VeriLƏNLƏr bazalari ümumi məlumat

3. Verilənlərin relasiya modeli

3.1. Relasiya modelinin ümumi əsasları

Verilənlərin relasiya modeli müəyyən problem sahəsinin vaxta görə dəyişən nisbətlər toplusu deməkdir. İnformasiya sisteminin yaradılması zamanı nisbətlər toplusu problem sahəsinin obyektləri haqqında verilənləri saxlamağa və onlar arasında əlaqələri modelləşdirməyə imkan verir. Relasiya modelinin elementləri və onların məzmunu cədvəl 1-də verilmişdir.

Cədvəl 1. Relasiya modelinin elementləri

Relasiya modelinin elementləri	Məzmunu
Nisbət	Cədvəl
Nisbətin sxemi	Cədvəlin sütunlarının adlarından ibarət sətir
Kortej	Cədvəlin sətri
Mahiyyət	Obyektin sinonimi. Cədvəldəki verilənlər həmin obyektin xassələrini əks etdirir.
Atribut	Cədvəlin sütunun adı
Domen	Atributun mümkün qiymətlər çoxluğu
Atributun qiyməti	Yazı sahəsinin qiyməti
Birinci açar	Bir və ya bir-birilə birləşdirilmiş bir neçə atribut
Verilənin tipi	Domendəki elementlərin tipi

Nisbət - relasiya modelinin vacib anlayışı olub, verilənləri saxlayan ikiölçülü cədvəldir.

Mahiyyət - xassələri haqqında verilənləri nisbətdə saxlanan obyektdir.

Atribut - mahiyyəti xarakterizə edən xassədir. Cədvəlin strukturıında hər bir atributa ad verilir və həmin ad cədvəlin sütununun başlığı olur.

Domen - nisbətin hər hansı atributunun mümkün qiymətlər çoxluğudur.

Riyazi baxımdan nisbət D₁,D₂,...,D_n domenlərinin

D=D₁xD₂x...xD_n

dekart hasilinin hər biri n sayda elementdən ibarət olan

d=(d₁,d₂,...,d_n), d_i D_i, i=l,2,...,n nizamlanmış kortejlər çoxluğudur. Dekart hasili ilkin çoxluqların (domenlərin) elementlərinin mümkün olan bütün kombinasiyalarını almağa imkan verir.

D₁,D₂,...,D_n çoxluğunda təyin edilmiş R_n nisbəti D=D₁xD₂x...xD_n dekart hasilinin altçoxluğudur:

R_n D.

n ədədi nisbətin dərəcəsini və ya arlığını təyin edir. n=l olduqda nisbət unar, n=2 olduqda-binar, n=3 olduqda-ternar adlanır. R_n nisbətini təşkil edən müxtəlif kortejlərin d=(d₁,d₂,...,d_n) sayına həmin nisbətin kardinal ədədi deyilir. Nisbətdə eyni kortejlər ola bilməz.