V. Q. QƏDĠrov
Yüklə 218,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
127 2800 m dərinlikdə ≈ 50 m-lik nisbi qalxım əmələ gətirdiyi aydın olur. ġəkil 5.18. Profil üzrə alınmıĢ qravimetrik və seysmik məlumatların müqa- yisəsi (Qazanbulaq sahəsi, 5 və 6 saylı qravimetrik və seysmik profillər) ġərti iĢarəlar: bax: ġəkil 5.17 128 Beləliklə, faktiki (quyu, seysmik, qravimetrik) məlumatların analizi göstərir ki, Yevlax-Ağcabədi çökəkliyində müĢahidə edilən lokal qravitasiya maksimumları Mezozoy (üst TəbaĢir) çökün- tülərinin əmələ gətirdiyi lokal qalxımlarla əlaqədardır. Müxtəlif geoloji səbəblərdən (dərinlik, strukturun amplitudu və s.) asılı olaraq lokal maksimumların intensivliyi 0,4-1,0 mQal arasında (bəzən daha çox) dəyiĢir. Bəzi sahələrdə lokal maksimumların seysmik kəĢfiyyatla müəyyənləĢdirilmiĢ qalxımlara nəzərən sürüĢ- məsi təsadüf edir ki, belə sahələrdə kompleks geofiziki iĢlərin apa- rılması məqsədəuyğun sayılır. AĢağı Kür çökəkliyində quyularla Dördüncü dövr-Məhsuldar Qat çöküntüləri öyrənilmiĢdir. Daha dərin qatların geoloji quruluĢu barədə demək olar ki, geoloji-geofiziki məlumat alınmamıĢdır. Kəlaməddin-MiĢovdağ-Ağzıbir-Bəndovan antiklinal qırıĢığı zonasında aparılmıĢ qravimetrik tədqiqatlar qravitasiya anomaliya- larının geoloji təbiətini aydınlaĢdırmağa imkan vermiĢdir. Kə- laməddin, Böyük və Kiçik Hərami sahələrində 5 km radiusla he- sablanmıĢ müxtəlif intensivlikli qravitasiya maksimumlarının Me- zozoy çöküntülərinin strukturları ilə əlaqədar olub-olmaması ay- dınlaĢdırılmamıĢdır. Çünki, sahənin cənub-qərbində aparılmıĢ seys- mik kəĢfiyyat iĢləri Mezozoy çöküntülərinin səthinin 10 km-dən artıq dərinlikdə yatdığını və Ģimal-Ģərq istiqamətində (monoklinal) enməyə məruz qaldığını göstərir. Kəlaməddin sahəsində alınmıĢ 1- 2 mQal intensivlikli maksimum isə Məhsuldar Qat (MQ) çökün- tülərinin yer səthinə yaxınlaĢdığı (və ya çıxdığı) sahələrə uyğun gəlir. Ġntensivliyi 1 mQal-a çatan Böyük Hərami maksimumu MQ çöküntülərinin monoklinal Ģəkildə aĢağı düĢdüyü, Kiçik Hərami maksimumu isə MQ çöküntülərinin yer səthinə çıxdığı sahədə mü- Ģahidə edilir. Böyük Hərami minimumu palçıq vulkanı brekçiya- larının geniĢ yayıldığı sahəyə və vulkanın kraterinə uyğun gəlir. Hesab etmək olar ki, Kəlaməddin-Kiçik Hərami sahəsində müĢa- hidə edilən intensiv minimumlar əsasən palçıq vulkanları ilə əla- qədardır [64]. 129 Bəndovan qırıĢığı zonasında 2004-cü ildə “KəĢfiyyatgeofi- zika” idarəsi tərəfindən iĢlənilmiĢ ÜDN profilləri üzrə seysmik kə- siliĢlər 7-8 km dərinliyi əhatə edir. Lakin, 6-7 km dərinlikdə qeyd olunan Pont mərtəbəsindən sonra kəsiliĢlərdə informativlik itmiĢ, geoloji interpretasiya üçün yararlı məlumat alınmamıĢdır (B.M. Qarayev və b., 2007). Ona görə də, bu rayonda ağırlıq qüvvəsi sahəsinin daha dərində yatan izafi sıxlıqlı Mezozoy çöküntülərinin geoloji quruluĢu ilə qarĢılıqlı əlaqəsi öyrənilməmiĢdir. Bəndovan sahəsində ağırlıq qüvvəsi sahəsinin lokal dəyiĢmə- lərini düzgün analiz etmək üçün iĢlənilmiĢ bütün profillərdə sahə- nin dərinlik quruluĢunun ümumi dəyiĢmələrini göstərən regional fon çəkilmiĢdir. Beləliklə, müĢahidə edilmiĢ sahədən lokal maksi- mumlar ayrılmıĢdır (bax: Ģəkil 5.12). Paralel profillər üzrə lokal maksimumlar izlənərək korrelyasiya olunmuĢ, hər profil üzrə mak- simumların sərhədləri və onların amplitudları müəyyənləĢdirilərək plana köçürülmüĢ və tədqiq olunan ərazi üzrə