VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
77
2-2- Şaban
1975 yılında gösterime giren Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı filmindeki Şaban
(Kemal Sunal) tipinin beğenilmesiyle pek çok filmde yer almış, daha sonra ilk kez
1977 yılında vizyona giren Şaban Oğlu Şaban filmiyle kendi adını taşıyan bir filmde
yer almıştır. Bu filmi, 1978 yılında İnek Şaban, 1979 yılında Umudumuz Şaban,
1979 yılında Dokunmayın Şabanıma, 1980 yılında gerzek Şaban, 1983 yılında En
Büyük Şaban, ,1984 yılında Şabaniye, 1984 yılında Orta direk Şaban, Atla Gel
Şaban, 1985 yılında Sosyete Şaban, Şendul Şaban, Şaban Pabucu Yarım, Katma
Değer Şaban ve Gurbetçi Şaban filmleri izlemiştir.
Her filminde farklı kostümlerle boy gösteren Şaban tipi fiziksel yapısıyla ve
gülüşüyle bir mizah unsurudur. Ses tonu ve gülüşü fazla akıllı olmayan saf bir birey
portresi çizmektedir. Sonraki yıllardaki filmlerindeyse kurnazlığıyla para kazanan bir
tip olarak da tanınmıştır. Şaban tipinin tüm filmlerindeki kostümü, amaçları farklılık
gösterse de temel amacı hayata tutunmaktır. Bunu zaman zaman güçlü kişilere
karşı verdiği mücadelelerle göstermektedir. İyi niyeti, aklı ve şansıyla sorunların
üstesinden gelmektedir. Şaban aynı zamanda sebep olduğu karışıklıklarla bir
düzen yıkıcıdır. “Anarşinin içinde yüzerken, utanma başta olmak üzere, bütün bu
değerlerin, kendine ait olmayan o dışın içine geldiğini bilircesine, onları da daha
baştan dışlar. Bol bol küfür edişi bundandır” (Sunal A. K., 2001:46). Şaban tipinin
temel öznesi sebep olduğu kargaşadır. “Şaban tiplemesiyle ünlenen Kemal
Sunal’ın özellikle küçük insanları öne çıkardığı ve ezilenlerin, haksızlığa uğrayıp
mağdur olanların adeta bir savunucusu olarak kötülerin karşısında durduğu
görülmektedir” (Sunal G. , 2012:523).
2-3 Recep İvedik
Şahan Gökbakar’ın Dikkat Şahan Çıkabilir (2005) isimli televizyon
programındaki bir tipten yola çıkarak ortaya çıkardığı film dizisidir. 2008 yılındaki
Recep İvedik filmiyle başlayan seri, 2009 yılında Recep İvedik 2, 2010 yılında
Recep İvedik 3, 2014 yılında Recep İvedik 4 ve 2017 yılında Recep İvedik 5
filmleriyle devam etmiştir.
Recep İvedik, kaba, toplumsal normları önemsemeyen, çoğunlukla bencil
ve etrafındakilere tahakküm kuran bir tiptir. Kendi sözleri, fikirleri ve rahatı
herşeyden önemlidir. Bazen mahallesindekiler ve etrafındaki diğer insanlar için
maceralara girse de bu mücadelelerde yine kendi egosu için zafer istemektedir.
Kıyafetleri kendinden önceki tiplerde olduğu gibi yalnızca sosyo-ekonomik ve
kültürel kökenleri yansıtmak için bir araya getirilmiş bir kod dizgesi değildir.
Gömleğindeki
turuncu
sıcaklık
ve
enerji
çağrıştırması
nedeniyle
de
kullanılmaktadır. Giyindiği sivri burunlu ayakkabısı, kumaş pantolonu ve kemeri
saldırgan bir mahalle delikanlısı algısını güçlendirmektedir. Recep İvedik dost
kazanmak amacında değildir. Etrafındakilere tahakküm kurar ve diğerleri yalnızca
onun sözünü dinlemek için oradadır. Aksi halde kaba kuvvet kullanmaktan
kaçınmaz. O bir anlamda sosyalleşemediği için eleştirilen sosyal tabakaların
tepkisinin ve hayatı kendi kurallarına göre yaşama isteklerinin bir yansımasıdır.
SONUÇ
Türk toplumunun son elli yıl içerisindeki değişiminin komedi sinemasındaki
filmlerde kısmen görüldüğünü söylemek mümkündür. Bu değişim tipe dayalı
komedi filmlerinde görülmektedir. Toplumcu bir karakterden bireyci karaktere
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
78
geçişte tiplerin tavırları ve hedefleri de buna göre farklılık göstermeye başlamıştır.
Toplumcu ve sevecen tipler yerini bireyci ve gittikçe daha fazla saldırganlaşan
tiplere bırakmaya başlamıştır. Köyden kente göç, sosyo-ekonomik eşitsizlikler ve
eğitim sorunu tiplerin biçimlenmesinde ve toplumun ilgi duyduğu kahramanların
oluşturulmasında etkili olmuştur.
KAYNAKÇA
Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul, Türkiye: Alan Yayıncılık.
Behlil, M. (2010). Close Encounters?: Contemporary Turkish Television and
Cinema . Wide Screen, 2(2), 1-14.
Çöteli, S. (2016). Yeni Dönem Orta Oyunu: Türk Sinemasında Komedi ve Selçuk
Aydemir. G. Parlayandemir, & Y. D. Birincioğlu içinde, 2000 Sonrası Türk
Sinemasında Türler ve Yönetmenler Türk Sinemasında Auteurler (s. 263). İstanbul,
Türkiye: Kriter Yayınevi.
Ertan, G., & Sansarcı, E. (2016). Görsel Sanatlarda Anlam ve Algı. İstanbul,
Türkiye: Alternatif Yayıncılık Limited.
Güneş, S. S., & Baylan, D. Y. (2016). Değişen Toplumsal Yapının Film İçeriklerine
Yansıması: Kibar Feyzo ve Recep İvedik Filmlerinin Greimas'ın Eyleyenler
Örnekçesine Göre Çözümlemesi. Global media Journal TR Edition, 6(12), 332-354.
Onaran, A. Ş. (2012). Sinemaya Giriş. İstanbul, Türkiye: Agora Kitaplığı.
Özön, N. (2008). Sinema Sanatına Giriş. İstanbul, Türkiye: Agora Kitaplığı.
Sevinç, Z. (2014). 2000 Sonrası Yeni Türk Sineması Üzerine Yapısal Bir İnceleme.
Dunlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(40), 97-116.
Sunal, A. K. (2001). TV'de ve Sinemada kemal Sunal Güldürüsü. İstanbul, Türkiye:
OM Yayınevi.
Sunal, G. (2012). Kemal Sunal Güldürülerinde Karakterlerin Temsili. İstanbul
Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(21), 519-526.
Şahinalp, S. D. (2010). Türkye'de Gülmenin Dönüşümü 1970 ve 2000'li Yıllarda
Komedi Filmlerinin Kaşılaştırmalı Analizi. İstanbul, Türkiye: Yayınlanmamış
Yükseklisans Tezi İstanbul bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.