görme bozulur. E¤er
görüntü foveadan periferik
retinaya hareket ederse netlik daha da azal›r.
Sa¤l›kl› kiflilerde, bak›fl çizgisinin hedeften
sapmas›n› önlemek için 3 ayr› mekanizma birlikte
çal›fl›r. ‹lki, iki ayr› komponente sahip olan fiksas-
yondur. (a) Görsel sistemin, retinal imajlar›n kay-
mas›n› tarama yetene¤i ve düzeltici göz hareket-
lerini programlama yetene¤i (b) Gözleri hedeften
uzaklaflt›rabilen beklenmedik sakkadlar›n süp-
resyonu. ‹kinci mekanizma, vestibulo-oküler ref-
leks (VOR)’dir. Bunda hafif bafl hareketleri, göz
hareketleri ile kompanse edilir ve özellikle hare-
ket s›ras›nda görme netli¤i sa¤lan›r. Üçüncü me-
kanizma, ask›da tutan ba¤lar›n “Süspensuvar li-
gamentlerin” çekmesine ve gözleri santral pozis-
yona do¤ru geri döndürme e¤iliminde olan d›fl
göz kaslar›na karfl›n, beynin gözleri orbita içinde
ekzantrik pozisyonda tutma yetene¤idir.
F‹KSASYONU BOZAN ANORMAL GÖZ
HAREKETLER‹N‹N T‹PLER‹:
N‹STAGMUS VE SAKKAD‹K ‹STEMS‹Z
GÖZ HAREKETLER‹
Nistagmus ve sakkadik istemsiz hareketler aras›n-
daki temel fark, bak›lan objenin bak›fl çizgisini be-
lirleyen bafllang›ç göz hareketleridir. Nistagmus
için bafllang›ç, sabit fiksasyonda araya giren uy-
gunsuz sakkadik harekete karfl›t olarak ortaya ç›-
kan bir yavafl göz kaymas›d›r (yavafl faz). Bafllan-
g›ç hareketini düzeltici, ya da di¤er anormal göz
hareketleri izleyebilir. Bu nedenle nistagmus, ya-
vafl fazla bafllat›lan ve yineleyen ileri-geri göz ha-
reketleri olarak tan›mlanabilir. Di¤er yandan, sak-
kadik istemsiz hareketler gözleri hedeften kaç›ran
h›zl› göz hareketleridir. Bunlar tek sakkadlarla sü-
rekli sakkadik osilasyonlar de¤iflen anormal göz
hareketleri spektrumunu kapsar.
F‹ZYOLOJ‹K VE PATOLOJ‹K
N‹STAGMUSLAR ARASINDAK‹ FARKLAR
Bütün nistagmuslar patolojik de¤ildir. Fizyolojik
nistagmus kendi kendine bir rotasyon hareketi s›ra-
s›nda net görmeyi korur. Birçok durumda (ör., vü-
cut hareketi s›ras›nda) bafl hareketleri küçüktür ve
VOR onlar› kompanse edecek göz hareketlerini
oluflturur. Bunun sonucu olarak bak›fl çizgisi bak›-
lan objeye odaklanm›fl kal›r. Bununla birlikte, bü-
yük bafl ya da vücut rotasyonuna yan›t olarak VOR
tek bafl›na net görmeyi koruyamaz. Çünkü gözlerin
rotasyonu s›n›rl›d›r. Bu nedenle sürekli rotasyonlar
s›ras›nda, gözleri yeniden düzenlemek için h›zl›
fazlar ortaya ç›kar ve “vestibuler nistagmus” ola-
rak adland›r›l›r. E¤er rotasyon saniyeler sürerse,
vestibüler afferentler bafl rotasyonunu yeterince al-
g›layamaz ve retinal görüntülerin afl›r› kaymas›n›
durdurmak üzere optokinetik nistagmus (OKN)
oluflur. Vestibüler ve optokinetik nistagmusun ak-
sine, patolojik nistagmus görmeyi bozar, sabit reti-
nal imajlar›n afl›r› kaymas›na neden olur ve görülen
dünyan›n hareket illüzyonu ortaya ç›kabilir: osilop-
si. Bir istisna, nadiren ossilopsiye neden olan, kon-
jenital nistagmustur.
