“Web programmalastiriwg’a kirisiw” pa’nine kirisiw Webqa kirisiw. Internet tarmaǵıniń tiykarǵı túsinikleri

uz
(keliń bul serverdi uz-dns dep ataymız) domenine múrajáát 
etedi. Óz gezeginde uz-dns server 
tatunf
domenin dizimnen ótkergen etetin 
serverge múrajáát etedi. 
Tatunf
server 
timetable
domenin basqaratuǵın serverge 
múrajáát etedi, hám ol kompyuterdiń IP-adresin qaytaradı. Sonıń menen ózine tán 
shınjır payda boladı. Bul anıq, egerde bul shınjır qanday da bir halqasında úzilip 
qalsa user-dns serverine kompyuterǵa IP-adrestiń atina ruxsat beriw múmkin 
emesligi haqqında xabar beriledi. DNS tiń barlıq strukturası xızmeti irearxiyalı 
bolıp esaplanadı. Domenlerdiń birinshi, ekinshi, úshinshi, n-shi dárejeleri bar. 

---

Joqarıda qarap ótilgen mısalda domenniń birinshi dárejesi 
uz
, ekinshisi – 
tatunf
, al 
timetable
úshinshi dárejesi bolıp tabıladı (1.1 súwret). Domenlerdiń tamırı 
InterNIC orayı menen basqarıladı. Domenlerdiń joqarǵı (birinshi) dárejesi bul hár 
bir mámlekette tayınlanadı. 
1.1 suwret. Domen dárejeleri 
Internettegi korporativ sistemalar. 
Búgingi kúnde kóplegen kárxanalar yamasa shólkemler ózleriniń kúndelikli 
jumıs iskerligi dúzilisin shólkemlestiriw ushın global tarmaqlardaǵı 
texnologiyalardan maksimal paydalanıwǵa qızıǵıp atır. Bunıń sebebi Internet 
texnologiyalardıń paydalanıwshı ushın hámmege birdey teńligi bolıp atırǵanlıǵı 
hám Internet-baylanıs arzanlap baratırǵanlıǵı jáne de xalıq aralıq shólkemlerdiń 
yaǵnıy aralıqtıń hám shegalardıń joqlıǵı usaǵan múmkinshiliklerdiń payda 
bolıwınan.
Eń dáslep Internet bir-birinen alıslap ketken insanlardıń qiziǵıwınan 
tiykarlanıp gruppalarǵa baylanıstırıw ushın oylap tabılǵan edi. Birinshilerden 
bunnan mámleketlik, áskeriy shólkemler, keyninen bolsa universitetler, onnan soń 
kommerciyalı shólkemler paydalanǵan. Tarmaqlardıń rawajlanıwındaǵı hám 
million taza paydalanıwshılardıń keskin burılısı WWW texnologiyanıń 
jaratılıwında yaǵnıy bárshege maǵlıwmatlardı ashkara jaryalawǵa ruxsat beriliwi 
bolıp esaplanadı. Web-programmalastırıw tilleriniń payda bolıwı menen Internetke 
kelip túsip atırǵan maǵlıwmatlardı islew beriw imkaniyatı hám interaktiv web-
betlerdi jaratıw imkaniyatları payda boldı. Sonlıqtan Internette tek ǵana bos 
gipertekst emes al, maǵlıwmatlar bazasın qollap-quwatlaw múmkin bolǵan hár 
túrli menyu knopkaları hám paydalanıwshı interfeysiniń qolaylılıǵı bolǵan 

---

interaktivli qollanbalar payda boldı. Bunday sistemalar barǵan sayin qıyınlasıp 
bardı, sonlıqtan Internette korporativ resurslar payda boldı. Sonı aytıp ótiw kerek 
korporativ resurs bul ERP niń klassik kórinisi emes. Sebebi ERP kárxanalar ushın 
óziniń xojalıq iskerligin esapqa aladı. Eger de firma Internette tek sawda menen 
shuǵıllansa, onıń Internet dúkáni jeterli rawajlanǵan bolsa ol firmaniń barlıq 
komertsiyalıq iskerligin esapqa alıw imkaniyatina iye. Biraq kóplegen firmalar 
óziniń barlıq xojalıq iskerligin Internetke ótkerip qoya almaydı. Sonlıqtan 
korporativ virtual resurs tek ǵana ERP sıyaqlı sistemasınıń bir bólegi (moduli) 
bolıp tabıladı.
Korporaciyalı sayttı jaratıw bul – tarmaqta kompanyalardı effektli tanıstırıw 
imkanyatin beredi. Korporaciyalı sayt bul firmaniń júzi hám bul sayttıń maqseti 
iyesine hám klientlerine bul saytqa kirgenine qanaatlandırarlıw haqıyqıy 
imkaniyatti kórsetip beriw. Kompaniyanıń korporaciyalı saytı basqarıwda 
iyiliwsheń, programalastırıwdıń sıpatlı, dizaynına jarasıqlı hám paydalanıwǵa 
qolaylıǵın támiynlep beriwge májbúr. Korporaciyalı sayttı islep shıǵıw hár bir 
kompaniyanıń dinamikalıq rawajlanıwınıń áhmiyetli shárti. Korporaciyalı sayt 
bazada klienttiń kóbeyiwin, kompaniyanıń ataǵın kóteriwde hám keliwshilerge 
tuwrı pikirdi dúziwge imkaniyat beredi. Korporaciyalı sayttı islep shıǵıw bul – 
kompaniyanıń atin, onıń brendin tanıqlı qıladı, biraq sayttı islep shıǵıwda 
kompaniyanıń óziniń stili menen durıs birlestirilse, jaǵımlı dizaynı hám hesh bir 
sayt sheklep ótpeytuǵın qızıqlı tekstleri menen ózin aqlaydı, sonda ǵana sayt ózine 
jańadan biznes boyınsha klientlerin jámley aladı, bul degeni sayttı islep shıǵıwǵa 
qosqan eń qısqa qatarda ornın toldıradı.
Búgingi kúnde Internet eń isenimli hám daramatli reklema maydanı bolıp 
esaplanadı, bul hayran qalarlıq emes, kóplegen kompaniyalar sapalı korporaciyalı 
saytlardı ózleriniń quralı qılıp alıwǵa asıǵıp atır. Biraq hár dayım basekeniń ósiwi 
nátiyjesinde web-saytlarǵada talap artpaqta. Korporaciyalıq proekt hár qanday 
jaraqlılıq penen oǵan uqsaǵan mińlaǵanlardan ajralıp turıwı kerek. Ol izlew 
mashinası arqalı ańsat tabılıwı kerek, eksklyuziv jarqın dizaynına iye bolıwı, 

