Umumiy tushunchalar Issiqlik o’tkazishinig asosiy tenglamasi Issiqlik o’tkazuvchanlik

7.6. Issiqlik berish va o’tkazish koeffisiyentlarining qiymatlari
Sanoat uskunalarida olingan issiqlik berish va issiqlik o’tkazish koeffisiyentlari (α va K) ning taxminiy son qiymatlari 7.1 va 7.2 – jadvallarda berilgan.
7.1-jadval. Issiqlik berish koeffisiyentining taxminiy qiymatlari

Issiqlik berish sharoitlari	α, Vt/m^2·K
Turbulent rejimda: suvning quvur o’qi bo’ylab harakati suvning quvurni ko’ndalang kesib o’tgan harakati	1000 – 5500 3000 – 10000
havo (gaz) ning quvur o’qi bo’ylab harakati havo (gaz) ning quvurni ko’ndalang kesib o’tgan harakati	50 – 150 100 – 300
Quvur o’qi bo’ylab laminar harakatda: suv uchun havo uchun	300 – 430 10 – 20
Suvning erkin harakati	350 – 900
Suvning qaynashi	2000 – 2400
Suv bug’ining kondensasiyalanishi	9000 – 15000
Organik suyuqliklarni isitish va sovitish	140 – 400
Organik suyuqliklarning qaynashi	300 – 3500
Organik suyuqliklar bug’larining kondensasiyalanishi	230 – 3000

7.2-jadval. Issiqlik o’tkazish koeffisiyentining taxminiy qiymatlari

Issiqlik almashinishining turi va muhit	K, Vt/m^2·K
	majburiy harakat	erkin harakat
Oddiy bosimda gazdan gazga	12 – 35	3,5 – 12
Gazdan suyuqlikka	12 – 60	6 – 17
Kondensasiyalanayotgan bug’dan gazga	12 – 120	6 – 12
Suyuqlikdan suvga	200 – 400	100 – 300
Suyuqlikdan organik suyuqlikka	120 – 300	30 – 60
Kondensasiyalangan bug’dan suvga	500 – 1000	300 – 800
Kondensasiyalanayotgan bug’dan organik suyuqlikka	100 – 350	60 –180
Organik moddalar kondensasiyalanayotgan bug’idan suvga	350 – 800	230 – 450
Kondensasiyalanayotgan bug’dan qovushoqli suyuqlikka	–	300 – 500

7.7. Issiqlik jarayonlarining harakatlantiruvchi kuchi
Muhitlar haroratlari o’rtasida biror farq bo’lgandagina, issiqlik harorati yuqori bo’lgan muhitdan harorati past bo’lgan muhitga o’tadi. Bunda haroratlar farqi issiqlik almashinish yuzasi bo’ylab o’zgaradi, ya’ni ular bir xil qiymatga ega bo’lmaydi. Shu sababli issiqlik almashinish jarayonlarini hisoblashda o’rtacha haroratlar farqi Δt_o’r degan tushuncha ishlatiladi. Muhitlarning o’rtacha haroratlar farqiga issiqlik almashinish jarayonlarining harakatlantiruvchi kuchi deb yuritiladi.
Suyuqliklar haroratlarining issiqlik almashinish yuzasi bo’yicha o’zgarishi muhitlarning o’zaro yo’nalishiga bog’liq. Issiqlik almashinish uskunalarida issiq va sovuq suyuliklar o’zaro parallel, qarama-qarshi yoki o’zaro kesishgan bo’lishi mukin. Bulardan tashqari, amalda issiqlik tashuvchi agentlarning ancha murakkab sxemalari ham uchraydi.
Issiqlik tashuvchi agentlarning yo’nalishi bir yoki qarama-qarshi tomonga yo’nalgan bo’lganda (7.6-rasm), o’rtacha haroratlar farqi quyidagi tenglama bilan topiladi:
, (7.35)
bu yerda Δt_ka va Δt_ku – issiqlik almashinish uskunasining chetlaridagi haroratlarning katta va kichik farqlari. Haroratlarning bu farqlari quyidagicha aniqlanadi:
Δt_ka = t^I₁ – t^I₂ ; Δt_ku = t^II₁ – t^II₂ ;
yoki Δt_ka = t^II₁ – t^I₂ ; Δt_ku = t^I₁ – t^II₂ .
Agar Δt_ka/Δt_ku < 2 bo’lsa, o’rtacha temperaturalar farqi quyidagi tenglama bilan topiladi:
Δt_o’r = . (7.36)
Bunday hisoblashda xatolik 4 % dan ortmaydi.
(7.35) tenglamadan ko’rinib turibdiki, agar Δt_ka=0 va Δt_ku=0 bo’lsa, Δt_o’r=0; agar Δt_ka=Δt_ku bo’lsa: Δt_o’r = Δt_ka = Δt_ku .

t^'1 t^'2