Uluslararasi sempozyumu

---

Türk Keneşi ve Türk Dünyasında Eğitim İşbirliği

Darhan KYDYRALİ

1

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi veya diğer bir ifadeyle Türk 

Keneşi adına sizlere bugün Eskişehir’de hitap etmekten büyük onur duyuyo-

rum. 2013 Yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti olan Eskişehir’de birçok önem-

li etkinliğe eş zamanlı olarak imza atılmaktadır. Böylece Eskişehir’in sahip 

olduğu kültürel ve bilimsel miras geniş kitlelerle buluşma şansı bulmaktadır. 

Bu bağlamda, böyle bir toplantının Eskişehir’de gerçekleştiriliyor olmasının 

konusu ve zamanlaması açılarından ne kadar isabetli olduğunu belirtmek is-

terim. Bu kapsamda, toplantıyı düzenleyenleri isabetli seçimleri için tebrik 

ederim.

Keneş 2009’da kurulduğundan bu yana eğitim alanında dört üye ülkemiz 

olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında eğitim alanın-

daki işbirliğini geliştirmeye devam etmektedir. Nitekim 2012 yılında gerçek-

leştirilen Eğitim Bakanları ve Kültür Bakanlıkları ilk toplantılarının ardından 

düzenlenen Devlet Başkanları Zirvesi’nin ana konusu da “Eğitim, Kültür ve 

Bilim sahalarında işbirliğinin geliştirilmesi” olmuştur. 

Bu  çerçevede,  Devlet  Başkanlarının  talimatları  doğrultusunda  hem  lise, 

hem  üniversite  düzeyinde  sözkonusu  işbirliğinin  artarak  devam  ettirilme-

si hususunda çalışmalarımızı hızlı bir şekilde sürdürüyoruz. Bu çerçevede, 

çalışmalarımızı ilgili devlet makamlarının yanısıra çok sayıda üniversite ve 

ilişkili kurumlarımız olan TÜRKSOY, TÜRKPA ve Türk Akademisi ile eşgü-

düm içerisinde yürütüyoruz. Danışma organımız olan Aksakallar Keneşi’nin 

değerli  mensupları  tarafından  sözkonusu  projelerimiz  en  yüksek  seviyede 

destekleniyor.  

Geçtiğimiz yılın Ağustos ayında Kırgızistan’da gerçekleştirilen ilk Eğitim 

Bakanları Toplantısında, Türk Keneşi Eğitim Bakanları Konseyi’nin kurul-

masına ve Türk Üniversiteler Birliği’nin ihdas edilmesine ilişkin önemli ka-

rarlar alınmıştır. Bununla birlikte Bakanlar Konseyi toplantısında ortak tarih 

ders kitabı, ortak edebiyat ders kitabı, ortak alfabe gibi önemli konular görü-

şülmüştür. 

Sizlere  kısaca  bahsettiğim,  gelenekselleşen  çalışmalarımızın  bir  devamı 

olarak, Eğitim Bakanları Konseyi’nin 2. Toplantısı’nın bu ayın sonuna doğru 

1  Prof. Dr., Türk Konseyi (Keneşi) Genel Sekreter Yardımcısı/Kazakistan

---

262 Türk Keneşi ve Türk Dünyasında Eğitim İşbirliği

Eskişehir’de Eğitim Bakanı Sayın Nabi Avcı’nın evsahipliğinde düzenlenme-

si planlanmaktadır.   

Üniversiteler Birliği

Bu  noktada  çalışmalarımızın  önemli  bir  meyvesi  olan  ve  Eskişehir  Os-

mangazi Üniversitesi’nin de kurucu üye olarak içinde bulunduğu Türk Üni-

versiteler Birliği’nden kısaca bahsetmek istiyorum. 2013 yılında İstanbul ve 

Bişkek’te gerçekleştirilen toplantıların ardından Türk Üniversiteler Birliği ve 

Yükseköğretim Alanı Oluşturma Yönergesi 15 kurucu üye üniversite tarafın-

dan kabul edilmiştir. 

Kurucu  üyeleri;  Azerbaycan’dan  Azerbaycan  Mimarlık  ve  İnşaat  Üni-

versitesi, Azerbaycan Tıp Üniversitesi ve Bakü Devlet Üniversitesi; Kaza-

kistan’dan A.Yesevi Uluslararası Kazak Türk Üniversitesi, Al-Farabi Kazak 

Milli  Üniversitesi,  L.N.  Gumilyev Avrasya  Milli  Üniversitesi,  Nazarbayev 

Üniversitesi; Kırgızistan’dan Hüseyin Karasayev Bişkek Bilimler Üniversite-

si, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, Uluslararası Kırgızistan Üniversi-

tesi,  Balasagun Kırgız Milli Üniversitesi; Türkiye’den Atatürk Üniversitesi, 

Ege Üniversitesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi 

olan Birliğin ilk dönem başkanlığını hâlihazırda Atatürk Üniversitesi yürüt-

mektedir. 

Birliğin genişleme süreci Birliği kuran resmi belge niteliğinde olan Yöner-

ge’de birtakım kurallara bağlanmıştır. Ortak tarih, kültür ve dil mirasından 

hareketle Türk dünyasında dostluk ve işbirliğini geliştirmek için üye ülke-

lerin yükseköğretim kurumları arasında işbirliğinin sağlanması kapsamında 

belirlenen hedefler sözkonusu Yönerge’de kaydedilmiştir.  