Nistagmus hem fizyolojik, hem de patolojik aç›-
dan bir yönde yavafl kaymalar (yavafl fazlar) ile dü-
zeltici s›f›rlay›c› di¤er yönde sakkadlar (h›zl› faz)›n
de¤ifliminden ibaret olabilir: s›çray›c› (Jerk) nistag-
mus (fiekil 21.1A). Bununla birlikte patolojik nistag-
mus düz ileri-geri titreflimlerden de ibaret olabilir:
Pendüler nistagmus (fiekil 21.D) Geleneksel olarak,
s›çray›c› nistagmus h›zl› faz›n yönüne göre tan›mla-
n›r. Bu nedenle, yavafl hareket yukar› do¤ruysa, nis-
tagmus “afla¤›-vurumlu” nistagmus olarak adland›-
r›l›r. E¤er yavafl hareket sa¤a ise “sola vurum-
lu”dur. Her ne kadar nistagmusun h›zl› faz›n›n fre-
kans›n›, amplitüdünü yönünü tan›mlamak daha ko-
laysa da, altta yatan anormalli¤i yans›tan yavafl faz-
d›r. Nistagmus, her ne kadar s›kl›kla baflat olarak
horizontal, vertikal ya da torsiyonel olsa da, herhan-
gi bir düzlemde ortaya ç›kabilir. Fizyolojik nistag-
mus temel olarak konjugedir. Di¤er yandan, patolo-
jik nistagmus, her iki gözde farkl› amplitüdlere sa-
hip olabilir (dissosiye nistagmus), her iki gözde
farkl› yönlerde olabilir ya da farkl› zamansal özellik-
lere sahip olabilir.Yani, bazen gözlerin karfl›t yönler-
de hareketine yol açacak flekilde iki göz aras›nda faz
fliftine yol açabilir (Diskonjuge nistagmus).
N‹STAGMUSU GÖZLEMLEME, ORTAYA
ÇIKARMA VE KAYITLAMA YÖNTEMLER‹
Hastadan dikkatli bir öykü al›nmas› ve sistematik
bak› ile nistagmusun nedenini belirlemek s›kl›kla
mümkündür. Öykü, nistagmusun ne zamandan
beri var oldu¤unun, görmeyi bozup bozmad›¤›-
n›n, osilopsiye neden olup olmad›¤›n›n ve nörolo-
jik belirtilerin efllik edip etmedi¤inin ö¤renilmesi-
ni kapsar. Hekim, ayn› zamanda, nistagmusun ve
efllik eden görsel semptomlar›n uzak ya da yak›n
objelere bakmakla, hastan›n hareketi ile ya da
farkl› yönlere bak›flla kötüleflip kötüleflmedi¤ini
(örn: sa¤a bak›flla kötüleflme gibi) belirlemelidir.
E¤er hasta, al›flkanl›k olarak bafl›n› e¤iyor ya da
döndürüyorsa, hekim bu özelliklerin eski foto¤-
raflarda olup olmad›¤›n› da belirlemelidir.
Göz hareketlerini de¤erlendirmeden önce, he-
kim, mutlaka nistagmusun nedeni olabilecek
konjenital ya da akkiz herhangi bir afferent defisit
olup olmad›¤›n› belirlemek için görsel sistemi in-
celemelidir. Fiksasyon stabilitesi, gözlerin santral
pozisyondaki, yak›n ve uzak hedeflere bak›flta ve
ekzantrik bak›fllardaki durumu tespit edilmelidir.
Temel bak›fl pozisyonlar›ndan herbiri için nistag-
musun yön ve amplitüdünü kaydetmek s›kl›kla
yararl›d›r. E¤er hasta, bafl›n› dönük tutuyor ya da
e¤iyorsa, gözler, bafl›n dik pozisyonunda oldu¤u
gibi bafl›n o pozisyonunda da de¤iflik bak›fl yönle-
rinde de¤erlendirilmelidir. Fiksasyon s›ras›nda la-
Bölüm 21
• Nistagmus ve ‹liflkili Göz Hareket Bozukluklar›
445