lokal qravitasiya maksimumlarının paylanma xəritəsi qurulmuĢdur (Ģəkil 5.19). Ərazidə ən intensiv lokal maksimum 4 və 5 saylı profilin son- larına, 6, 7, 8 saylı quyuların yerləĢdiyi əraziyə təsadüf edir və bu- rada maksimumun amplitudu 2 mQal-a çatır. Qeyd olunan bu sahə Bəndovan strukturunun MQ çöküntülərinin səthi üzrə müəyyənləĢ- dirilmiĢ tağ hissəsinə uyğun gəlir. Strukturun Ģərq hissəsində qravi- metrik müĢahidə məlumatları olmadığından (profillərin sonu də- nizin sahilinə çatdığından) maksimumun izoxətləri qapanmamıĢdır. Əgər maksimumun simmetrik olduğunu qəbul etsək, onun eni 5 km həddində qiymətləndirilə bilər. Uzunluğu isə, 0,4 mQal-lıq izoxət- lə götürülərsə, 8 km-ə çatır. Bu maksimumun uzanma oxu təxmi- nən Ģimal-cənub istiqamətindədir. ġərq-qərb istiqamətində maksi- mumu əmələ gətirən izoxətlər sıxlaĢaraq, burada qravitasiya sahə- sinin daha böyük qradiyentlə dəyiĢdiyini göstərir. Qeyd olunan bu maksimumdan qərbdə, 15 və 16 saylı quyulardan baĢlayaraq 14 və 22 saylı quyulara doğru istiqamətlənmiĢ, təxminən 2 4 km ölçülü digər lokal qravitasiya maksimumu ayrılmıĢdır. Onun ən intensiv hissəsi 1 və 3 saylı profildə qeyd olunur və 0,8 mQal-a çatır. 130 ġəkil 5.19. Ağırlıq qüvvəsinin lokal maksimumlar xəritəsi (Bəndovan sahəsi) 131 Bu maksimumlar bir-birindən qravitasiya sahəsinin dərin mi- nimumlar (≈ 1 mQal) zonası ilə ayrılmıĢdır. Qravitasiya minimu- mu zonası isə 29 saylı quyu yaxınlığında kəsilir, sonra 1 km çənubda yenidən baĢlayaraq 32, 31, 30, 28 saylı quyulardan keçir və Bəndovan sahəsini iki hissəyə bölür. Həmin zonadan cənub- qərbdə MQ səthinin qalxması ağırlıq qüvvəsi sahəsinin azalması ilə müĢayiət olunduğu halda, Ģimal-Ģərq hissədə MQ səthinin qalxması ağırlıq qüvvəsinin artması ilə qeyd olunur. Bu mənzərə daha dərində yatan, yüksək izafi sıxlığa malik olan digər struktur mər- təbələrin (məs. Mezozoyun) dərinlik qırılması ilə ayrılaraq cə- nub-qərb qanadda enməsi, Ģimal-Ģərq qanadda isə qalxması ilə əlaqələndirilə bilər. Göstərilən qravitasiya minimumu boyunca Ağzıbir, Aralıq, DovĢandağ (Qamma) və Bəndovan palçıq vulkanları yerləĢmiĢ- dir. Çoxsaylı sopka, qrifon, salzaları olan bu palçıq vulkanları AĢağı Kür çökəkliyinin digər sahələrində olduğu kimi lokal qravitasiya minimumları ilə qeyd olunurlar. 34 və 32 saylı quyulardan cənub-qərb istiqamətində, təxminən 2-3 və 3-4 km məsafədə yerləĢən, intensivlikləri 0,6 mQal-dan çox olan iki lokal maksimum qeyd edilmiĢdir. Onların planda eni 1 km- dən bir qədər artıq olub, uzunluqları 3,5- 4 km-ə çatır. Bu mak- simumlar yuxarıda qeyd edilən maksimumlardan fərqli olaraq, təx- minən Ģmq-cĢ istiqamətində yerləĢir. 1 və 2-ci profillərin 25-30-cu,10, 11, 12-ci profillərin 20-30-cu piketlərində də, 0,4-0,6 mQal amplitud ilə müxtəlif ölçülü maksi- mum anomaliyalar ayrılmıĢdır. Qeyd etmək lazımdır ki, göstərilən bu anomaliyalar Ģmq-cĢq istiqamətində uzanan, 0,2 mQal izoxətlə ayrılan zona daxilində yerləĢmiĢdir. Qravitasiya anomaliyalarının MQ-nin geoloji quruluĢu ilə əla- qəsini aydınlaĢdırmaq məqsədilə ağırlıq qüvvəsi və MQ-nin seys- mik kəĢfiyyatla müəyyənləĢdirilmiĢ dərinliyi arasında funksional asılılığın mövcudluğu araĢdırılmıĢdır. Ayrı-ayrı profillərdə Δg B və H MQ arasında korrelyasiya görinsə də, bütöv ərazi üçün vahid korrelyasiya əlaqəsi qurmaq mümkün olmamıĢdır (Ģəkil 5.20). Yüklə 218,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|