Wojciech Grodzki1, Grzegorz Guzik



Yüklə 10,06 Kb.
tarix06.05.2018
ölçüsü10,06 Kb.
#41994

Wojciech Grodzki1, Grzegorz Guzik2

1Instytut Badawczy Leśnictwa w Krakowie

2Zespół Ochrony Lasu w Opolu

Wybrani przedstawiciele rodzimej entomofauny jako źródło nowych zagrożeń dla lasu

Wśród czynników biotycznych stwarzających zagrożenie dla lasów ważną grupą są owady, zarówno liściożerne, jak i kambio- i ksylofagiczne. W bardzo licznym zespole owadów zagrażających lasom Polski trzon stanowią gatunki stwarzające permanentne lub okresowe, lecz często powtarzające się zagrożenie. Stosunkowo dobre rozpoznanie ich biologii i ekologii pozwoliło na opracowanie metod umożliwiających określanie i ograniczanie zagrożenia dla lasów. Entomofauna, będąca integralnym elementem ekosystemów, podlega jednak dynamicznym procesom związanym z ich funkcjonowaniem, skutkiem czego, są zmiany w występowaniu niektórych gatunków owadów, określane jako nowe zagrożenia dla lasów. Zmiany te, wyrażające się w okresowym i/lub lokalnym wzroście liczebności populacji pewnych gatunków, wynikać mogą z poprawy warunków ich rozwoju, a zwłaszcza rozrodu, ale także z ekspansji na nowe tereny, skutkującej powiększaniem zasięgu. Przyczyny tych zmian mogą mieć różną naturę, począwszy od wielorakich efektów działania czynników klimatycznych, aż po niezamierzone skutki działań gospodarczych w lasach.

W stosunkowo niedawnej historii lasów górskich Polski bardzo wyrazistym przykładem nowych zagrożeń świerczyn są foliofagi: wskaźnica modrzewianeczka Zeiraphera griseana (Hb.) oraz zasnuje Cephalcia spp., ze szczególnym uwzględnieniem zasnui wysokogórskiej Cephalcia alpina Klug., których gradacyjne wystąpienia miały miejsce w Sudetach oraz zachodniej części Karpat (Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Śląski i Żywiecki) na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Mimo, że od zakończenia tych gradacji upłynęło już kilkadziesiąt lat, do dziś stanowią one modelowe przykłady działań nauki i praktyki leśnej w obliczu nowych zagrożeń.

Podobny problem miał miejsce stosunkowo niedawno w drzewostanach sosnowych, w których w latach 1995-1997 oraz 2013-2014 wystąpiły krótkotrwałe, ale bardzo dynamiczne gradacje pryszczarków, zwłaszcza pryszczarka Baera Contarinia baeri (Prell) – gatunku znanego wcześniej z lokalnych wystąpień o niewielkim znaczeniu.

Przykładem nowego jakościowo zagrożenia jest także okresowy wzrost znaczenia owadów uważanych za „drugorzędne”, towarzyszących gatunkom o pierwszorzędnym znaczeniu. Należą do nich: rytownik pospolity Pityogenes chalcographus (L.), którego wzmożone występowanie obserwowane jest w świerczynach bezpośrednio po gradacjach kornika drukarza Ips typographus (L.), kornik modrzewiowiec Ips cembrae Heer – gatunek leżaninowy, który w określonych warunkach może by

samodzielnym producentem posuszu, czy też kornik ostrozębny Ips acuminatus (Gyll), którego frekwencja i szkodliwość gwałtownie wzrosły w następstwie suszy z 2015 r.

Nowym zagrożeniem dla lasów jest poszerzanie poziomego i pionowego zasięgu występowania kornika zrosłozębnego Ips duplicatus C.R. Sahlb., gatunku uważanego jeszcze w II połowie XX wieku za licznie występujący w północno-wschodnim zasięgu świerka, a rzadko w zasięgu południowym. Po gradacji na Wyżynie Śląskiej w ostatniej dekadzie XX wieku obserwowane jest stopniowe zwiększanie się obszaru jego występowania, obejmującego obecnie także obszary górskie w Sudetach, zachodniej części Karpat oraz na Słowacji.

W okresie ostatniego ćwierćwiecza dochodziło także do wzmożonego lub masowego występowania innych kambiofagów: smolika znaczonego Pissodes castaneus (DeGeer) na sośnie oraz opiętka dwuplamkowego Agrilus biguttatus (Fabr.) na dębach – gatunków uważanych wcześniej za mniej istotne, które w sprzyjających warunkach stanowiły poważne zagrożenie dla drzewostanów.



Warunki termiczne, poza niewątpliwym wpływem na zasięgi występowania owadów, decydują także o możliwościach ich rozrodu oraz o rozwoju stadiów przedimaginalnych. W warunkach wysokich temperatur sezonu wegetacyjnego dochodzi do przyspieszenia rozwoju larwalnego i skrócenia okresu od jaja do imago, co skutkuje zwiększeniem liczby pokoleń wyprowadzanych w ciągu roku. Przykładem gatunku zdolnego do takiej reakcji jest kornik drukarz I. typographus, który w korzystnych dla jego rozwoju latach (np. w 2015 r.) zwiększał liczbę wyprowadzanych generacji. Jest to kolejny przykład nowego zagrożenia dla lasów ze strony gatunku znanego, jednak zmieniającego się w określonych warunkach środowiskowych.

W referacie przytoczono tylko niektóre przykłady nowych zagrożeń ze strony rodzimych gatunków owadów. Obserwowane zmiany klimatyczne mogą skutkować pojawianiem się kolejnych tego typu „nowych” zagrożeń, zarówno ze strony „nowych” gatunków, jak i owadów już wcześniej zaliczanych do ważnych szkodników leśnych.
Yüklə 10,06 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə