119
Cədvəl 5.1
Lokal qalxımların və qravitasiya anomaliyalarının
müqayisəsi
Mezozoy (üst
TəbaĢir) çöküntüləri
üzrə aĢkar edilmiĢ
struktur qalxımlar
Qravitasiya
anomaliyası
və intensivliyi,
mQal
Lokal maksimumların
seysmik struktur qalxımlara
görə
vəziyyəti
Muradxanlı
Cəfərli
Bozqobu
Ağaməmmədli
Qaralı
Sıxbağı
Məmmədli
ġahsünni
Qarabat
QıĢlaq
Ağ göl
Sovetlər
ġm.Naftalan
Gödəkboz
Duzdağ
Qazanbulaq
Ziyadxan
Kəbirli
Cəbri
Qəmərli
Tərsdəllər
lok. maks.
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
“____”
____”
“____”
“____”
“____”
“____”
0.7-0.8
0.5-0.8
0.4-06
0.5
0.5-0.7
0.6-0.7
0.5-0.6
0.5
0.5-0.6
0.4-0.5
0.5
0.5-0.7
0.6-0.8
0.4-0.6
>1.0
0.7-0.8
0.8
1.0-1.5
0.75-1
≈1
0.7
üst-üstə düĢür
“_______”
“_______”
≈500-700 m Ģimala sürüĢüb
≈1000m ĢmĢ-ə sürüĢüb
üst-üstə düĢür
“_______”
“_______”
“_______”
üst-üstə düĢür; qrav. ano-
maliya 2 hissəyə bölünüb
üst-üstə düĢür
“_______”
≈2000 m qərbə sürüĢüb
qismən üst-üstə düĢüb
istiqamət fərqi alınıb
üst-üstə düĢür
üst-üstə düĢür
≈1000 m qərbə sürüĢüb
≈1000 m ĢmĢ-ə sürüĢüb
“_______”
1000-1500 m Ģimala
sürüĢüb
120
Cədvəl 5.2
Mezozoy çöküntülərinin dərinliyinin və ağırlıq
qüvvəsinin
dəyiĢmələri
s.s.
Müqayisə aparılan quyular
Quyu (sahə)
Artımlar
Mezozoy
çöküntülərinin
dərinliyinin vahid
dəyiĢməsinə uyğun
gələn ağırlıq qüvvəsi,
mQal/m
ΔH
mz
,
m
Δg,
mQal
1
24 (M) və 1 (Q)
90
1.13
0.013
2
24 (M) və 2 (Q)
115
1.68
0.015
3
1 (H) və 1 (Q)
95
2.8
0.029
4
1 (H) və 2 (Q)
120
3.35
0.028
5
7 (C) və 1 (Q)
119
2.4
0.02
6
7 (C) və 2 (Q)
144
2.95
0.02
7
1 (Q) və 2 (Q)
25
0.55
0.022
8
7 (C) və 1 (H)
24
0.4
0.017
9
2 (ġm.N.) və 3M (G)
200
2
0.01
10
2 (ġm.N.) və 1M (D)
700
13.4
0.019
11
203 (M) və 208 (M)
300
2.1
0.007
12
12 (M) və 18 (M)
897
6.62
0.007
13
58 (M) və 9 (M)
500
3.48
0.007
14
1 (B) və 12 (M)
294
6.5
0.022
15
58 (M) və 133 (M)
265
1.90
0.007
16
213 (M) və 133 (M)
85
1.23
0.014
17
213(M) və 58(M)
180
1.18
0.007
18
56(M) və 65(M)
65
0.5
0.008
19
1 (B) və 4 (M)
1567
12.06
0.008
20
47 (M) və 7 (M)
607
4.1
0.006
orta
0.0143
Sahələr: Muradxanlı (M), Cəfərli (C), Qaralı (Q), Həsənli (H),
Bozqobu (B), ġm.Naftalan (ġm.N.), Gödəkboz (G), Duzdağ (D)
121
Faktiki materiallar göstərir ki, Yevlax-Ağcabədi çökəkliyində
Mezozoy (üst TəbaĢir) çöküntülərinin dərinliyinin dəyiĢməsi ağırlıq
qüvvəsi sahəsinin nəzərə çarpacaq dəyiĢmələrini yaradır. Bunun
əsas səbəbi Mezozoy çöküntülərinin yüksək izafi sıxlığa malik
olmasıdır. Yevlax-Ağcabədi çökəkliyində Mezozoyun səthində sıx-
lıq artımı 0,25-0,3 q/sm
3
kimi qiymətləndirilir (T.M.Salehli və b.,
1978) [50]. Bu zaman Mezozoyun sıxlığı onu örtən çöküntülərin
sıxlığı ilə müqayisə edilir. Üst TəbaĢir çöküntülərinin sıxlığı ondan
üstdə yatan (yer səthinə qədər) bütün çöküntü kompleksinin orta
sıxlığı ilə müqayisə edildikdə bu çöküntülərdə sıxlıq artımının daha
böyük (458 kq/m
3
) olduğu aydınlaĢır (bax: cədvəl 2.9). Sıxlıq
artımlarının bu cür yanaĢma ilə hesablanması qravimetrik məlumat-
ların interpretasiyasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, Me-
zozoy kompleksi ilə bağlı kiçik amplitudlu və ya dərində yatan qal-
xımların, qırılmaların və digər struktur elementlərin qravitasiya sa-
həsində əks olunmasının mümkünlüyü bir daha aydın olur.
ġimali Naftalan-Gödəkboz-Duzdağ sahəsi üzrə qurulmuĢ lokal
qravitasiya maksimumlarının paylanma xəritəsində müxtəlif inten-
sivli bir sıra lokal maksimum ayrılmıĢdır (Ģəkil 5.15). Seysmik
kəĢfiyyatın ÜDN üsulu ilə aĢkar edilmiĢ Gödəkboz strukturu inten-
sivliyi 0,4 mQal olan lokal qravitasiya maksimumu ilə xarakterizə
olunur. Lakin, bu maksimum üç hissəyə bölünmüĢdür ki, onun ən
intensiv yeri 10 və 4 saylı quyulardan 1-1,5 km Ģimal-qərbdə
yerləĢir. Duzdaq sahəsində 1M və 10 saylı quyular arasında aĢkar
edilmiĢ 1,4 mQal intensivli lokal qravitasiya maksimumu seysmik
kəĢfiyyat məlumatlarına [65] görə müəyyənləĢdirilmiĢ üst TəbaĢir-
Paleogen hemiantiklinalına uyğun gəlir. Sahənin Ģərq və cənub-
Ģərq hissəsində 0,4 mQal intensivlikli digər yeni lokal maksimum-
lar aĢkar edilmiĢdir ki, onların da lokal qalxımlarla əlaqədar olduğu
güman olunur.
Yevlax-Ağcabədi çökəkliyinin cənub-Ģərq hissəsi üzrə qurul-
muĢ ağırlıq qüvvəsinin lokal maksimumlar xəritəsində Qaralı struk-
turu 0,5 mQal lokal maksimumla ifadə olunur. Cəfərli struktu-
rundan cənub-Ģərq istiqamətdə intensivlikləri 0,5
mQal olan daha