Ortak kimlik ve kültür bilincine sahip nesiller yetiştirilmesi; öğrenci ve 

öğretim  elemanı  hareketliliğin  teşvik  edilmesi  konusunda  gerekli  düzenle-

melerin  yapılması;  yükseköğretim  programları  ve  üye  üniversitelerin  dip-

lomalarını karşılıklı tanınması sözkonusu hedefler arasında yer almaktadır. 

Başlatılan bu sürecinin adı ise “Orhun Süreci” olarak belirlenmiştir. Yönerge 

Türkiye Cumhuriyeti YÖK Başkanı’nın da katılımıyla bu ayın sonunda ger-

çekleştirilecek olan Türk Keneşi Eğitim Bakanları Toplantısı’nda onaylan-

masının ardından yürürlüğe girecektir. Bu toplantının akabinde de, yani 6-8 

Kasım  günleri  arasında  Eskişehir  Osmangazi  Üniversitesi’nde  Birliğe  üye 

üniversitelerin temsilcilerinin katılımıyla ilk çalıştayı gerçekleştireceğiz. 

Bildiğiniz gibi Avrupa Birliğinin değişim programı olan Erasmus zaman 

içinde  evrilerek  gelişmiştir.  Etnik  köken,  dil  ve  mezhep  bakımından farklı 

---

263

Darhan KYDYRALİ

olan Avrupa ülkelerinin yapabildiğini aynı köklere, dile ve kültüre sahip ol-

duğumuz için bizler elbette daha hızlı ve başarılı bir şekilde uygulayabiliriz. 

Aslında ülkelerimiz 20 yılı aşkın bir süredir öğretim elemanı ve öğrenci deği-

şimlerini zaten gerçekleştiriyor. Devletlerimizde başarılı gençleri yurtdışında 

burslu okutmaya yönelik programlar mevcut. Mesela, Kazakistan Cumhur-

başkanının  himayesindeki  Bolaşak  programı  1992’den  beri  yürürlüktedir. 

Benzer programlar Azerbaycan ve Türkiye’de de var. Yani gerekli bilgi ve 

tecrübeye sahibiz. Ayrıca bugün üye devletlerimizin hepsi şu veya bu şekilde 

Bologna süreciyle temas halindedir. En önemlisi ise Devlet Başkanlarımızın 

yani  siyasi  iradenin  bu  konudaki  çalışmalarımıza  olan  desteği  tamdır.  İşte 

tüm bunlar Birliğimiz çerçevesinde titiz bir şekilde tasarlanmış iyi bir ortak 

değişim programını hazırlamamıza ve yürürlüğe koymamıza imkân sağlıyor.

Dolaysıyla bu çalıştayın, teknik açılardan Birliğin geleceğine yön verece-

ği yadsınamayacak bir hakikattir.  Geçtiğimiz ay Gebele’de gerçekleştirilen 

Türk Keneşi Zirvesi’nde Sayın Devlet Başkanları Birliğin hedeflerinin ger-

çekleştirilmesi için tedbirler alınması hususunda ilgili Bakanlıkları ve ilgili 

kurumları görevlendirmiştir. Bu çerçevede, üye üniversitelerin Sayın Cum-

hurbaşkanlarının talimatlarını büyük bir itinayla yerine getirmekte olduğunu 

vurgulamak isteriz. 

Türk Üniversiteler Birliğiyle alakalı ilave edilmesi gereken bir diğer husus 

da Birlik bünyesinde gençlerimizin seslerini duyurabilmeleri ve kaynaşmala-

rı maksadıyla bir Öğrenci Kurulunun kurulacağıdır. 

Öte yandan, Orta öğrenim ve lise düzeyinde öğrenci değişim programları 

da Türk Keneşi’nin gündeminde olan diğer bir konudur. Nisan ayında gerçek-

leştirilen  Eğitim  Bakanlıkları  Kıdemli  Memurlar  Birinci Toplantısı’nda  bu 

yönde Türkdildeş ülkeler arasında lise düzeyinde öğrenci değişim program-

larının tesis edilmesini teminen gerekli çalışmalar yapılması yönünde tavsiye 

kararı alınmıştır. 

Bununla  birlikte,  okullar  için  ortak  tarih  ve  edebiyat  kitaplarının  hazır-

lanması  üzerinde  titizlikle  durduğumuz  bir  diğer  projedir.  Bu  proje,  Sayın 

Devlet Başkanları tarafından da her fırsatta dile getirilmektedir. Bu bağlamda 

14  yüzyıla  kadarki  ortak  tarihimiz  ile  yüzyılları  aşan  ortak  edebiyatımızın 

gün yüzüne çıkarılabilmesi için çalışmalarımızı büyük bir içtenlikle sürdü-

rüyoruz. Bu projeleri, ilişkili kurumumuz olan Türk Akademisi’yle birlikte 

yürütüyoruz.  Nitekim,  Devlet  Başkaları  Gebele  Zirvesi’nde Türk  tarihi  ve 

edebiyatı üzerine ortak ders kitapları düzenlenmesi de dahil olmak üzere, eği-

tim alanında mevcut işbirliğinin gündemini ilerletmek için gerekli adımların 

---