Universiteti

Matematikalıq model túsinigi

Elektron esaplaw mashinaları ushın programma jazıwdı úyreniwden aldın nelerdi biliw kerekligini kórip shıǵayıq. Qálegen turmıslıq, matematikalıq yamasa fizikalıq hám taǵı basqa másele shártlerin ańlatpa qılıw dáslepki maǵlıwmatlar hám pikirlerdi súwretlewden baslanadı hám olar qatań tariyp berińan matematikalıq yamasa fizikalıq hám taǵı basqa túsinikler tilinde bayanlainadi. Keyininen máseleni sheshiwdiń maqseti, yaǵnıy máseleni sheshiw nátiyjesinde áyne neni yamasa nelerdi anıqlaw zárúrligi kórsetiledi. Pán hám texnikada aldınan real obyektlerdiń modelleri, hádiyse modellestiriw ilimiy gipotezalarni tekseriw hám eksperimental materiallar alıw ushın qollanılıp kelmekte. Buǵan mısal retinde aviasoazlıq tarawin alıw múmkin. Bul jerde jańa mashina jaratıwda konstruktorlıq hám proektlik islerdiń áhmiyetli elementlerinen biri retinde onıń formasın tańlaw, aerodinamikalıq xarakteristikasın optimasllastırıwdı kórsetiw múmkin. Bul boyınsha tamamlanǵan teoriyalıq jumıslar joq bolıp, onı eksperimental izertlewler menen toldırıwǵa tuwra keledi. Biraq, haqıyqıy samoletlar menen tájiriybe ótkeriw maqsetke say kelmeydi, sebebi bunday tájiriybe qımbatqa túsiwi hám ushqısh ushın qáwipli bolıwı anıq. Mine sonday jaǵdaylarda bizge modeller jerdem beredi. Háar qanday máseleni úyreniw onıń matematikalıq modelin dúziwden baslanadı, yaǵnıy onıń ayriqsha tiykarǵı qásiyetleri ajratıladı hám olar ortasındaǵı matematikalıq munasábet ornatıladı. Basqasha etip aytqanda, daslep úyrenilip atırǵan fizikalıq qubılıstıń mánisi, belgileri, isletiletuǵın kórsetkishler sózler járdeminde tolıq ańlatpa etiledi, keyininen mútajlikke qaray kerekli matematikalıq teńlemeler keltirilib shiǵarıladı. Bul teńlemeler úyrenilip atırǵan fizikalıq process yamasa hádiyselerdiń matematikalıq modeli dep ataladı. Matematikalıq modeldi haqıyqıy obiektke uyqaslıq dárejesi ámeliyatda tájiriybe arqalı tekseriledi. Ádetde, matematikalıq model qaralayotgan obiekttiń qásiyetlerin áyne, tolıq ózinde sáwlelengen etpeydi. Ol hár túrlı boljaw hám shekleniwler tiykarında dúzilgeni ushın ámeliylik xarakterine iye, tuwrısıda onıń tiykarında olinayotgan nátiyjeler de ámeliy boladı. Sol sebepli, tájiriybe etip kóriw arqalı jaratılǵan modeldi bahalaw hám kerek bolǵan halda onı anıqlawtırıw múmkinshiligi jaratıladı.