Ün ey m im arlı

DOSYA

“Daha iyi bir İngiltere için” 21 maddelik bildirge-

de, “Kaliteli kamusal mekânların insanlara değer 

verildiğinin göstergesi olduğu” ve “toplum için ta-

sarım” gerekliliği üzerinde duruluyordu.

İşte Avrupa’da durum böyle.

Dönelim ülkemizdeki duruma...

Ne  yazık  ki  meslek  odalarının  ve  meslek  der-

neklerinin  yoğun  çabalarına  karşın  ülkemizde 

iyi mimarlık için gerekli ortam ve prosedür bir 

türlü  yaratılamadı.  Ülkeyi  yönetenler  1980’den 

bu  yana,  özellikle  de  Bayındırlık  Bakanlığı’nın 

kapatılmasından sonra iyi mimarlık için gerekli 

koşulları yaratmaktan ve mimarlığa, “ülke kültü-

rünün en çarpıcı göstergesi olan sanat” şeklinde 

bakmaktan uzak kaldılar.

Bugün ülkenin mimarlık konusunda ne bir res-

mi politikası, ne de bir yasası var.

•  Kentsel planlama bilimsellikten uzak...

•  Kentsel tasarım anlayışı sıfır...

•  Doğal ve tarihsel çevrelerin korunması zayıf...

•  Proje yaptırma düzeni perişan...

•  Kamu kesimi, mimarlık konusunda ne yaptığı-

nın farkında değil; mimarlıkta bugünü ve gele-

ceği unutmuş yalnızca geriye, geçmişe bakıyor... 

Yol göstericilikte de sınıfta kalmış durumda.

Varılan sonuç apaçık ortada.

İnşaat müteahhitlerine emanet edilen projeler-

le TOKİ konutları... Çağın mimarisini yansıtmak-

tan  uzak,  geçmiş  yüzyıllardan  alıntılarla  yüklü 

özentili, kopyacı, mimarlık fukarası yapı örnek-

leri... Camiler, adliye sarayları, okul yapıları... Ya-

ratıcılığı ve yeniliği dışlayıp eskiyi taklitle yetin-

mek... Bu gerici anlayış özel kesim yapılarına da 

yansımaya başladı.

Yalnızca harcanan paraya, yitirilen arsalara değil, 

ülkeye  de  yazık!  Gelecek  kuşaklar,  kendilerine 

bugünden kalacak çağdışı mimarlık mirası kar-

şısında, çağımızı hiç yaşanmamış sayacaklar. 

NOTLAR

1. Hasol, D., “Aydın Bir Ülkenin Mimarlık Politikası,” Yapı 224, s.49, Tem-

muz 2000.

2. Le Corbusier, Bir Mimarlığa Doğru, YKY. 5.Baskı, s.135.

3. Hasol, D., Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayın, 12. Baskı, İs-

tanbul, 2012.

4. TÜBA Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü / Sosyal Bilimler, Türkiye Bilimler 

Akademisi, Ankara, 2011.

5. Özer, B., Kültür Sanat Mimarlık, YEM Yayın, 5. Baskı, s.472, İstanbul, 2009.

 

KAYNAKLAR

Özer, B., Kültür Sanat Mimarlık, YEM Yayın, 5. Baskı, İstanbul, 2009.

Hasol, D., Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayın, 12. Baskı, İstan-

bul, 2012.

Ulusal Mimarlık Politikaları, TMMOB Mimarlar Odası yayını, Genişletil-

miş 2. Baskı, Ankara, 2007.

Mimarlık ve Yaşam Kalitesi, Avrupa Mimarlar Konseyi, Politika Kitabı 2004, 

TMMOB Mimarlar Odası yayını, 2005. (Architecture and Quality of Life, 

(ACE) A Policy Book by the Architects’council of Europe 2004).

çeşitli  “Büyük  Projeler”in  hükümet  tarafından 

organize edilerek uygulanması hedefleniyordu.

Programda belirtildiğine göre, “Mimarlık herkesi, 

toplumun her bireyini ilgilendirir” teması; mimar-

lık ve politika üzerine tartışmaları genişletmeyi, 

çevreyle  ilgili  eğitimi  iyileştirmeyi  ve  mimarlı-

ğın,  okulların  eğitim  programlarına  girmesini 

hedefleyecekti.

İşin bu programla da sınırlı kalmadığını, Hollandalı 

mimarların  yurtdışı  etkinliklerinin  de  hükümet-

çe  maddi  ve  manevi  yönden  desteklendiğini, 

Türkiye’ye o yıllarda konferansçı olarak gelen çok 

sayıdaki Hollandalı mimar vesilesiyle de biliyoruz.

