University of economics b/m., b.ü. f d. Aynur Babaşlı Biologiya 2021

6CO2 + 6H2O → C6 H12 O6 + 6O2
Heterotrof orqanizmlər fotosintez məhsullarından istifadə edərək karbohidratları parçalamaqla ATF əldə edirlər.
Xemosintez. Bakteriyaların bəziləri də qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez edə bilirlər. Lakin bu zaman onlar enerji mənbəyi kimi günəş enerjisindən deyil, kimyəvi reaksiyalar enerjisindən istifadə edirlər. Bu proses xemosintez adlanır.
Tələb olunan materiallar: sağlam bir bitki, isti boşqab, masa, yod məhlulu, spirt, bunzen qorelkası, distillə suyu, qaynadılmış sınaq şüşələri

• İşin yerinə yetirilmə qaydası:
• Sağlam bir qab bitki götürürük və qaranlıq yerdə 2-3 gün saxlayırıq, bu yarpaqların nişastadan təmizlənməsinə səbəb olacaq;
• Qara kağızdan iki bərabər hissə kəsirik;
• Sağlam, nişastasız yarpaq seçirik və yarpağın bir hissəsinin hər iki tərəfini qara kağızla örtürük.
• Qara kağızın hər iki ucunu skrepkadan istifadə edərək yarpağa bərkidirik.
• Sonra bitkini bütün gün günəş işığına qoyuruq.
• Axşama yaxın örtülmüş yarpağı qoparırıq və qara kağızı yarpaqdan çıxarırıq.
• İçində distillə edilmiş su olan bir stəkan götürürük və isti bir plitə üzərinə qoyun və suyu qaynadırıq.
• Təcrübə yarpağını qaynar suya qoyub, yarpaq yumşalana qədər 5-10 dəqiqə qaynadırıq.

• Stəkanı qaynar plitədən çıxarıb bir müddət soyuduruq.
• Distillə edilmiş su olan başqa bir stəkan götürürük və qaynar plitə üzərinə qoyub təxminən 60 o C-də qaynadırıq.
• Təmiz sınaq şüşəsinə bir az spirt tökürük.
• Sonra içərisində spirt olan sınaq şüşəsini qaynayan su olan stəkana qoyub qaynadırıq.
• Maşadan istifadə edərək yarpağı stəkandan çıxarırıq.
• Sonra yarpağı tərkibində spirt olan sınaq şüşəsinə qoyub qaynadırıq.
• Qaynayan sınaq şüşəsinin yarpaq rəngsizləşənə qədər stəkanda saxlayırıq.
• Maşadan istifadə edərək yarpağı qaynayan spirtdən çıxardırıq.
• Daha sonra yarpağı distillə edilmiş su olan stəkana salıb yaxalayırıq.
• Daha sonra yarpağı bir Petri qabına qoyuruq.
• Pipet vasitəsi ilə bir neçə damla yod məhlulu götürüb yarpağın üzərinə tökürük

Müşahidə

• Yodla işlədikdən sonra yarpağın açıq hissəsinin rəngi göyümtül-qara olur.
• Yarpağın açıq olmayan hissəsinin rəngi solğun sarımtıl-qəhvəyi olur.

Nəticə
Nişastanın fotosintezin son məhsullarından biri olduğunu bilirik və apardığımız müşahidələr göstərir ki, yarpağın yalnız günəş işığına məruz qalan hissələri yodla təmasda olduqda mavi-qara rəngə çevrildi. Nişasta yodla təmasda olduqda mavi-qara rəngə çevrildiyindən, yarpağın mavi-qara rəngə çevrilmiş hissələri fotosintetik aktivliyi, açıq olmayan hissəsi isə əksini göstərir. Bu, işığın fotosintez üçün vacib olduğunu açıq şəkildə göstərir.
Ehtiyat tədbirləri

• Təcrübə yarpağı sağlam olmalıdır.
• Qara kağızı diqqətlə yarpağa yapışdırın ki, örtülü hissəyə günəş işığı düşməsin.
• Yarpağı spirtdə qaynadandan sonra mütləq su ilə yumaq lazımdır.