---

ónimler hám xızmetler haqqında kerek bolǵan bar informaciyalardı jetkerip beriw 
jánede oylanǵan hám múmkin bolǵan navigatsiyalar bar bolıwı kerek. 
Korporaciyalı sayttı jaratıw bul ańsat másele emes, onıń ushın biz kólegen 
ziyrekliklerdi, texnologiylardı saylawda anıqliqti, sayttıń maqseti hám máselelerin 
belgilep yaǵnıy ádettegidey standartlar jıynaǵına mas keltiriw: klientler ushın 
maǵlıwmatlardı keń kólemdegi kórinisi, óziniń jeke maqsulatin hám xızmetin 
jámiyetke kórsetiw, klientler menen jánede qolaylı hám mobilli sáwbetlesiw, hám 
álbette korporaciyalı sayt waqıt talabin hám eń sońǵı standartlarǵa maslasiwin 
názerde tutiwları kerek. 
Korporativ sayttı paydalanıw ózinde programmalardıń funkciyalarınıń 
jıynaǵın ańlatadı. Bárshe maǵlıwmatlar ornalılǵan basqarıw sistemasi arqalı bir 
maǵlıwmatlar basazında saqlanadı, hám klintlerdiń sorawına juwap beriw real 
waqıt rejiminde interfeys júklenedi. Bunday islep shıǵarıwlar shólkemlerdiń 
saytında qollap-quwatlaw mablaǵların kemeytedi hám sayttıń keńeyiwine alıp 
keledi. Korporativ web saytlar ónim hám xızmetlerdiń jáne de modullı 
programmalardıń hár túrli katalogların óz ishine aladı, hámde olardı sayttı 
paydalanıw protsessinde ózgetiw hám qosıwǵa boladı. 
Korporaciyalı sayt degenimiz ne? – bul firmaniń internettegi wákili, vizit 
kartochkası. Korparativ web-sayttı jaratıw degende abroylı dizayn islep shıǵıw, 
bolmasa saytqa kiriw hesh qanday mániske iye emes, biraq jaqsı dizaynli 
korporativli saytlar paydalanǵandaǵı qolaylıqlardı qanday jaǵdayda da inkar 
etpeydi. Bunıń ushın da ózgeshe bir dizayn, basqarıw sistemaları, jańalıqlar hám 
izlew blokları jáne de zamanagoy korparativ sayt ushın kerek bolǵan barlıq 
qurallar jaratıladı. 
Korporativ sayttı jaratıwda kóplegen kerekli faktorlardı esapqa alıw kerek. 
Kerek bolsa domendi saylap atırǵan waqıttada: kompaniyanıń atı hám onıń sawda 
belgisi jeterli dárejede ataqlıma, jáne de oni paydalanıwshılar onıń atı menen 
izleydi ma? Degen sorawlardı esapqa alıw kerek. Korporativ sayttıń eń effekrivli 
imkaniyatı sodan ibarat ol sheriklerine jeterli dárejede informaciyanı jetkerip 
beriwi, xabarlar ushın berilgenligi hám bazarda ústinligi, bazardıń barlıq 

---

ózgesheliklerine itibar beriw kóleminiń qolaylıǵı, bunda sayttıń ólshemi yamasa 
onıń maqseti áhmiyetke iye emes, ol internette ápiwayı resurs sıpatında islewi 
kerek, marketingli máselelerdi sheshiwde qızıqtırıw sistemaları, kompaniyanıń 
ishki sistemaları menen óz-ara tıǵız baylanısıwlıǵı, klientlerdi basqarıw sistemaları 
h.t.b. sayttıń eń joqarǵı effektivligi bolıp esaplanadı.
Keliń siz benen korporativ resurslardı islep shıǵıwdaǵı tiykarǵı maqsetlerdi 
ajratıp alamız. 
1.