Uzbek Scholar Journal Volume- 06, July, 2022

---

Uzbek Scholar Journal 
Volume- 06, July, 2022 
www.uzbekscholar.com 
30 | 
P a g e
 
MOTIVATSIYA MUAMMOSINING CHET EL, RASSIYA VA O’ZBEKISTONDA, PEDAGOGIK-
PSIXOLOGIK ADABIYOTLARDA O’RGANILISHI 
Rahimova Nigora Xoshimovna 
Farg’ona viloyati Oltiariq tumani 1 –sonli maktab psixologi ,
Tursunmurodova Sharofat Farg’ona viloyati Oltiariq tumani 38- sonli maltab psixologi 
Annotatsiya
maqolada motiv va motivatsiya muammosini chet elda va O’zbekistonda o’rganilishi , olimlarning 
nazariy qarashlari bayon etilgan
 .
 
Kalit so’zlar 
: maqola , kitob , motiv , maqsad , motivatsiya , ong , nazariya , qarashlar , faoliyat.
Motivatsiya muammosi "Umumiy psixologiya" lug'atida motivatsiya organizm faoliyatini qo'zg'atuvchi 
va uning yo'nalishini belgilovchi impulslar deb ta'riflanadi.
1
Motivatsiya shaxs faoliyatini, uning xulq-
atvori va faoliyatini tartibga solishning etakchi omili sifatida barcha odamlar uchun alohida qiziqish 
uyg'otadi. Ko'pincha ijtimoiy turdagi kasblar vakillari. "Motivatsiya" so'zini birinchi marta A. 
Shopengauer "Etarli sababning to'rtta printsipi" (1900-1910) maqolasida qo'llagan. Keyin bu atama 
inson xatti-harakatlarining sabablarini tushuntirish uchun psixologik foydalanishda mustahkam 
o'rnatildi. Zamonaviy psixologiyada motivni tushunishga umumiy yondashuvning o'xshashligi bilan 
ushbu kontseptsiyani aniqlashning ba'zi tafsilotlari va o'ziga xos xususiyatlarida sezilarli farqlar 
mavjud. Aslida, "motiv" tushunchasining ta'rifining o'zi ma'lum bir ilmiy muammoni keltirib chiqaradi. 
Agar motivning eng xarakterli ta'riflarini tahlil qilsak, u umumlashtirilgan shaklda faoliyatning boshqa 
tarkibiy qismlari, ko'pincha ehtiyoj bilan bog'liq bo'lgan rag'batlantiruvchi stimul sifatida ko'rib 
chiqilishini ko'rishimiz mumkin. Motivning ba'zi tipologiyalari va ta'riflari: D.N. Uznadze
2
(1940): 
«Ehtiyojni qondirish qiyin bo`lgan hollarda, ehtiyoj to`g`ridan-to`g`ri amalga oshirilmasa, u sub`ekt 
ongida o`ziga xos mazmun tarzida namoyon bo`ladi. Subyekt tomonidan u hayajon va taranglik 
lahzalarini o'z ichiga olgan norozilik tuyg'usi shaklida, ob'ektiv tomondan esa, harakatga turtki beruvchi 
muayyan mavzu mazmuni shaklida boshdan kechiriladi. A.Maslou (1954): «Motiv ehtiyojning fiziologik 
nomutanosibligi holatida ifodalanadi. 
Motivatsion xatti-harakatlarning reaktsiyasi nomutanosiblikni bartaraf etishga qaratilgan 
harakatlardan iborat». D. McClelland (1951): "Motiv kuchli affektiv assotsiatsiyaga aylanadi, maqsadli 
reaktsiyani kutish bilan tavsiflanadi va ma'lum belgilarning zavq yoki og'riq bilan o'tmishdagi 
bog'lanishiga asoslanadi". A. Vroom (1964): "Motiv - bu shaxsning ixtiyoriy faoliyatning muqobil 
shakllari orasidan qiladigan tanlovini boshqaradigan jarayon". K.Obuxovskiy (1972): «Motiv - bu 
ma'lum bir shaxsga ma'lum bir faoliyatni boshlash imkonini beradigan maqsad va dasturning og'zaki 
ifodasidir». 
A.N. Leontiev (1966): "Motiv - bu ehtiyoj aniqlangan va uning predmetli mazmunini tashkil etuvchi 
ob'ekt (idrok qilinadigan yoki faqat tasavvur qilinadigan, ifodalangan)". Ushbu ta'riflar asosida 
yaratilgan umumiy g'oya (va umuman olganda, ulardan ko'plari bor) juda noaniq, bir xil emas: bir 
tomondan, u motivni ehtiyoj bilan belgilaydi (A. Maslou), boshqa tomondan, bu motivatsiya, maqsadni 
anglash bilan bog'liq (K. Obuxovskiy ). Shu nuqtai nazardan, Leontiev motivni tushunishni ko'p 
1
E.G’oziyev Umumiy psixologiya Toshkent 2014 y 244 b
2
V.Karimova Ijtimoiy psixologiya Toshkent 2012 y 23 b

---