A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
d ü ş ü n c ə l ə r d ə n d o ğ mu ş d u r v ə f ə l s ə f i ə s a s ı n d a x i l e d i l mə s i l ə o n l a r ı n mə n a l a r ı d ə r i n l ə ş d i r i l m i ş d i r . K e ç ə n y ü zi l l i y i n 2 0 - c i i l l ə r i n d ə b u c ü r q ə n a ə t l ə r s u f iş ü n as l ı q d a ə n a z ı ç e v r i l i ş d e mə k i d i . S u f i m i s t i k p o ez i y a sı n ı B e r t e l s , s ə n ə t k a r l ı ğ ı n d u y ğ u l ar d an ü s t ü n o l d uğ u s o y u q z a də g a n p o e z i y a s ı n a m ü n a s i b ə t d ə ə k s - b a l a n s a d l a n d ı r ı r d ı . D o ğ r u d a n d a , s u f i m i s t i k l ər i n i n p o e z i y a s ı d a h a ç o x " q ə l b i n s ə s i n ə " q u l aq a s ı r d ı ; b e l ə k i , T a n r ı n ı n mə s k ə n i ü r ə k s a y ı l ı r d ı . Ö r n ə k ü ç ü n , s u f i ş a i r i Ş i b l i n i n mi s r a l a r ı n a d i q q ə t y e t i r ə k : " M ə n i m b ə d ə n i m mə n i m ü r ə y i md ə k i n ə g ö r ə ə r i d i , / Ü r ə y i m d ə b ə d ə n i md ə k i n ə g ö r ə ə r i d i . / M ə n i m c a n i p i mi k ə s i n , i s t ə s ə n i z b a ğ l ay ı n , / S i z n ə e t s ə n i z , h ə r ş e y mə n i m ü çü n g ö z ə l d i r . / A d a ml a r i n a n ı r l a r k i , m ə n a ş i q ə m , / A n c a q b u mə h ə b b ə t i n k i m ə o l d u ğ u n u o n l ar b i l mi r l ə r . " ( 1 5 7 , s . 5 2 1 ) A l i m e l ə c ə d ə s u f i p o e z i y a s ı n ı n d emo k r a t i k l i y i n i , o n u n x a l q l a , x a l q r u h u i l ə ə l a q ə s i n i , f eo d al z a d ə g an l ı ğ ı n a q a r ş ı t ə n q i d i mü n a s i b ə t i n i v u r ğ u l ay ı r . D o ğ r u d a n d a , ş ə h ə r s ən ə t k a r l a r ı a r a s ı n d a m e y d a n a g ə l m i ş s u f i p o e z i y as ı s o n r a l a r x a l q ı n y u x ar ı t ə b ə q ə l ə r i n i n , y a r a d ı c ı x a l q z i y a l ı l a r ı n ı n p a r l a q ö r n ə y i n ə ç e v r i l i r . Y e v g e n i E d u ar d o v i ç s u f i mü ə l l i f l ə r i n i n b a ş q a b i r x i d mə t i n i d ə x a t ı r l a d ı r : " İ r a n a v ə O r t a A s i y a y a m o n q o l b a s q ı n l ar ı q a s ı r ğ a s ı h ü cu m ç ə k ə n d ə , t ə ş ə x x ü s l ü " d ü n y a h a k i ml ə r i n i n " t a x t - t a c ı t a r - ma r o l a n d a s a r ay p o e z i y a s ı s u s d u . M ə d h e l ə mə y ə a d a m y o x i d i , ç ü n k i mo n q o l x a n l a r ı n a a n l a ş ı l ma z d i l d ə y a z ı l an b ə r b ə z ə k l i q ə s i d ə l ə r l a z ı m d e y i l d i . ( … ) A n c a q b u a ğ ı r i l l ə r d ə s u f i ş a i r l ə r s u s ma d ı l a r . O n l a r ı n a u d i t o r i y as ı – x a l q k ü t l ə l ə r i q a l mı ş d ı , ç ü n k i s ü l a l ə l ə r i mə h v e t m ə k o l s a d a , a n c a q x a l q l a r ı mə h v e t mə k m ü m k ü n d e y i l d i r . " ( 1 5 7 , s . 