703
T.4.2.2 İçteki iletken bölümlerin eş potansiyel kuşaklaması:
Kuşaklama, içteki iletken bölümler, dış iletken bölümler ve elektrik güç ve iletişim
sistemleri (örneğin bilgisayarlar ve güvenlik sistemleri), kısa kuşaklama iletkenler ile (ve
gerekli olduğu durumlarda DKD’ler kullanılarak) kuşaklanabilecek şekilde sağlanmalı ve
tesis edilmelidir.
Metal tesisatlar (su, gaz, ısıtma ve hava boruları, asansör şaftları, vinç destekleri vb.)
birbirlerine ve toprak seviyesinde YKS’ye kuşaklanmalıdır.
Binaya ait olmayan metal bölümlerin YKS’ye ilişkin indirme iletkenlerine yakın olması
durumunda, bu metal bölümler arasında kıvılcım atlaması meydana gelebilir. Bunun tehlikeli
olduğuna karar verildiği taktirde, kıvılcım atlamasını önlemek için Madde 15.b’ye uygun
yeterli kuşaklama önlemleri kullanılmalıdır.
Bir kuşaklama bara düzenlemesi Şekil T.45’te gösterilmiştir.
1 Kullanıcıya aktarılan güç
7
Merkezi ısıtma sistemi
2 Elektrik
sayacı 8
Elektronik
cihazlar
3 Ev
bağlantı kutusu
9
Anten kablosu ekranı
4
Şebekeden çekilen güç
10
Eş potansiyel kuşaklama barası
5 Gaz
11 DKD
6 Su
M Sayaç
Şekil T.45 – Eş potansiyel kuşaklama
düzenlemesine ilişkin örnek
Kuşaklama baraları, toprak sonlandırma sistemine veya kısa iletkenleri olan yatay halka
iletkenlerine bağlanacak şekilde yerleştirilmelidir.
Kuşaklama barası, tercihan toprak seviyesine yakın bir dış duvarın iç tarafında, ana
alçak gerilim dağıtım panosuna yakın ve halka topraklama elektrodu, temel topraklama
elektrodu ve uygulanabildiği taktirde, birbirlerine bağlı çelik donatı gibi doğal topraklama
elektroduna yakın olacak şekilde tesis edilir.
Sonradan yükseltilmiş binalarda, birbirlerine bağlanmış olmaları koşuluyla, birden fazla
kuşaklama barası kullanılabilir. Çok uzun bağlantılar, büyük akım ve gerilimlerin
endüklenmesine neden olan büyük çevrimler oluşturabilir. Bu etkileri en aza indirmek için,
iletkenlerin kafes biçiminde bağlanmasında, Madde 18-Madde 22’ye uygun yapı ve
topraklama sistemi göz önüne alınmalıdır.
Madde 13.c’ye uygun donatılı beton yapılarda, çelik donatı eş potansiyel kuşaklama
amacıyla kullanılabilir. Bu durumda, T.2.3’te açıklanan kaynaklı veya cıvatalı bağlantı ek
Elektrik Mühendisleri Odası
704
yerlerine ilişkin
ek kafes biçimli şebeke, kuşaklama baralarının kaynaklı iletkenler üzerinden
bağlandığı duvarların içine tesis edilmelidir.
Kuşaklama iletkeni veya kuşaklama bağlayıcısı ile ilgili en küçük kesitler, Çizelge 22 ve
Çizelge 23’te verilmiştir. Asansör rayları, vinçler, metal zeminler, borular ve elektrik hizmet
tesisatları gibi önemli büyüklüğe sahip bütün iletken bölümler, toprak seviyesinde ve Madde
15.c’ye uygun ayırma uzaklığının sağlanamaması durumunda diğer seviyelerde kısa bir
kuşaklama iletkeniyle en yakın kuşaklama barasına bağlanmalıdır. Kuşaklama baraları ve
diğer kuşaklama bölümleri, beklenilen yıldırım akımlarına dayanmalıdır.
Çelik donatılı duvarları olan yapılarda, toplam yıldırım akımının çok az bir kısmının
kuşaklama bölümleri üzerinden akacağı tahmin edilmektedir.
Şekil T.46, Şekil T.47 ve Şekil T.48’de, dış hizmet tesisatlarının çok noktadan girdiği
yapılarda kuşaklama düzenlemeleri gösterilmiştir.
1 Dış iletken bölümler, örneğin metal su borusu
2
Elektrik güç veya iletişim hattı
3 Dış beton duvar ve temele ilişkin çelik donatı
4 Halka
topraklama
elektrodu
5
Ek topraklama elektroduna giden
6 Özel
kuşaklama ek yeri
7 Çelik
donatılı beton duvar
8 DKD
9 Kuşaklama barası
Not: Temeldeki çelik donatı, doğal topraklama elektrodu olarak kullanılır.
Şekil T.46 – Kuşaklama baralarının birbirlerine bağlanması için bir halka elektrot
kullanılan dış iletken bölümlerin çok noktadan girdiği yapıdaki kuşaklama düzenlemesine
ilişkin örnek
Elektrik Mühendisleri Odası
705
1 Dış beton duvar ve temele ilişkin çelik donatı
2 Diğer topraklama elektrodu
3 Kuşaklama ek yeri
4
İç halka iletken
5 Dış iletkene giden, örneğin su borusu
6 Halka
topraklama
elektrodu,
B tipi topraklama düzenlemesi
7 DKD
8 Kuşaklama barası
9
Elektrik güç veya iletişim hattı
10
İlave topraklama elektroduna giden A tipi topraklama donanımı
Şekil T.47 - Kuşaklama baralarının birbirlerine bağlanması için bir iç halka iletken
kullanılan dış iletken bölümlerin ve elektrik güç veya iletişim hattının çok noktadan girdiği
durumdaki kuşaklama düzenlemesine ilişkin örnek
T.4.2.3 Dıştaki hizmet tesisatlarının eş potansiyel kuşaklaması:
Dış iletken bölümler ile elektrik ve iletişim hatlarının, yapıya toprak seviyesine yakın
ortak bir yerden girmesi tercih edilmelidir.
Eş potansiyel kuşaklama, binaya giriş noktasına mümkün olduğunca yakın yapılmalıdır.
Alçak gerilim şebekesinin olması durumunda, bu işlem hizmet tesisat giriş kutusunun hemen
altında gerçekleştirilir. Bu durum yerel elektrik dağıtım şirketinin onayına tabidir.
Ortak giriş yerindeki kuşaklama barası, kısa kuşaklama iletkenleriyle toprak
sonlandırma sistemine bağlanmalıdır.
Binaya giren hizmet tesisatlarının ekranlı hatlar olması durumunda, siperler kuşaklama
barasına bağlanmalıdır. Enerjili iletkenlerdeki aşırı gerilim, siperin kesitine ve ekrandan
(diğer bir ifadeyle Ek - P’ye uygun) geçen kısmi yıldırım akımı değerine bağlıdır. Ek - E’de,
bu akımı tahmin etmek için bir yöntem verilmiştir. Tahmin edilen aşırı gerilimlerin hattın ve
bağlı donanımların dayanımını aşması durumunda, DKD’ler gereklidir.
1
Elektrik veya iletişim hattı
2 Dış yatay halka iletken (toprak üstünde)
3 Dış iletken bölüm
4
İndirme iletkeni ek yeri
5
Duvar içindeki çelik donatı
6 Çelik
donatıya kuşaklama ek yeri
7 Kuşaklama barası
8 DKD
Elektrik Mühendisleri Odası