7.2. Qishloq xo‘jaligida infratuzilmaning turlari va ularning tashkil etilishi. Qishloq xo‘jaligi infratuzilmasi - tarmoqdagi korxonalarning samarali
faoliyatini ta'minlash, qishloq xo'jaligining pirovard mahsulotini ko'paytirish
va sifatini yaxshilashga yo‘naltirilgan sohalar majmuidir. Qishloq xo'jalik
korxonalarining faoliyatida infratuzilma sohalari, jumladan elektr energiyasi
ta'minoti, transport xizmati, aloqa xizmati, mahsulotni saqlash joylari,
ta'mirlash va texnik xizmat,
moddiy-texnika ta'minoti tashkilotlari,
muhandislik, zooveterinariya, agrokimyo xizmati, mahsulotlami iste'molchiga
yetkazib berishni ta'minlaydigan tashkilotlar va boshqa shu kabilaming
rivojlanishi ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Qishloq xo‘jaligi yalpi mahsulotining hajmi tarmoqning ishlab
chiqarish fondlari, mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik darajasi bilan birga
xizmat qiluvchi sohalaming rivojlanganlik darajasiga ham bevosita bog'liq.
Infratuzilma qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini intensivlashtirish va
samaradorligini oshirishning muhim omili hisoblanadi. Xomashyo, material va
tayyor mahsulotning o‘z vaqtida olib kelinishi xo‘jalik aylanmasida bo'lgan
resurs hajmini belgilaydi. Elektrlashtirish, kimyolashtirish, melioratsiya va
ishlab chiqarishning boshqa asosiy omillari tez sur'atda o‘sishiga nafaqat
qishloq xo‘jaligi uchun ishlab chiqarish mablag‘larining miqdoran o'sishi
hisobiga, balki mablag1 resurslaridan samarali foydalanishni ta’minlaydigan
xizmat tizimi tashkil etilishi hisobiga ham erishiladi. Bozor munosabatlari
rivojlangan shart-sharoitda infratuzilmaning tarmoq va ishlab chiqarish
vazifalari ham o ‘zgaradi.
Qishloq
xo‘jaligi
infratuzilmasining
asosiy
maqsadi
tarmoq
korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatiga shart-sharoit yaratish va qishloq
aholisining turmush farovonligini yaxshilashga xizmat qilishdir. Infratuzilmaga
kiradigan sohalar ishlab chiqarish jarayoniga bir xilda ta'sir ko'rsatmaydi va
ishlab chiqarish jarayonida o‘ziga xos o‘rin egallaydi. Shu tufayli infratuzilma
tarmoqlarini asosiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha turkumlash muhim ahamiyatga
ega. Infratuzilma turkumlanishi alohida elementlari bilan birga butun sohaning
jamiyat ishlab chiqarish tizimidagi o‘rinlarini belgilashga yordam beradi. U
tannoqlararo aloqalami o‘rganishga va asosiy ishlab chiqarish bilan xizmat
ko'rsatish tarmoqlari orasida optimal muvozanatni belgilashda ko‘maklashadi.
Qishloq xo‘jaligi infratuzilmasi elementlarini quyidagi uch xususiyati
orqali turkumlashtirish mumkin:
• ishlab chiqarish jarayoniga ta'siri darajasi bo'yicha;
• hududiy xususiyati bo‘yicha;
• tarmoqlar xususiyati orqali.
134 www.ziyouz.com kutubxonasi
Qishloq xo‘jaligi infratuzilmasining turkumlanishi 7.2-chizmada
keltirilgan.