5 2 9 ) B e r t e l s i n h a q lı f i k r i n ə g ö r ə , mə h z s u f i mü ə l l i f l ə r i f a r s d i l l i ə d ə b i y y a t ı n ə n y a x ş ı ə n ə n ə l ə r i n i u n u d u l ma q d an x i l a s e t d i l ə r , o n l a r ı b ü t ü n p a r l a q l ı ğ ı i l ə X I V - X V ə s r l ə r ə g ə t i r i b çı x ar a b i l d i l ə r . N ə t i c ə d ə d ü n y a ə d ə b i y y a t ı H a f i z i n ö l mə z q ə z ə l l ə r i , Ə b d ü r r ə h m a n C a m i n i n q ə s i d ə l ə r i , b a ş q a s u f i mü ə l l i f l ə r i n ə s ə r l ə r i l ə z ə n g i n l ə ş d i . Ş ü b h ə s i z k i , s u f i z mi n t ar i x i n i v ə s u f i ə d ə b i y y a t ı n ı d ə r i n d ən ö y r ə n mə d ə n Ö n Ş ə r q i n o r t a ə s r l ə r mə d ə n i y y ə t i b ar ə d ə l a z ı m i t ə s ə v v ü r ə l d ə et mə k m ü ş k ü l mə s ə l ə d i r . Gö r k ə ml i s u f i - mi s t i k ş a i r l ə r i n y a r a d ı c ı l ı ğ ı Ş ə r q ə d ə b i y y a t l a r ı n a , o s ı r ad a n A z ə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ı n a d a b i r b a ş a t ə s i r g ö s t ə r mi ş d i r . B u n u n l a y an a ş ı , n ad i r i s t i s n al a r l a Ş ər q i n a z - ç o x n ü f u zl u mü s ə l m a n m ü ə l l i f l ə r i n i n h a mı s ı s u f i z ml ə b a ğ l ı d ı r . B e l ə l i k l ə , s u f i ə d ə b i y y at ı n ı n o b r a z l ı - s i mv o l i k s i s t emi i l ə t a n ı ş o l m a d a n o n l a r ı n ə s ə r l ə r i n i d o ğ r u - d ü zg ü n ş ə k i l d ə a n l a m a q q e y r i - m ü m k ü n d ü r . Ə l b ə t t ə , b e l ə d ü ş ü n mə k y an l ı ş o l a r d ı k i , s u f i z m i n ə d ə b i a b i d ə l ə r i n i n v ə b i r i d eo l o g i y a k i mi s u f i z mi n t ə d q i q i 2 0 - c i i l l ə r d ə B e r t e l s i m ə ş ğ u l e d ə n y e g a n ə el mi mö v z u l a r o l mu ş d u r . A n c a q a l i mi n P e t r o q r ad d ö v r ü h ə y a t v ə y ar a d ı c ı l ı ğ ı n d a b u m ö v z u mə r k ə z i y e r t u t m u ş d u r . Y a l n ı z 1 9 2 9 - 1 9 3 0 - c u i l l ə r d ə n b a ş l a y ar a q a l i m ö z ş ə r q ş ü n a s l ı q a r a ş d ı r m a l a r ı n ı n m e y d an ı n ı g e n i ş l ə n d i r i r v ə ö z ə l l i k l ə f a r s d i l l i A z ə r b a y c a n p o e z i y a mə k t ə b i n ə , o s ı r ad a n N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n a m ü r a c i ə t e d i r . O t u z u n cu i l l ə r d ə B e r t e l s t a c i k v ə t ü r k mə n ə d ə b i d i l i , t a ci k v ə t ü r k mə n ə d ə b i y y a t t a r i x l ə r i i l ə mə ş ğ u l o l mu ş d u r . Y . E . B e r t e l s t ü r k m ə n ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı ğ ı n ı n v ə f o l k l o r ş ü n as l ı ğ ı n ı n b e ş i y i b a ş ı n d a d u r m u ş d u r . H ə l ə 1 9 2 0 - c i i l l ə r d ə Y e v g e n i E d u a r d o v i ç t ü r k mə n m u s i q i s i n i n g ö r k ə m l i b i l i c i l ə r i o l a n V . U s p en s k i n i və V . B e l y ay e v i t ü r k mə n n ə ğ mə - m u s i q i mə d ə n i y y ə t i , f o l k l o r u v ə ə d ə b i y y a t ı s a h ə s i n d ə l a z ı mi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|