Umumiy doc
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
бўлган кондуктометрнинг схемаси PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 222 kattalik ∆ U 2,3 muvozanatlovchi ko‘prikning a va b uchlaridagi potensiallar ayirmasi U ab bilan taqqoslanadi. Agar U ab ≠ ∆ U 2,3 bo‘lsa, u holda elektron kuchaytirgich EK ning kirishiga muvozanatning buzilish signali ∆ U x = ∆ U ab — ∆ U 2,3 kiradi. Muvozanat vaqtida Uab = ∆ U 2,3 bo‘ladi, bu erda, elektrodlar 2 va 3 zanjirida tok bo‘lmaydi. O‘lchashdagi harorat xatoliklarini avtomatik kompensasiyalashni muvozanatlovchi ko‘prikning elkalaridan biriga ulangan metall qarshilik termometri R t bajaradi. Nazorat qilinayotgan eritmaning harorati o‘zgarganida, R t qarshilik ham o‘zgaradi, buning natijasida potensiallar ayirmasi U ab ham o‘zgaradi. R t o‘zgargandagi orttirma ∆ U ab ( ∆ t) nazorat kilinayotgan eritmaning harorati o‘zgarishi ∆ t tufayli hosil bo‘lgan orttirma ∆ U 2,3 ( ∆ t) ga kattaligi jihatidan teng va ishorasi jihatidan qarama-qarshi bo‘lishi kerak. Bu tenglikka kompensasiyalovchi ko‘prikning parametrlarini (R 1 , R 2 , R 3 rezistorlarning qarshiliklarini) hamda kuchlanish U 2 ni tanlash yo‘li bilan erishiladi. Eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi haroratga juda bog‘liq. Eritma harorati 1°S ga ortsa, uning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi 1,5—2% ga oshadi. Eritmalarning harorati amalda juda keng chegaralarda o‘zgaradi, shuning uchun konduktometrik konsentratomerlar harorat o‘zgarishining o‘lchash natijalariga ta’sir qilishini bartaraf qiluvchi avtomatik kompensatorlarga ega bo‘lishi kerak. Sanoatda avtomatik harorat kompensatorlari eng ko‘p tarqalgan bo‘lib, suyuqlikli kompensatorlar ularning turlaridan biridir. Suyuqlikli kompensator parametrlari o‘lchash yacheykasining parametrlariga o‘xshash elektrod datchikdan iboratdir. Kompensator elektr o‘tkazuvchanlik harorat koeffisienti nazorat qilinayotgan suyuqlikning harorat koeffisientiga taxminan teng bo‘lgan etalon suyuqlik bilan to‘ldiriladi. Kompensator nazorat qilinayotgan suyuqlikka konsentratomerning o‘lchash yacheykasi bilan birgalikda kiritiladi. Kompensator ko‘prikli o‘lchash sxemasining elkasiga ulanadi. Etalov va nazorat qilinayotgan suyuqlikning haroratlari bir xil bo‘lganligi va harorat koeffisientlari bir- biriga yaqin bo‘lganligi sababli haroratlar o‘zgarganida, o‘lchash yacheykasi qarshiligining o‘zgarishini suyuqlikli kompensatorning qarshiligining o‘zgartirish yo‘li bilan to‘la kompensasiyalash mumkin. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 223 Sulfat kislota konsentratomeri KSO-u (6.20-rasm) eritmadagi sulfat kislota konsentrasiyasini nazorat qilish, qayd etish va rostlash uchun mo‘ljallangan. Konsentratomer elektrodli datchik 1 va ikkilamchi asbob 2 KSMZ dan iborat. Konsentratomerning datchigi idishdan iborat bo‘lib, uning ichiga teshiklar bilan yonma-yon qilib past tomoni ochiq stakan o‘rnatilgan hamda o‘lchash va taqqoslash yacheykalari joylashtirilgan. O‘lchash yacheykasi ikkita o‘lchash elektrodidan iborat bo‘lib, ularning har qaysisi elektrod kavsharlangan ochiq shisha naychadan iborat. Taqqoslash yacheykasi haroratni avtomatik tarzda kompensasiyalash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, shisha naychaga kavsharlangan elektrodlardan iboratdir, naychalarga sulfat kislota to‘ldirilgan bo‘ladi, uning konsentrasiyasi esa asbob shkalasidagi o‘rta belgiga mos keladi. Elektr o‘tkazuvchanlik muvozanatdagi ko‘prik sxemasi bo‘yicha o‘lchanadi, o‘lchaydigan R x va takqoslaydigan R t elektrod yacheykalari ko‘prikning ikki elkasi bo‘lib xizmat qiladi. Ko‘prik sxemasining qolgan ikki elkasini o‘zgarmas rezistorlar R 4 , R 5 , R 6 , R 7 va shuntlovchi rezistorlari R 2 hamda R 3 va reoxord R 1 tashkil qiladi. Ko‘prik sanoat chastotasidagi o‘zgaruvchan tok bilan ta’minlanadi. O‘lchash sxemasidagi tok kuchi o‘zgaruvchan tok manbaiga parallel qilib ko‘prikning ta’minlash diagonaliga ulangan rezistor R 8 ni siljitish yo‘li bilan rostlanadi. 6.20- расм Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|