ВәҺҺабијЈӘтин сијаси тарихи тарихи
Yüklə 4,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
198 əsasında idarə etməyə məcbur olurdular və vəhhabi hakimiyyətində də müəyyən mötədillik baş verirdi. Vəhhabi səudiləri daim hiyləgərlik siyasətləri ilə Ərəbistana hakim olmaq istəmişdilər ki, bu vasitə ilə öz hakimiyyətlərini, istilaçılıqlarını davam etdirsinlər və milli sərvəti yaxşı qarət edə bilsinlər. Məscid Camei vəhhabilərin hiyləgərlik siyasətləri barəsində belə yazır: “Səudilər bir tərəfdən qərbə meyl edən ziyalı təbəqəsini özünə cəzb etmək (onlar əməldə qüdrəti ələ almış və qərblilərin birbaşa, yaxud müəyyən yollarla olan himayələrindən bəhrələnirdilər), digər tərəfdən də dinə şiddətlə rəğbət bəsləyən inqilabçı ziyalılar müqabilində qərar tutmuşdular. Bu da səudilərin qarşılaşdıqları çıxılmaz vəziyyətdən biri idi və onların riyakarlıq siyasətlərinin ən mühüm amillərindən sayılırdı. Səudilər İslam barəsində riyakar bir siyasət davam etdirdilər. Əməldə fəsad, əxlaqsızlıq və qeyrətsizlik kimi işləri yayır, digər tərəfdən də İslamın zahirinə riayət edirdilər ki, dinsizlik ilə mütəhhim olunmasınlar. Bu gün vəhhabilərin yerini digər ünsürlər tutmasa da, heç olmazsa onlarla eyni səviyyədə olan şeylər - ərəb millətçiliyindən tutmuş, kitablar, jurnallar və qəzetlər vasitəsi ilə gətirilən yeni fikirlər tutur. Aydındır ki, bu dəyişiklik və islahatlar vəhhabilərin tarix boyu üzləşdiyi şeylərdir ki, müasir dövrdə islam firqələrindən heç biri onunla qarşılaşmamışlar. Bunun səbəbi bir tərəfdən odur ki, vəhhabiyyət Hicazın hakim sistemində qüvvədə olan ideologiyadır. Digər tərəfdən də onların zat və batinində olan zəiflikləri ilə əlaqədardır. Buna görə də vəhhabiyyət öz əsalətlərinin əldən verilməsi və onun əqidə prinsipləri ilə ziddiyyət təşkil edən islahatları qəbul etmək məcburiyyətində qalmışdılar. Buna əsasən, bu sahədə ciddi səylər göstərilmişdir ki, vəhhabiyyət yeni həyat və mədəniyyətlə uyğunlaşdırılsın. Bu mədəniyyət və həyat da əməldə Səudiyyə ölkəsində yeni yaranmış və qərblilərə təqlidçilikdən başqa bir şey bilməyən təbəqənin mədəniyyət və səpgisindən ibarət idi. Onlar, zahirdə bunu etməyə müvəffəq olsalar da tələm-tələsik halda gördükləri tədbirləri səthi və məzmunsuzdur. “Ərəbistan yarımadasında vəhhabiyyət” məqaləsinin müəllifi səudilərin və onların xarici müşavirlərinin öz problemlərini həll etmək üçün vəhhabiyyətə üz gətirmələrinin səbəbi barəsində belə yazır: “Ən mühüm dəlil budur ki, onlar bu vasitə ilə əvvəla, əsl islam mədəniyyətini, insani təşkilatları məhv etmək, eləcə də öz əsl köklərinə qayıtmaq istəyən narazı xalq kütlələrinin nüfuz qazanıb formalaşmasının qarşısını almaq istəyirdilər ki, onlar ayağa qalxmasınlar. Onlar İslamın qüdrətli mədəniyyətindən ilham almaqla vəhhabiyyət tərəfindən təhrif edilib məhv olmasına baxmayaraq, hər an və hər bir halda çox təhlükəli idi. İkincisi, onlar elə bir ideologiyaya ehtiyac