Ustad Hüseyn Ənsariyan

Qidalanmanın müstəhəb əməlləri

1. Yeməyə başlamazdan öncə və yeməkdən sonra əlləri yumaq;

2. Yeməkdən öncə “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim” söyləmək, yeməkdən sonra Allaha həmd-səna demək;

3. Sağ əllə yemək və vaxtı uzatmaq;

4. Kiçik tikələr götürmək və yaxşı çeynəmək;

5. Yeməkdən sonra dişləri fırçalamaq;

6. Yeməkdən sonra bir qədər arxası üstə yatmaq və sağ ayağı sol ayağın üzərinə aşırmaq;

7. Günün və gecənin əvvəlində yemək; gündüz və gecə arası yeməkdən çəkinmək.

Qidalanmada məkruh əməllər

1. Tox halda yemək;

2. Çox yemək;

3. Qaynar xörək yemək;

4. Yemək və ya içkini üfürmək.

Su içərkən müstəhəb olan əməllər

1. Gündüz ayaq üstə su içmək;

2. Suyu soraraq, üç nəfəsə və istəklə içmək;

3. İçməzdən öncə “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim”, sonra “Əlhəmdulillah” söyləmək; İmam Hüseyn (ə) və onun köməkçilərinə salam göndərmək, onların qatillərini lə`nətləmək.

Su içərkən məkruh olan əməllər

1. Yağlı xörəkdən sonra su içmək;

2. Gecə vaxtı ayaq üstə su içmək;

3. Sol əllə su içmək;

4. Kuzə, stəkan və ya istənilən bir qabın sınıq yerindən və qulpu olan yerdən su içmək;

Sual: Dəniz heyvanlarından hansıları halal, hansıları haramdır?

Cavab: Dəniz heyvanları arasında krevet (meyqu) və pullu balıqlar halaldır. Pullu balığın pulu tökülsə də halal sayılır. Pulsuz balıqlar, xərçəng, qurbağa kimi canlılar haramdır.
Sual: Hansı quşların əti halal, hansılarınkı haramdır?

Cavab: Caynağı olan qızılquş, kərkəs, şahin kimi quşların əti haramdır. Vacib ehtiyata əsasən, qaranquş, hud-hud kimi quşların ətindən də çəkinmək lazımdır. Amma göyərçin, ev toyuğu, ördək, hind toyuğu və müxtəlif sərçələrin əti halaldır.
Sual: Uşaqlar murdarlanmış şeydən yeyə bilərmi?

Cavab: Xeyr. Uşaqlara zərər verəcəyi təqdirdə onların həmin şeydən yeməsi haramdır. Hətta zərəri olmasa da, vacib ehtiyata əsasən, həmin qidalardan çəkinməlidirlər.
Sual: Bir şəxsin murdar şey yediyini görsək ona bir söz deməliyikmi?

Cavab: Xeyr. Amma həmin şəxs yediyi şeyin haram olduğunu bilmirsə, onu mə`lumatlandırmaq lazımdır.
Sual: Əgər bir qonaq verilən yeməklərin murdar olduğunu bilsə, başqalarına deməlidirmi?

Cavab: Xeyr. Amma deməyəcəyi halda murdarlığın özünə də sirayət edəcəyini görərsə, yeməkdən sonra deyə bilər.
Sual: Əgər insanın qidasından bir hissəsini heyvan yeyərsə, onun qalan hissəsini yemək olarmı?

Cavab: İt, donuz, kafirin artığını yemək haramdır. Əti haram olan heyvanların artığı pakdır. Amma həmin qidanı yemək məkruhdur.

