710
oluşturur. Etkin ekranlama yapabilmek için kafes genişliğinin 5 m’den daha küçük olması
gerekir.
Not 1: YKB 1’in, kafes genişlikleri 5 m’den büyük uzaklıklara sahip Bölüm 4’e uygun
normal bir dış YKS tarafından meydana getirilmesi durumunda, bu ekranlama etkisi ihmal
edilebilir. Aksi taktirde, yapıdaki pek çok çelik desteklerle yapılan büyük çelik çerçeve,
önemli ölçüde ekranlama etkisi sağlar.
Not 2: Birbirini izleyen içteki YKB’lerde ekranlama işlemi, hacimsel ekranlama
önlemlerini benimsemek, kapalı metal çekmeceler veya dolaplar kullanmak veya donanımın
metal mahfazası kullanılarak gerçekleştirilebilir.
Şekil U.3’te uygulamada betondaki metal donatıların ve çerçevelerin (metal kapılar ve
muhtemelen ekranlı pencerelere ilişkin) bir oda veya binayla ilgili büyük bir hacim ekranı
meydana getirmek için nasıl kullanılabildiği gösterilmiştir.
• Her çubukta ve kesişme yerlerinde kaynak yapılmış veya sıkıştırılmış
Not: Uygulamada, genişletilmiş yapılarda her noktada kaynak veya sıkıştırma yapılması
mümkün değildir. Ancak, noktaların çoğu, doğrudan dokundurularak veya ek iletken bağlantı
kullanarak doğal olarak bağlanır. Bu nedenle, yaklaşık her 1 m’de bir bağlantı yapılması
yeterlidir.
Şekil U.3 – Metal donatı ve çerçevelerin oluşturduğu büyük hacimli bir ekran
Elektronik sistemler, YKB’nin ekranlarından itibaren güvenli bir uzaklıkta yer alan
“güvenli hacim” içine yerleştirilmelidir (Şekil U.4). Bunun nedeni, ekranda akan kısmi
Elektrik Mühendisleri Odası
711
yıldırım akımları nedeniyle (özellikle YKB 1 için), meydana gelen yüksek manyetik alanların
bağıl olarak ekrana yakın yerlerde olmasıdır.
Not: V
s
hacmi, YKB n’e
ilişkin ekrandan d
s/1
veya
d
s/2
uzaklığında tutulur.
Şekil U.4 – Bir iç YKB n içindeki elektrik ve elektronik sistemler için hacim
U.2.3: Hat güzergahı belirleme ve hat ekranlama:
Elektronik sistemlerde endüklenen darbeler, uygun hat güzergahı belirlenerek
(endüksiyon döngü alanlarını en aza indirme) veya ekranlı kablolar veya metal kablo kanalları
kullanılarak (içteki endüksiyon etkilerini en aza indirme) veya her ikisinin birleşimi
kullanılarak azaltılabilir (Şekil U.5).
Elektronik sistemlere bağlı iletken kablolar, kuşaklama şebekesi metal elemanlarına
mümkün olduğunca yakın geçirilmelidir. Bu kabloların kuşaklama şebekesine ilişkin mahfaza
Elektrik Mühendisleri Odası
712
içinden (örneğin, U biçimli tesisat boruları veya donanımlı metal kablo kanalları) geçmesi
yararlıdır (ayrıca IEC 61000-5-2’ye bakılmalıdır).
Kablolar, manyetik alanların YKB ekranında yüksek değerde olmasından dolayı, bir
YKB’nin (özellikle YKB 1) siperine yakın tesis edilirken özellikle dikkat edilmelidir.
Ayrı yapılar arasına döşenen kabloların korunmasına ihtiyaç duyulduğunda, bunlar
kablo kanalları içinden geçirilmelidir. Bu kanallar, her iki ucunda ayrı yapılara ilişkin
kuşaklama baralarına kuşaklanmalıdır. Kablo ekranlarının (her iki ucunda kuşaklanmış)
muhtemel kısmi yıldırım akımını taşıyabilme olanağına sahip olması durumunda, ek metal
kablo kanallarının kullanılmasına gerek yoktur.
Tesisat tarafından oluşturulan döngülerde endüklenen gerilimler ve akımlar, elektronik
sistemlerde ortak modlu darbeler meydana getirir. Endüklenen bu akımlar ve gerilimlerin
hesaplanması, Madde U.4’te açıklanmıştır.
Şekil U.6’da büyük bir ofis binasına ilişkin örnek verilmiştir:
- Ekranlama, YKB 1 için çelik donatı ve metal dış cepheler, YKB 2’de hassas elektronik
sistemler için kullanılan ekranlı mahfazalarla elde edilir. Dar kafes biçimli kuşaklama
sisteminin tesisine olanak sağlayabilmek için, her odada birkaç kuşaklama bağlantı uçları
sağlanmalıdır.
- 35 kV’luk bir güç beslemesini mahfaza içine almak için YKB 0, YKB 1’in içinde
genişletilmiştir. Bunun nedeni, hemen girişteki yüksek gerilim güç tarafı üzerine DKD’lerin
tesis edilmesinin bu özel durum için mümkün olmamasıdır.
Şekil U.5a – Korunmamış sistem
Şekil U.5b – Hacimsel ekranlamayla içteki bir YKB’nin içindeki manyetik alanın
azaltılması
Elektrik Mühendisleri Odası
713
Şekil U.5c – Hattın ekranlanmasıyla hatlar üzerinde alan etkisinin azaltılması
Şekil U.5d – Uygun hat güzergahının belirlenmesiyle endüksiyon döngü alanının
azaltılması
Burada
1
2
3
Metal mahfaza içindeki
eleman
Elektrik hattı
İletişim hattı
4
5
6
Endüksiyon döngüsü
Dış hacimsel ekranlama
Hattın metal ekranı
Şekil U.5 – Hat güzergahını belirleme ve ekranlama önlemleriyle endüksiyon etkilerinin
azaltılması
Elektrik Mühendisleri Odası