duyurdular ki, onun vasitəsi 199 ilə keçid mərhələsini ötə bilsinlər. Bu ideologiya da iqtisadi, ictimai və mədəni sahələrdə müxtəlif və uzun müddətli proqramların həyata keçirilməsinə zəmin yaratsın. Başqa sözlə desək, onun köməyi və əhəmiyyəti qərbin hakim iqtisadi və mədəniyyəti içərisində həzm edilməkdən ibarətdir... Hər bir halda fəqirliyin və zülmün hakim olması və digər çoxlu səbəblər nəticəsində bu məhrum kütlələr əməldə qapalı bir cəmiyyət formasında qalmışdılar. Bunun nəticəsində də onların fikri, ruhi, əxlaqi dəyərləri və nəhayət bütün mədəniyyətləri də çox təhlükəli və qəbul ediləsi mümkün olmayan vəziyyətdə qaldı. Siyasi, iqtisadi və mədəni yolları istismarçıların əlində olan geridə qalmış bütün ölkələrdə vəziyyət belədir. Onlar həmişə təhlükə törədəcək bir qruplarla qarşılaşır. İstismarçı qüvvələr həmişə belə hərəkatlardan qorxmuşlar. Çünki, qərbə bağlı olan mövcud fasid və yaramaz hakimiyyəti təhdid edən şey cəmiyyətin daxilində, özü də məxfi olan bu halətlərdir ki, onların ruhuna və canına hopmuşdur, həm də çox müqavimətli və güclüdür. Daha maraqlısı budur ki, təkcə daxili zalımların, yaxud onların himayəçisi olan istismarçıların müqabilində, adətən, qərb mədəniyyətinin zatən üstün və haqq olması ilə çıxış edən mübariz qruplar da olur. (Ətibinin qiyamı da bu mübarizələrdən bir nümunə idi.) Mövcud olan bu xətərli qrupları məhv edərək onların inkişaf etməsinin qarşısını ala bilən yeganə amil əvvəla, onların həyat şəraitinin dəyişilməsi, yalnız istehlakıçı qüvvələrə çevrilməsi, cəmiyyətin onlara bağlı olan mədəni və ictimai hasarının nisbətən zəiflədilməsi, digəri isə onların etimad etdiyi ünsürlərdən ibarət olan ideologiyanın qəbul edilməsi və həmçinin rəhbərlik sistemi tərəfindən təlqin olunan siyasətlərlə müvafiq olub razılaşmadır. Qeyd olunanlara diqqət yetirməklə demək olar ki, vəhhabi səudilər də İslam İnqilabından sonra və eləcə də Məkkədə Ətibinin uğur qazanmayan qiyamından sonra bu nəticəyə gəldilər ki, Ərəbistana öz hakimiyyətlərini davam etdirmək və İslama zərbə vurmaq üçün müəyyən tədbilər görməlidirlər. Buna görə də var-qüvvələri ilə çalışırdılar ki, ucqar yerlərdə və məntəqələrdə mövcud olan mübarizə ocaqlarına nüfuz etsinlər, onların iqtisadi, ictimai və mədəni quruluşunu tamamilə dəyişsinlər və bu yolda ixtiyarlarında olan bütün imkanlardan istifadə etsinlər. Köçəri qəbilələri ev tikilənə qədər çadırlarda yerləşdirilməsi, onlar üçün iş yeri düzəldilməsi, onların yaşadığı yerlərə yol çəkilməsi, işıq və elektrik enerjisinin istifadəyə verilməsi, soyuducu və kondisonerlərdən tutmuş zinət əşyalarına qədər, xüsusilə video kimi avadanlıqların gətirilib yayılması və s. kimi işlərdən istifadə etdilər ki, bu kimi şeylər neft çıxarılan əyalətlərdə əksər hallarda pulsuz paylanırdı. Belə yerlərdə yerli əhali əsas etibarı ilə şiə idilər və İslam İnqilabının Yüklə 4,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|