İstifadə olunmuş ədəbiyyatlardan bir hissəsi

1. Əllamə Məhəmməd Baqir Məclisi, “Biharul-ənvar”

2. Şeyx Sə`di, “Bustan”

3. Təbərsi, “Təfsire-Məcməul-bəyan”

4. “Təfsire-nümunə”

5. Ayətullah-üzma Musəvi Ərdəbilinin fətvaları əsasında “Məsələlərin şərhi risaləsi”

6. Beyhəqi, “Əs-sunənul-kubra”

7. İbn Əbül-Hədid, “Şərhi-nəhcül-bəlağə”

8. Kuleyni, “Əl-kafi”

9. Əlaəddin Əli Muttəqi Hindi, “Kənzul-ummal”

10. Şeyx Sə`di, “Gülüstan”

11. Mirza Hüseyn Nuri Təbərsi, “Mustədrəkul-vəsail”

12. Əhməd ibn Hənbəl, “Məsnədi-Əhməd”

13. İbnul-Üxvə, “Məalimul-qurbə”

14. Doktor Seyid Cə`fər Şəhidi, “Nəhcül-bəlağə”

15. Məhəmməd ibn Həsən Hürr Amili “Vəsailuş-şiə”
Mündəricat

Oxuculara 3

Birinci hissə 6

Birinci fəsil 7

Dinlə tanışlıq 7

İkinci fəsil 9

Dinin əsasları (ülsuli-din) və dini inancların gücləndirilməsi 9

Dini inancların gücləndirilməsi yolları 11

Üçüncü fəsil 14

Allahın varlığı aydın bir həqiqətdir 14

Allaha iman fitri tələbdir 15

Allahın inkar edilməsi amilləri 16

Dördüncü fəsil 18

Allahın sifətləri 18

Allah başdan-başa kamil vücuddur 19

Beşinci fəsil 23

Allahın misilsizliyi 23

Birinci yol: 24

Varlıq aləmində mövcud olan nizam 24

İkinci yol: 26

Peyğəmbərlərin təkallahçılığı və onların yeganə Allaha doğru çağırışı 26

Üçüncü yol: 27

Əqli dəlillər 27

Yeganə Allaha e`tiqadın faydaları və tə’sirləri 28

Altıncı fəsil 29

Allahın ədaləti 29

Allahın zülmdən uzaqlığının dəlili 29

İnsanların fərqli durumu Allahın ədalətsizliyini göstərmir 30

Yeddinci fəsil 33

Peyğəmbərlik (nübüvvət) 33

Peyğəmbərlərin səciyyələri 34

Peyğəmbərləri tanımaq yolları 35

İlahi peyğəmbərlərin sayı 36

Peyğəmbərlərin məqamı 37

Səkkizinci fəsil 39

İslam peyğəmbəri (s) 39

İslam Peyğəmbərinin (s) həyatından səhifələr 40

Həzrət Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyini tanımaq yolları 44

