Versuchsziele

Tajriba uchun kerakli asboblar, radioelementlar, yordamchi materiallar
1	Rastrli panel DIN A4	. 576 74
2	10 ta qisqa ulash simlari majmuasi	. 501 48
3	Tranzistor BC 140, NPN,..	. 578 76
4	Tranzistor BC 140, NPN,	. 578 762
5	Rezistor 1.5 kOm, 1.4 W	. 577 46
6	Rezistor 1.5 kOm, 0.5 W	. 577 58
7	Kondensator 0.22 mkF, 250 V, 5 %	578 13 .
8	Kondensator 0.47 mkF, 100 V, 20 %	578 33
1	Kondensator 220 mkF, 35 V, 20 %	578 41
1	Kondensator 470 mkF, 16 V, 20 %	. 578 40
2	Kremniyli diod 1N 4007	. 578 51
2	Cho’g’lanma lampa patroni E 10	. 579 06
2	Cho’g’lanma lampa E10; 15 V/2 W	. 505 19
1	Ta’minlash manbai DC 0 ... + 15 V	. 521 45
1	Ikki kanalli osillograf 303	. 575 211
2	Ekranlangan kabel BNC/4 mm	. 575 24
3 '	Ulash simlari, 0,25 mm^2, 50 sm, qora	. 501 28

Tajriba qurilmasi sxemasi

1-rasm: Bistabil multivibrator.

Zanjirda qo’llanilgan ikki diod tranzistorlarni himoyalash vazifasini bajaradi, chunki agar, diodlar qo’yilmasa, baza-emitter orasidagi kuchlanish teskari o’tish kuchlanishidan katta bo’lib ketishi va pn o’tishni ishdan chiqarishi mumkin.

Tajribani o’tkazish tartibi

1. 
   Bistabil multivibrator parametrlari
   

• 
  Multivibrator uchun elementlarning boshlang’ich parametrlari quyida keltirilgan. 1-rasmda keltirilgan sxemani shu parametrli elementlar bilan yig’ing.
  
• 
  

	R1	C1 mkF	R2	C2 mkF
	kOm	mkF	kOm	mkF
a1	15	470	15	220

• 
  Ta’minlash manbaini ulang va ishchi kuchlanishni 15 V qilib o’rnating.
  
• 
  L₁ va L2 lampalarni kuzating va xulosalar qiling.
  

2. 
   Rezistor qarshiligi qiymatini o’zgartirish.
   

• 
  Qarshilik qiymatini quyidagi jadval asosida o’zgartiring va har bir holat uchun L₁ va L2 lampalarni kuzating, xulosalar qiling.
  

	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
b1	1.5	470	15	220
b2	15	470	1.5	220
b3	1.5	470	1.5	220

• 
  
• 
  Tebranishlar davrini qarshilik qiymati 15 kOm bo’lgan (a1) holatdagi davr bilan taqqoslang.
  

3. 
   Kondensator sig’imi qiymatini o’zgartirish.
   
4. 
   Kondensator sig’imi qiymatini quyidagi jadval asosida o’zgartiring va har bir holat uchun L₁ va L2 lampalarni kuzating.
   

   	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
   s1	15	0.47	15	220
   s2	15	470	15	220

5. 
   Volt amper tasnifini(VAT) o’rganish.
   

	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
d1	15	0.47	15	220

• 
  L₁ va L₂ lampalarni kuzating va xulosalar qiling
  
• 
  Ossilograf yordamida T₁ va T₂ tranzistorlardagi U_CE kuchlanishini hamda ulanish va uzilish(lampaning o’chishi) vaqtini o’lchang.
  
• 
  (2) formula yordamida ulanish vaqtini va (3) formula asosida tebranishlar takrorlanishi vaqtini o’lchang.
  
• 
  T₁ tranzistorda U_BE va U_CE kuchlanishlarni ossilograf yordamida o’lchang.
  

Ulanish vaqti
O’lchangan			(2) formula bo’yicha hisoblangan
TED,1 ms	TED,2 ms	ln2 • R1 • C1 ms		ln2 • R1 • C1 ms

Nazorat savollari

1. 
   Relaksatsion tebranishlar deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Multivibrator nima vazifani bajaradi?
   
3. 
   Multivibratorning nechta ish rejimi mavjud?
   
4. 
   Simmetrik multivibrator deb nimaga aytiladi?