714
• Eş potansiyel kuşaklama
O DKD
Şekil U.6 – Bir ofis binası için YEKS’e örnek
Elektrik Mühendisleri Odası
715
YKB 1 içinde
r
w
o
H
d
d
w
i
k
H
1
1
Not: d
w
ve d
r
uzaklıkları, göz önüne alınan nokta için belirlenir.
Şekil U.7a – YKB 1
içindeki manyetik alan
YKB 2 içinde
20
/
2
1
2
10
SF
H
H
Not:
d
w
ve d
r
uzaklıkları, YKB 2’nin sınırı için belirlenir.
Şekil U.7b – YKB 2 içindeki manyetik alan
Şekil U.7 – Doğrudan bir yıldırım boşalması durumunda manyetik alan değerlerinin
hesaplanması
U.3 YKB’ler içindeki manyetik alan
U.3.1 YKB’ler içindeki manyetik alanla ilgili yaklaşım:
Ekranlama etkinliğinin teorik (Madde U.3.2) veya deneysel (Madde U.3.3)
incelenmemesi durumunda, zayıflatma aşağıda belirtildiği gibi değerlendirilmelidir.
U.3.1.1 Doğrudan yıldırım düşmesi durumda YKB’ye ilişkin kafes biçimli hacimsel
ekran:
Bir binanın ekranı (YKB 1’i çevreleyen ekran), dış YKS ve doğrudan yıldırım
boşalmalarından dolayı üzerinde akımların akacağı bölüm olabilir. Bu durum, yıldırımın
çatının herhangi bir yerinde binaya çarptığı var sayılarak Şekil U.7a’daki gibi gösterilir.
YKB içinde gelişigüzel seçilen bir noktada manyetik alan şiddetinin hesaplanması için
aşağıdaki formül kullanılır:
r
w
o
H
d
d
w
i
k
H
1
(A/m)
d
r
Göz önüne alınan nokta ile ekranlı YKB 1’in çatısı arasındaki en kısa uzaklık [m]
d
w
Göz önüne alınan nokta ile ekranlı YKB 1’in duvarı arasındaki, en kısa uzaklık [m]
i
o
YKB 0
A
’daki yıldırım akımı [A],
k
H
Biçim katsayısı, (1/
m), tipik olarak
m
k
H
1
01
,
0
w
YKB 1’in kafes biçimli ekrana ilişkin kafes genişliğidir [m]
Bu formülden elde edilen sonuç, YKB 1’deki manyetik alanın en büyük değeridir
(aşağıdaki Not göz önüne alınarak):
- İlk darbenin neden olduğu:
r
w
f
H
f
d
d
w
i
k
H
max
/
max
/
/
1
(A/m)
Elektrik Mühendisleri Odası
716
- Ardışık darbelerin neden olduğu:
r
w
s
H
s
d
d
w
i
k
H
max
/
max
/
/
1
(A/m)
i
f/max
Koruma düzeyine uygun ilk darbe akımının en büyük değeri [A],
i
s/max
Koruma düzeyine uygun ardışık darbelere ilişkin akımların en büyük değeri [A].
Not: Bu alan, kafes biçimli kuşaklama ağının Madde 14.b’ye uygun olarak tesis
edilmesi durumunda iki kat azalır.
Bu manyetik alan değerleri, sadece ekrandan itibaren d
s/1
güvenlik uzaklığındaki kafes
biçimli bir ekran içindeki bir v
s
güvenlik hacmi için geçerlidir (Şekil U.4).
d
s/1
=
w (m)
Örnekler
Çizelge U.1’de verilen boyutlara sahip üç adet bakır kafes biçimli ekran (ortalama kafes
genişliği w = 2 m olan) bir örnek olarak göz önüne alınır (Şekil U.10). Bu, d
s/1
= 2 m güvenlik
uzaklığında tanımlanan
V
s
güvenlik hacmini meydana getirmektedir. V
s
içinde geçerli H
1/max
ile ilgili değerler, i
0/max
= 100
kA için hesaplanmış ve Çizelge U.1’de gösterilmiştir. Çatıya
olan uzaklık, yüksekliğin yarısıdır: d
r
= H / 2. Duvara olan uzaklık uzunluğun yarısıdır: d
w
=
L / 2
merkez veya
d
w
= d
s/1
(duvara olan en kötü durum)
Çizelge U.1 - i
0/max
= 100 kA ve w = 2 m için örnekler
Ekran tipi
(Şekil U.10)
L
W H
[m]
max
/
1
H
(merkez)
[A/m]
)
(
1
/
max
/
1
s
w
d
d
H
[A/m]
1
10
10 10
179 447
2
50
50 10
36 447
3
10
10 50
80 200
U.3.1.2 Yapı yakınına yıldırım düşmesi durumunda YKB 1’in kafes biçimli
hacimsel ekranı:
Yapı yakınına yıldırım düşmesi durumu Şekil U.8’de gösterilmiştir. YKB 1’in ekranlı
hacmi civarına gelen manyetik alan yaklaşık olarak bir düzlemsel dalga olarak alınabilir.
Bir düzlemsel dalga için kafes biçimli hacimsel ekranlara ilişkin SF ekranlama faktörü,
Çizelge U.2’de verilmiştir.
Çizelge U.2 - Bir düzlemsel dalga için kafes biçimli hacimsel ekranlara ilişkin manyetik
zayıflama
Malzeme
SF [dB]
(Not 1 ve Not 2)
25 kHz (ilk darbe için)
1 MHz (ardışık darbeler için)
Bakır veya alüminyum
20 log (8,5/w)
20 log (8,5/w)
Çelik (Not 3)
2
6
/
10
.
18
1
/
/
5
,
8
log
20
r
w
20 log (8,5/w)
w Kafes biçimli ekranın göz genişliği (m)
r Kafes biçimli ekrandaki çubuğun yarıçapı [m]
Not 1- Denklemlerden eksi sonuçlar elde edilmesi halinde SF = 0 alınır.
Not2- Madde 5.1.4.n’ye uygun olarak kafes biçimli kuşaklama ağının tesis edilmesi durumunda, SF 6 dB’e kadar artar.
Not 3- Bağıl manyetik geçirgenlik μ
r
= 200’dür.
Elektrik Mühendisleri Odası