Uot 81-11 MÜXTƏLİFSİstemli İNGİLİs və azərbaycan diLLƏRİNDƏ tamamliq budaq cüMLƏLƏRİ VƏ onlarin müqayiSƏLİ TƏHLİLİ
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi yeniliyi
80
əkinçiliyin inkişafına imkan verir. Yüksək dağlıq hissələr əhalinin daimi təsərrüfatla məşğul olmasına çətinlik törədir [4]. Bölgənin spesifik xüsusiyyətlərindən biri onun əlverişli nəqliyyat qovşağında yerləşməsidir. Onun xarici bazara çıxmaq, ticarət əlaqələri yartamaq üçün təbii şəraiti və faydalı coğrafi mövqeyi vardır, ixtisaslı kadr potensialına malikdir. Bölgədə meyvəçiliyi, üzümçülüyü, aqroturizmi inkişaf etdirmək üçün əlverişli şərait vardır. Ölkəmiz müstəqillik qazandıqdan sonra uzun illər ərzində formalaşan bir iqtisadi sistemdən tamamilə yeni dünya bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin formalaşdığı bir iqtisadi sistemə – bazar münasibətləri və sahibkarlıq şəraitinə qədəm qoymuş, ölkədə mülkiyyət münasibətləri yeniləşmiş və sahibkarlığın inkişafına əsalar yaranmışdır. Aparılan hesablamalar göstərmişdir ki, bölgənin əsas növ kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında 1995-ci ilə nisbətən 2004-cü ildə dəyişikliklər baş vermişdir. Əgər 1995-ci ildə ümumi istehsalda bitkiçilik məhsulları istehsalı 70,2% təşkil edirdisə, 2004-cü ildə bu göstərici 79,5% təşkil etmışdir. 1995-ci ildə bölgədə taxıl istehsalı ümumi istehsalda 15,6%, kartof 20,1%, tərəvəz 9,2%, meyvə 4,2%, üzüm 5,6%, heyvandarlıq 19,8%, o cümlədən ət 3,1%, süd 15,2% təşkil etmişdir. 2004- cü il vəziyyətinə ümumi məhsulda taxıl 23,3%, kartof 43,4%, tərəvəz 9,9%, meyvə 4,4%, üzüm 1,2%, heyvandarlıq məhsulları 21,5%, o cümlədən ət 3,2%, süd 17,5% təşkil etmişdir [3]. Sonrakı 2005-2014ci illərin statistikasına nəzər saldıqda bir çox sahələrdə müsbət dəyişikliklərin olduğunu görmək mümkündür (cədvəl 1, diaqram 1). Diaqram 1. Gəncə-Qazax iqtisadi coğrafi rayonunda ixtisaslaşmış kənd təsərrüfatı məhsul- larının istehsalı (ton). Cədvəllərə nəzər saldıqda dənli bitkilərin əkin sahələri 2005-ci ildə dənli bitkilərin əkin sahələri 91157 ha, 2013-cü ildə 101972 ha, 2014-cü ildə 94654 ha təşkil etmişdir. Azalmaya dənli bitkilərin qiymətinin aşağı düşməsi səbəb olmuşdur [1]. Günəbaxan əkini sahələri iə 2005-ci ildə 2234 ha-dan, 2014-cü ildə 6260 ha-ya kimi artmışdır. Kartof əkini sahələri 2005-ci ildə 38828 ha, 2014-cü ildə 29828 ha olmuşdur. Tərəvəz əkini sahələri 2005-ci ildə 11146 ha olduğu halda, 2010-cu ildə 12816 ha, 2014-cü ildə 11906 ha təşkil etmişdir. Meyvə və giləmeyvə əkini sahələrində isə artım çox görünür. Belə ki, 2005-ci ildə 9931 ha, 2014-cü ildə 14927 ha təşkil etmişdir. Üzüm əkini sahələri 2005-ci ildə 1732 ha-dan 2014- cü ildə 4080 ha-a qədər artmışdır. Sahələr üzrə əkin sahələrinin bəzisində artım digər sahələrə marağın azalması hesabına baş vermişdir. Buna da bir sıra amillər səbəb olmuşdur. Diaqrama nəzər salsaq, kartofçuluğun bölgədə üstün mövqe tutduğu məlum olur. İqtisadi coğrafi rayonda 2005-ci ildə 700000 tona yaxın olmuşdur. Sonrakı illərdə stabil olaraq hər il 500000 tona yaxın kartof istehsal olunmuşdur. Rayon üzrə əsas aparıcı mövqedə dənli bitkilər