Doqquzuncu fəsil 47

Son şəriət 47

İslam Peyğəmbəri (s) son peyğəmbərdir 47

İslamın ümumi prinsipləri bütün dövrlərlə bağlı suallara cavab verir 49

Onuncu fəsil 51

Məad və ya qiyamət 51

Məadın dəlilləri 51

Qur`ani-məciddə məad 53

Məadın inkar olunmasının səbəbləri 55

Məada e`tiqadın faydaları və tə`sirləri 56

Bərzəx, dünya və axirət arası aləm 57

On birinci fəsil 58

İmamət və müsəlmanlara rəhbərlik 58

İmama ehtiyacın dəlilləri 58

İmamın imtiyazları və xüsusiyyətləri 59

İmam Əli (ə) Peyğəmbərin (s) ilk canişinidir 61

Dini rəhbərlərin həyatından 63

On ikinci fəsil 70

Qeybə çəkilmiş imam 70

Həzrət Mehdinin (əc.) zühurunun gözlənilməsi (intizar) 71

İntizarın tə`sirləri 72

İkinci hissə 73

Əxlaq və batini sifətlərin tarazlığı 73

Birinci fəsil 74

İnsan xoşbəxtliyində əxlaqın rolu 74

Əxlaqi və tərbiyəvi işlərin yeri 75

İkinci fəsil 78

Bə`zi əxlaqi sifətlər 78

1. Yalan 78

2. Həsəd 79

3. Təkəbbür 80

4. Yersiz qəzəb 81

5. Özününümayiş və riyakarlıq 83

6. Başqalarının hörmətdən salınması 85

Üçüncü fəsil 90

Ata-anaya yaxşılıq 90

Övladlıq vəzifələrindən nümunələr 91

Ana daha çox hörmətə layiqdir 93

Dördüncü fəsil 95

Müəllim və tərbiyəçiyə ehtiram 95

Müəllim və tərbiyəçinin haqları 96

Beşinci fəsil 98

Dost və dostluq qaydaları 98

Səmimi dostun xüsusiyyətləri 99

Üçüncü hissə 103

Hökmlər (əhkam) və dini vəzifələr 103

Birinci fəsil 104

Vəzifələr və dini göstərişləri bilmək 104

Vəzifələrin növləri və onların ümumi şərtləri 107

İkinci fəsil 110

Murdarlar (nəcasət) və bulaşıqlıqlar 110

Üçüncü fəsil 117

Pakedicilər 117

Dördüncü fəsil 122

Ayaqyolunun hökmləri 122

Ayaqyolu ilə bağlı vacib əməllər 122

Müstəhəb əməllər 124

Məkruhlar 125

Beşinci fəsil 127

Dəstəmaz ruhu işıqlandırır 127

Dəstəmazın tə`sirləri və nəticələri 127

Dəstəmazın yerinə yetirilmə qaydası 129

Dəstəmazın şərtləri 132

Hansı işlərdən qabaq dəstəmaz almaq vacibdir? 133

Dəstəmazı batil edən işlər 133

Altıncı fəsil 136

Qüsl cisim və ruhun paklığıdır 136

Qüslün yerinə yetirilmə qaydaları 136

Qüslün növləri 136

Cünub (cənabət qüslü verməli olan) şəxsə haram sayılan işlər 137

Cünub şəxsə məkruh olan işlər 138

Yeddinci fəsil 142

Təyəmmüm təvazö və təslim olmaq nişanəsidir 142

İnsan nə vaxt təyəmmüm etməlidir? 143

Nələrə təyəmmüm etmək olar? 143

Təyəmmümün qaydaları 144

Səkkizinci fəsil 146

Namaz bəndəliyin əzəmətidir 146

Namazın növləri 149

Doqquzuncu fəsil 153

Namazın bə`zi şərtləri və müqəddimələri 153

Namaz qılan şəxsin libası 153

Namaz qılanın yeri ilə bağlı şərtlər 157

Namaz qılınan yerlə bağlı müstəhəb və məkruh hallar 157

Qiblə sıraların vəhdət amilidir 159

Onuncu fəsil 162

Nəzmullah - azan və iqamə şüarları 162

Azanın mətni 163

İqamənin mətni 164

Namazın rüknləri 166

