en güzel şekilde “güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar Türk 

adaletini hâkim kılma” veya “Kızıl Elma” ülküsüyle birleştirebiliriz

28

. Buna 

ilaveten Türkler, atlarının sağladığı suratla, hayret verici bir çabuklukla geniş 

fetih ve göç hareketlerinde bulunabilmişlerdir

29

.

Milattan Önceki ve Sonraki Türk Göçleri

Milattan önce ve sonrası zamanlarda Türkler anayurtlarından çıkarak dün-

yanın çeşitli yerlerine göç etmiştir. M.S. yaşanan göçler hakkında kesin sayı-

labilecek bilgilere günümüzde sahip bulunmaktayız. Ancak, M.Ö vuku bulan 

göçlerin tarihi zamanlarını tespit etmek oldukça güçtür. Buna rağmen, Türk-

lerin Urallarda Ari ırkla komşu olduğu, Uzak Doğu’da Çin ve Moğolistan ile 

ilişkilerde bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu arada Türklerin bir dalı olan Ya-

kutların Sibirya’ya göç edip yerleştikleri bilinmektedir. Buna ilaveten, M.Ö. 

1300 – 1000 yıllarında Türklerin, Türkistan, Hindistan ve İran bölgelerine 

indikleri; M.Ö. VI – III. Asırlarda İdil vadisinde İskitler olarak yaşadıkları 

ilmi araştırmalar neticesinde ortaya çıkmıştır

30

.

M.S. yaşanan Türklerin göçü ve yayılmaları genellikle iki istikamette ol-

muştur: 1. Güneye doğru, 2. Batıya doğru. Güneye olan Türk göçünün iki 

hedefi vardı. Bunlardan biri Kuzey Çin, diğeri de Kuzey Hindistan idi

31

. Ku-

zey Çin’e gelen Türkler, buralarda çeşitli isimler altında devletler kurmasına 

rağmen, zamanla asimle olmuşlardır. 350 yılları dolaylarında Altay Dağları 

çevresindeki  yurtlarından  ayrılan  bir  grup  Hun  kütlesi,  Güney  Kazakistan 

bozkırlarına gelip yerleşmişlerdir. Sonradan Afganistan’ın Toharistan bölge-

lerinde göründüler. Ak Hun olarak bilinen bu Türk boyu hâkimiyetlerini Ku-

zey Hindistan’a kadar yaymışlardır.

27   Gömeç, 2006, a.g.e, s. 15.

28   Gömeç, 2006, a.g.e, s. 15.

29   Koca, 2000, a.g.e, s. 34.

30  Mehmet Saray, Quzey va Güney Azarbaycan Türklarinin Tarihi, Şark-Qarb Yayınları, 

Bakı 2010, s. 20.

31  Koca, 2000, a.g.e, s. 39.

---

172 Türklerı̇n Anayurdu, Yayılmaları ve Göçleri

Türklerin batıya doğru yayılmalarının Altay ve Sayan dağlarından başla-

dığını göstermektedir

32

. Türkler batıya doğru göçlerinde de iki ana yolu takip 

etmişlerdir. Bu göçler Hazar Denizi’nin kuzey ve güneyinden gerçekleşmiştir. 

Türkler bu kuzey yolunu takip ederek Orta Avrupa ve Balkanlara kadar inmiş-

lerdir. Aslında bu yolu ilk kullananlar olarak karşımız Hun Türkleri çıkmakta-

dır. Merkezi Asya’daki siyasi istikrarlarını kaybeden Hunlar, Kazakistan boz-

kırlarına gelerek bir asra yakın buralarda yaşadılar. Daha sonra 374 yılında 

İtil nehri boyundan göründüler. Bu sırada Don’dan Dinyester’e ve Karadeniz 

kıyılarından kuzeydeki Pripet bataklıklarına kadar Güney Rus Bozkırını kap-

sayan güçlü Germen devletlerinin sahibi Doğu Gotlar (Ostrogotlar) batısında 

ise Batı Gotlar (Vizigotlar) yaşamaktaydılar. Hunlar 374 yılında Balamir baş-

kanlığında Doğu Gotlara yöneldi. Hun saldırılarına karşı koyamayan Ostro-

got kralı Ermanarik, çaresizlikten kendini öldürmüştür

33

. Ostrogot generalle-

rinden Alaheio ve Saphraks, kendilerini izlemeyi istekli savaşçı birlikleriyle 

Batı Gotların reisi Athanarik’in askerleriyle Dinyester ırmağında birleştiler. 

Bunun amacı ise Hunlara karşı savaşmaktı. Fakat Hunlar beklenmedik bir 

hamleyle birleşmiş Gotlara saldırarak, ağır kayıplara uğrattılar. Böylece Hun-

ların karşısında tutunamayan Athanarik, Hun ordusunun yarattığı korku ve 

paniğinden kurtarmak maksadında başkanlığındaki Gotlarla aceleyle batıya 

doğru çekildiler. Çekilirken de Hunlar hakkında korkunç rivayetleri de anla-

tarak, yolundaki bütün boyları yerlerinden ittiler. İşte Hunlardan kaçıp emin 

bir sığınak bulmaya çalışan bu kavimler kendilerini Roma topraklarına kadar 

sürükleyerek Avrupa’nın siyasi etnik haritasın tamamen altüst ederek tarihte 

“Kavimler Göçü” olarak bilinen göçe sebep oldular. Kavimler Göçünü tasvir 

edilen haritaya baktığımızda zaten anlaşılacaktır. Harita 1

34

. 

32  Gonca  Bayraktar  Durgun,  Şenol  Durgun  (Çev),  İngiliz  Gizli  Servisi  (MI5)’e  Göre 

Turanlılar ve Pan-Turanizm, Alter Yayınları, 3. Baskı, s. 165.

33  Denis Sinor, “Hun Dönemi”, Der: Denis Sinor, Erken İç Asya Tarihi, Çev: Mete Tunçay, 

İletişim Yayınları, İstanbul 2000, s. 249.

34  http://www.google.kz/

imgres?sa=X&biw=1366&bih=666&tbm=isch&tbnid=9lCptIYIr8x3IM:&imgrefurl=http://

undt.info/kavimler-gocunun-sonuclari.html/&docid=bp7Jry9aObiw0M&imgurl=http://

undt.info/wp-content/uploads/kavimlergocu.

jpg&w=800&h=563&ei=pzWSUpTAIYrIswby2oHIBw&zoom=1  Erişim zamanı: 

24.11.2013. 23:28

---