Umumiy doc
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Икки
каналли фотокалориметрнинг схемаси : 1 – ё ру ғ лик манбаи ; 2 – ё ру ғ лик ф илтри ; 3 – призма ; 4 – к ў згу ; 5 – ў лчаш кюветаси ; 6- эталон кюветаси ; 7 – ф отоэлемент ; 8 – электрон кучайтиргич ; 9 – ў лчов асбоби . PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 234 suyuqliklarning optik xossalari bir xil bo‘lgan xollarda har ikki fotoelementning yoritilganligi bir xil bo‘ladi va ko‘prik diagonalida tok bo‘lmaydi. Agar tekshirilayotgan suyuqlik etalon suyuqliknikidan farq qiladigan konsentrasiyaga ega bo‘lsa (kuchli yoki kuchsiz bo‘yalgan bo‘lsa), u holda ko‘prikning diagonalida tok paydo bo‘lib, uning kattaligi konsentrasiyaga funksional bog‘liq bo‘ladi. Optik qismining nisbatan murakkabligi va sxema elementlari spektral tavsiflarining o‘lchash natijalariga ta’sir qilishi bu asboblarning kamchiligi hisoblanadi. Bunday asboblarning xatoligi kyuvet darchalarining va nurlar yo‘lidagi boshqa elementlarning bir xilda ifloslanmasligi tufayli katta bo‘ladi. Suyuqlikda erimay qolgan muallaq zarralar konsentrasiyasini nazorat qilish uchun loyqa muhitlarda yorug‘likning sochilishiga asoslangan usullar qo‘llaniladi. Agar loyqa muhit orqali yorug‘lik oqimi o‘tkazilsa, u holda uning bir qismi suyuqlikdagi zarralar orqali sochiladi. Nazorat qilinayotgan suyuqlikda muallaq zarralar konsentrasiyasi qancha yuqori bo‘lsa, yorug‘lik okimining shuncha katta qismi sochiladi. Bu erda, nazorat qilinayotgan suyuqlik orqali o‘tayotgan yorug‘lik oqimi jadalligining kuchsizlanishi ham (turbidimetrik o‘lchash), yorug‘lik oqimining sochilish jadalligi ham (nefelometrik o‘lchash) konsentrasiya o‘lchovi bo‘lishi mumkin. Ikki optik kanali bor nefelometrning prinsipial sxemasi 6.28- rasmda ko‘rsatilgan. YOrug‘lik oqimi manba 1 dan chiqib, shisha darchalar 3 bilan jihozlangan o‘lchash kamerasi 2 orqali o‘tadi. Kamera 2 orqali o‘tgan yorug‘lik oqimi taqqoslash kanaliga yo‘naladi, sochilgan yorug‘lik oqimi esa o‘lchash kanaliga yo‘naladi. Har ikki oqim obtyurator 4 yordamida navbatma - navbat fotoelement 5 ga tushadi. Sochilgan yorug‘lik oqimi bilan taqqoslash oqimi o‘rtasidagi farq (ayirma) muallaq zarralar konsentrasiyasiga bog‘liq bo‘ladi. 6.28 – расм . Не ф елометрнинг принципиал схемаси . PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 235 Nefelometrlarda yorug‘lik oqimlarining kompensasiyalanish prinsipidan foydalaniladi, buning uchun ularning notengligi mavjud bo‘lganida elektron kuchaytirgich chiqishiga ulangan reversiv dvigatel RD asbob strelkasini optik pona 6 sari siljitib, yorug‘lik oqimlarini tenglashtiradi. Nefelometrlar asosan emulsiyalarni tahlil qilishda va qisman oqova suvlardagi neft mahsulotlari miqdorini tahlil qilishda ishlatiladi. Turbidimetrik analizatorlar ichimlik va oqova suvlarning loyqaligini, tindirgichlar va texnologik uskunalardagi shlam sathini, suspenziyalardagi zarralar konsentrasiyasini o‘lchashda qo‘llaniladi. Turbidimetrik analizatorlar suv loyqaligini o‘lchaydigan O—3 dan 0—500 mG/l gacha o‘lchash chegarasiga ega, o‘lchash xatoligi ±2% dan oshmaydi. Konsentrasiyani aniqlashning polyarimetrik usuli ba’zi optik jihatdan aktiv moddalarning ulardan o‘tayotgan qutblangan yorug‘likning qutblantirish tekisligini aylantirish xossasidan foydalanishga asoslangan. Optik jihatdan aktiv moddalari bor eritmalar qutblanish uchun qutblanish tekisligini aylantirish burchagi a eritma qalinligi bir xil turganida shu eritma qatlamiga mutanosib bo‘ladi: a = a 0 ∙ l ∙ s, (6.21) bu erda a 0 —qutblanish tekisligining qutblangan yorug‘lik haroratiga, uning to‘lqin uzunligiga bog‘liq bo‘lgan solishtirma aylanishi; l — qatlam qalinligi; s — eritmaning konsentrasiyasi. SHunday qilib, α 0 ning qiymatini bilgan holda, l ni o‘lchangan qiymati bo‘yicha konsentrasiya s ni aniqlash mumkin. 6.29- rasmda avtomatik polyarimetrning prinsipial sxemasi keltirilgan. YOrug‘lik nurlari manba 1 dan chiqib linza 2 yordamida parallel tutamga yaqinroq yorug‘lik tutamiga aylantirilgach, interferension filtr 3 dan o‘tib, monoxromatik bo‘lib qoladi. Polyarizator 4 bu nurlanishni azimuti ma’lum qutblangan chiziqli nurlanishga aylantiradi. Modulyator 5 (masalan Faradey yacheykasi) qutblanish 6.29 – расм . Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|