Namazın rükn olmayan vacib əməlləri 172

On ikinci fəsil 175

Namazın tərtibi və tərcüməsi 175

Namazın təqibatı 179

On üçnücü fəsil 180

Namazı batil edənlər 180

On dördüncü fəsil 184

Camaat namazı İslami birliyin təcəssümüdür 184

Camaat namazının şərtləri 185

Camaat namazının qılınma qaydası 186

Camaat namazında müstəhəb olanlar 186

Camaat namazında məkruh olanlar 187

On beşinci fəsil 190

Məscid Allaha pərəstiş ocağıdır 190

Məscidin hökmləri 191

On altıncı fəsil 194

Qur`an əbədi mö`cüzədir 194

Qur`anın hökmləri 194

Qur`anın vacib səcdəli surələri 196

On yeddinci fəsil 198

Oruc təqva və pəhrizkarlıq zəminidir 198

Orucun faydaları və tə`sirləri 199

Pak niyyət orucun əsasıdır 201

Orucun bə`zi hökmləri 201

Orucu batil edənlər 202

Orucun kəffarəsi 206

Müsafirin orucu 206

Kimlərə oruc tutmaq vacib deyil? 207

On səkkizinci fəsil 209

İslamda maddi məs`uliyyətlər, həmdərdlik 209

Xüms 210

Xümsün xərclənməsi 210

Nələrə xüms düşür? 211

Malın zəkatı 212

Nələrə zəkat düşür? 213

Zəkatın sərf olunması 213

Fitriyyə 213

Fitriyyənin miqdarı 214

Fitriyyənin xərclənmə ünvanları 214

Fitriyyə ödənməsinin vaxtı 214

Müstəhəb sədəqə və Allah yolunda infaq 215

Zülmün aradan qaldırılması (“Rədde-məzalim”) 216

Kəffarələr 217

On doqquzuncu fəsil 218

Həcc böyük İslam konfransıdır 218

Həccin tə`sirləri və yönümləri 218

İyirminci fəsil 222

Cihad behişt qapılarındandır 222

Cihadın növləri 223

İyirmi birinci fəsil 226

Əmr be mə`ruf və nəhy əz munkər (yaxşılığa də`vət və pislikdən çəkindirmək) ictimai bir nəzarətdir 226

Əmr be mə`ruf və nəhy əz munkərin şərtləri 228

Əmr be mə`ruf və nəhy əz munkərin mərhələləri 230

Bir neçə tövsiyə 230

İyirmi ikinci fəsil 233

Halal və haram qazanclar 233

İş və zəhmətin əhəmiyyəti 233

Var-dövlətə əsir olmaq bəyənilmir 234

Ticarət, alış-veriş 235

Satıcı və alıcı ilə bağlı şərtlər 236

Batil müamilə 236

Qeyri-şər`i qazanclar haqqında 238

İyirmi üçüncü fəsil 243

Əyləncə və istirahət insanın fiziki və mə`nəvi ehtiyacıdır 243

Bə`zi əyləncələr haqqında 244

Musiqi və avaz 246

Haram musiqinin mənfi tə`sirləri 246

İyirmi dördüncü fəsil 250

İctimai rabitələr və ünsiyyət qaydaları 250

İnsanlara ehtiram və onların hüquqlarına riayət olunması 250

Salam insanlar arasında dostluq üçün bir yoldur 252

Xalqın iffətinin qorunması 254

İyirmi beşinci fəsil 259

Yemək və içməyin hökmləri və qaydaları 259

Qidalanma ilə bağlı qadağalar 259

Qidalanmanın müstəhəb əməlləri 263

Qidalanmada məkruh əməllər 263

Su içərkən müstəhəb olan əməllər 263

Su içərkən məkruh olan əməllər 264

İstifadə olunmuş ədəbiyyatlardan bir hissəsi 265

1 Sə`di, “Bustan”, kitabın müqəddiməsi, s. 33

2 Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, Alul-beyt çapı, c. 17, s. 331, hədis 14