dayanır. Orta hesabla il ərzində təqribən 250000 tona yaxın dənli bitkilər istehsal olunur. Rayonda 3-cü əsas bitkiçilik sahəsi tərəvəzçilikdir. Belə ki, illər üzrə stabil olaraq 200000 ton tərəvəz məhsulları toplanılır. İqtisadi coğrafi rayonda ət istehsalı 2005-ci ildə 18062 ton, 2014-cü ildə 27564 ton təşkil etmişdir. Bu da rayonda heyvandarlığa marağın artması hesabına baş vermişdir. Süd istehsalı da 163605 tondan 266862 tona qədər artmışdır. Yumurta istehsalında da artım aydın nəzərə çarpır. Elmi yeniliyi: Məqalə Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunda bazar iqtisadi şəraitində ASK- nin inkişaf perspektivlərini müəyyənləşdirmək baxımından elmi əhəmiyyət kəsb edir. Tətbiqi əhəmiyyəti: İqtisadi coğrafi rayonun məhsuldar qüvvələrinin həm bolluğu, həm kasadlığı şərtlərində əhalinin və təsərrüfatın səmərəli şəkildə yerləşdirilməsi ən mühüm məsələlərdəndir. Məqalədə təhlil olunan məsələlər iqtisadi rayonun sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətində qoyulan əsas vəzifələrə aiddir.
81
0 200000 400000 600000
800000 2005
2010 2011
2012 2013
2014 dənli bitkilər günəbaxan kartof
tərəvəz meyvə
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin sahəsi (bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə), ha 2005 2010
2011 2012
2013 2014
Dənli və dənli paxlalılar 91157
90265 91894
95035 101972
94654 67101 58865
61038 59986
63695 61018
Pambıq 2755
889 1352
1380 960
622 Şəkər çuğunduru - 18
- 85
356 398
Dən üçün günəbaxan 2234
3576 5452
4953 4893
6260 Kartof
38828 31713
30229 31022
31906 29828
Tərəvəz 11146
12816 12711
12321 12150
11906 Bostan bitkiləri 1112 1751
1459 1039
1196 1084
Meyvə və giləmeyvə 9931
14405 14522
14620 14774
14927 Üzüm
1732 4071
4230 4459
4081 4080
Əsas bitkiçilik məhsullarının istehsalı (bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə), ton 2005 2010
2011 2012
2013 2014
Dənli və dənli paxlalılar 271276 237707
278470 297482
322418 264765
o cümlədən buğda 184715
149053 179444
184665 201316
166801 Pambıq
3323 1677
2975 2568
1472 1093
Şəkər çuğunduru - 57 - 1765
7803 11346
Dən üçün günəbaxan 3642
6978 10839
10264 9811
10730 Kartof
700853 574835
540277 564551
587014 453697
Tərəvəz 184817
203180 203779
201757 204067
199158 Bostan bitkiləri 19618 28020
23161 16984
19985 18636
Meyvə və giləmeyvə 116296
129204 131834
138403 140972
134135 Üzüm
27041 45458
49515 52436
53703 55652
Mal-qaranın sayı (bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə), baş 2005 2010
2011 2012
2013 2014
İribuynuzlu mal-qara 298883
322841 325844
328581 330994
329301 o cümlədən inək və camışlar 141833 154303
155231 156913
158176 156934
Qoyunlar və keçilər 1626241 1736622 1739350 1740207 1745925 1741316 Donuzlar 1407
76 - 185 643 207
Quşlar 2166833 2399809 2438828 2483108 2997419 3119063
Heyvandarlıq məhsullarının istehsalı, ton 2005 2010
2011 2012
2013 2014
Ət (kəsilmiş çəkidə) 18062
22536 23312
24461 26154
27564 Süd
163605 222702
237700 248197
259982 266862
Yumurta, min ədəd 79869
110680 111897
113036 175470
210888 Yun (fiziki çəkidə) 2701 3604
3673 3725
3788 3841
Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|