İrlanda  Hükümeti’nin  Nisan  2002’de  ilan  etti-

ği 2002-2005 Mimarlık Eylem Planı’nın önsözü 

şöyle  başlıyordu: “Mimarlığı  herkes  yaşar;  kimi-

miz  bu  durumu  bilinçli  olarak  düşünür,  kimimiz 

düşünmez; ama yapılı çevrenin kalitesi, yaşam ka-

litesini  daima  derinden  etkiler.”  Eylem  Planı’nda, 

Mimarlık’ın  önemi  şöyle  vurgulanıyordu:  “Her 

tarafa yayılan ve her yeri etkileyen doğası nedeni 

ile, mimarinin, kültürümüzün ve değerlerimizin en 

belirgin fiziksel ifadesi olduğu söylenebilir. Mimari, 

hem kendimizin hem de başkalarının bizim kimli-

ğimizi anlamasının önemli bir aracıdır ve aynı za-

manda bir tür kolektif bellek teşkil eder -yani, hem 

fiziksel  hem  de  ruhsal  coğrafyamızın  haritalarını 

çıkarmak  için  gerekli  nirengi  noktalarının  kalıcı 

kayıtlarını verir. Bugün inşa ettiğimiz yapılar, bizim 

kim olduğumuzun elle tutulur ifadesidir ve bunlar 

çocuklarımıza bırakacağımız miras ve vasiyettir.”

Yine Eylem Planı’nda, “Hükümetin, mimarlığın top-

lum içindeki sosyal ve kültürel önemini görmesi ve 

kabul etmesi ve yapılı çevrede yüksek kaliteye ulaşıl-

masını özendirmesi çok önemli konulardır.” Plan, hü-

kümete de ciddi görevler verirken, mimarlardan 

da, “insani ölçeklerde, çağdaş kültürün ifadesi olacak 

binalar tasarlamalarının yanısıra bir yandan da kay-

nakları ve mirası korumalarını” bekliyordu.

İtalya  2003  yılında,  Bakanlar  Kurulu’nca  kabul 

edilen bir “Mimari Kalite Yasası”nı devreye soktu. 

Yasa, yapılı çevrede mimari kaliteyi yükseltmek 

amacıyla devlet tarafından bir dizi önlem alın-

masının yanı sıra, niteliği artırmak üzere yoğun 

ekonomik ve kurumsal destekler verilmesini, bu 

kapsamda, sanatsal niteliği olan çağdaş mimar-

lık ürünlerinin ön plana çıkarılmasını ve tanıtıl-

masını öngörüyordu.

Norveç Hükümeti’nin ilan ettiği “Kültür Politikası: 

Mimarlık ve Tasarım” metni de 2003 tarihini taşıyor.

İngiltere’de  Britanyalı  Mimarlar  Kraliyet  Ens-

titüsü RIBA da 22 Mart 2005’te yayımladığı bir 

mimarlık bildirgesiyle, halka ve politikacılara, “iyi 

mimarlığın iyi bir toplum yaşamı demek olduğu-

nu” bir kez daha anımsatmayı amaçlıyordu.

boyutundan  ötürü,  kamusal  ve  toplu  çıkarları 

ilgilendiren bütüncüllüğünü gözler önüne serer-

ken, Avrupa Komisyonu, Eğitim ve Kültür Genel 

Direktörü  Jean-Michel  Baer, “Bu  ortak  yaklaşım, 

mimarlığın birçok sanatsal çabayı en geniş toplum 

katmanlarına  ulaşılabilir  kılabilme  özelliğinden 

güç almaktadır. Mimarlık, sanatsal açıdan fevkala-

de bütünleştirici bir alandır” demiştir.

Avrupa Konseyi 12 Şubat 2001 tarihinde kentsel 

ve kırsal çevrede mimarlık kalitesi ile ilgili olarak 

bir  karar  tasarısını  kabul  etti.  Bu  karar,  mimarlık 

kalitesinin  çevre  ve  kültür  üzerindeki  önemini 

vurgulamakta ve üye ülkeleri, yapı sahipleri/yatı-

rımcıların ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi için 

harekete geçmeye zorlamakta; mimarlık hizmet-

lerinin ekonomik ve kültürel hizmet olarak özel 

değerini  kabul  etmekte;  kamuya  ait  projelerde 

örnek teşkil edecek önlemlerle iyi mimarlığı teş-

vik etmekte ve deneyim aktarımını sağlayabile-

cek her alanda tartışmaları yoğunlaştırmaktadır. 

Karar,  aynı  zamanda,  AB  Komisyonu’nu  yapısal 

yardım (structural aid) çerçevesinde mimarlık ka-

litesinin önemini daha fazla vurgulayacak yollar 

bulmaya çağırmaktadır.

İsveç, önce 1998’de “Mimarlık, Biçim ve Tasarım 

için bir Eylem Programı” yayımladı. Sonra da 2001 

yılını “Mimarlık Yılı” ilan etti.

Hollanda  ise  2000  yılında “Hollanda’yı Yeniden 

Biçimlendirme”  kapsamında  2001-2004  döne-

mi için bir Mimarlık Politikası ilan etti. Hollanda 

Mimarlık  Politikası  çerçevesinde  tanımlanan 

eylem  planı,  mimarlığın  toplumun  her  bireyi-

ni  ilgilendirdiğinden  hareketle,  yapılacak  bazı 

projelerle  ülkenin  yeniden  biçimlendirileceği 

düşüncesi  üzerine  kurulmuştu.  Bu  kapsamda, 

aralarında  müze  yapıları,  peyzaj  düzenlemele-

ri, tren yolu yapımı, otoyol tasarımı, suyolu gibi 

24

 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13

---