1 Surə 6, “Ən`am”, ayə 50

2 Məclisi, “Biharul-ənvar”, Beyrut çapı, c. 1, s. 215, hədis 19

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 27, s. 27, hədis 20

2 Surə 35, “Fatir”, ayə 28

1 “Biharul-ənvar”, c. 2, s. 32, hədis 22

2 Surə 88, “Ğaşiə”, ayələr 17-20

3 Surə 45, “Casiyə”, ayələr 3-5

1 Baba Tahir, şe`rlər divanı, dübeytlərin birinci hissəsi

2 Bax: Surə 10, “Yunus”, ayə 18

1 Bax: Surə 27, “Nəml”, ayə 14

2 Surə 29, “Ənkəbut”, ayə 65

3 Sə`di, moizələr kulliyatı, farsca qəsidələr, Baharın vəsfi

1 Füruği Bəstami, şe`rlər divanı

1 “Biharul-ənvar”, c. 4, s. 70, hədis 15

1 “Ceyhun” çay adıdır; Mövlana Rumi, “Məsnəviye-mə`nəvi”, 6-cı dəftər, külliyat

2 Cami, “həft urəng”, “Sobhətul-əbrar”, dördüncü əqd, say 23

1 “Biharul-ənvar”, c. 18, s. 202, hədis, 32

1 “Biharul-ənvar”, c. 3, s. 229, hədis 19

2 Surə 21, “Ənbiya”, ayə 22

1 “Nəhcül-bəlağə”, məktublar hissəsi, məktub 31, s. 300

1 “Biharul-ənvar”, c. 10, s. 227, hədis, 1

1 Surə 3, “Ali-İmran”, ayə 57

2 Surə 25, “Fürqan”, ayə 37

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 9, s. 12, hədis 6

2 Həmin mənbə, s. 10, hədis 2

1 Surə 61, “Səff”, ayə 6

1 “Biharul-ənvar”, c. 11, s. 70, 71, hədis 1

1 Bax: Surə 2, “Bəqərə”, ayələr 247, 259; Surə 18, “Kəhf”, ayələr 60-65

2 “Biharul-ənvar”, c. 11, s. 30, hədis 21, eləcə də s. 41, hədis 43

3 “Biharul-ənvar”, c. 16, s. 352, hədis 35

4 “Biharul-ənvar”, c. 11, s. 60, hədis 68

1 “Biharul-ənvar”, c. 11, s. 34, 35, hədis 28, 29, 30

2 “Biharul-ənvar”, s. 33, hədis 26

1 Bax: Surə 3, “Ali-İmran”, ayə 164

1 “Gülüstan”, müqəddimə

1 “Biharul-ənvar”, c. 16, s. 148-153, hədis 4

1 “Biharul-ənvar”, c. 16, s. 210; Beyhəqi, “Əssunənul-kubra”, c. 10, s. 192

2 Surə 68, “Qələm”, ayə 4

1 Bax: Surə 61, “Səff”, ayə 6

1 Hafizin divanı, qəzəllər, sayı 167

1 İbn Kəsir, “Əl bidayə vən nihayə”, c. 6, s. 359; Təbəri, “Tarixul-uməm vəl muluk”, c. 2, s. 506

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 1, s. 137, 138

1 Bax: Surə 33, “Əhzab”, ayə 40

1 Həmin mənbə

2 “Biharul-ənvar”, c. 5, s. 69; “Əl sunənul-kubra”, c. 9, s. 40; Müttəqi Hindi, “Kənzul-ummal”, c. 11, s. 599

1 Surə 23, “Mu`minun”, ayə 115

1 Surə 10, “Yunis”, ayə 4

1 Surə 7, “Ə`raf”, ayə 29

1 Surə 50, “Qaf”, ayələr 9-11

2 Surə 75, “Qiyamə”, ayələr 3-6

3 Surə 36, “Yasin”, ayələr 78, 79

1 Surə 107, “Maun”, ayələr 1-3

2 “Biharul-ənvar”, c. 6, s. 205; “Kənzul-ummal”, c. 15, s. 546, say 42109

1 Bax: Surə 2, “Bəqərə”, ayə 124

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 5, s. 58, hədis 12; “Müsnədi-Əhməd”, c. 1, s. 84; “Kənzul-ummal”, c. 11, s. 608-610

1 “Biharul-ənvar”, c. 5, s. 69; “Əssunənul-kubra”, c. 9, s. 40; “Kənzul-ummal”, c. 11, s. 599, say 32881

2 “Biharul-ənvar”, c. 18, s. 191, 192, hədis 27; İbn Əbül Hədid, “Şərhi-Nəhcül bəlağə”, c. 13, s. 210, 211; “Kənzul-ummal”, c. 13, s. 131-133, say 36419

3 “Vəsailuş-şiə”, c. 47, s. 33, 34, hədis 9; “Kənzul-ummal”, c. 1, s. 185-187

1 “Biharul-ənvar”, c. 43, s. 23, hədis 17; “Kənzul-ummal”, c. 12, s. 107-112

1 “Biharul-ənvar”, c. 43, s. 19, hədis 2-4; “Kənzul-ummal”, c. 12, s. 111

1 Surə 2, “Bəqərə”, ayə 129

2 “Biharul-ənvar”, c. 16, s. 210; “Əssunənul-Kubra”, c. 10, s. 192

1 Surə 68: “Qələm”, ayə 4

2 “Vəsailuş-şiə”, c. 12, s. 152, hədis 18

3 Həmin mənbə, s. 153, hədis 26

4 Həmin mənbə, s. 149, hədis 6

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 12, s. 244, hədis 3

2 Həmin mənbə, s. 162, hədis 2

3 Həmin mənbə, c. 19, s. 68, hədis 3

4 Surə 113, “Fələq”, ayə 1-5

1 “Biharul-ənvar”, c. 70, s. 250, hədis 7

1 “Gülüstan”, bab 8, söhbət qaydaları, s. 264, say 21

2 “Nəhcül-bəlağə”, xütbələr bölməsi, xütbə 192, s. 211

3 “Biharul-ənvar”, c. 1, s. 160, hədis 50

1 “Gülüstan”, 8-ci bab, söhbət qaydaları, s. 273, say 50

2 Surə 48, “Fəth”, ayə 29

3 “Nəhcül-bəlağə”, hikmətlər bölməsi, hikmət 255, s. 403

4 “Biharul-ənvar”, c. 70, s. 264, hədis 11

1 İbn Əbül Hədid, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, c. 18, s. 46

2 Bax: “Biharul-ənvar”, c. 46, s. 67, 68, hədis 36

3 Mövlana, “Məsnəviye-mə`nəvi” 5-ci dəftər

1 Şeyx Bəhayi, “Kəşkül”

2 “Ğurərul-hikəm”, s. 155, say 2903

3 “Biharul-ənvar”, c. 69, s. 281, hədis 3

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 1, s. 71, hədis 3

2 Həmin mənbə, c. 12, s. 294, hədis 2

1 Vaiz Qəzvini, şe`rlər divanı, beyt 412

2 Surə 49, “Hucurat”, ayə 12

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 12, s. 302, hədis 1

2 “Gülüstan” 8-ci baba, söhbət qaydaları, s. 260, 261, say 12

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 12, s. 276, hədis 4

2 Mirzə Hüseyn Nuri, “Mustədrəkul-vəsail”, c. 9, s. 109, hədis 4

3 “Vəsailuş-şiə”, c. 16, s. 32, hədis 2

1 Bax: Surə 2, “Bəqərə”, ayə 83; surə 4, “Nisa”, ayə 36; surə 6, “Ən`am”, ayə 151; surə 17, “İsra”, ayələr 23, 24

2 Surə 31, “Loğman”, ayə 15

3 “Vəsailuş-şiə”, c. 15, s. 20, 21, hədis 2

1 “Biharul-ənvar”, c. 71, s. 80, hədis 80

2 Həmin mənbə, s. 61, 62, hədis 27

3 “Gülüstan”, 6-cı bab, zəiflik və qocalıq haqqında, s. 224, 225, hekayət 6

1 “Vəsailuş-şiə”, c. 21, s. 501, hədis 5

2 Həmin mənbə, s. 502, hədis 8

3 ”Məsnəviye-mə`nəvi”, 1-ci dəftər

1 “Gülüstan”, 6-cı bab, zəiflik və qocalıq, s. 222, 223, hekayət 3

2 “Vəsailuş-şiə”, c. 21, s. 491, hədis 1

1 “Biharul-ənvar”, c. 1, s. 205, hədis 27

2 “Vəsailuş-şiə”, c. 15, s. 276, hədis 1

1 “Nəhcül-bəlağə”, hikmətlər bölməsi, hikmət 147, s. 388

2 Həmin mənbə, xütbələr bölməsi, xütbə 189, s. 206

1 “Gülüstan”, 1-ci bab, padşahların xarakteri, s. 98, hekayət 41

1 “Gülüstan”, 7-ci bab, tərbiyənin tə`siri, s. 235, 236, hekayət 8