A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
q r af i k a s ı n d a n i m t i n a e t mə y i n z ə r u r i l i y i n i s ü b u t a y e t i r m ə y ə ç a l ı ş ı r d ı . A n c a q f a r s i d i l i n d ə k i o r t a əs r l ə r p o e z i y a s ı y e n ə d ə o n u n b aş l ı c a e l mi mö v z u s u , a r a ş d ı r ı c ı l ı q ma r a q l ar ı n ı n m ə r k ə z i mö v z u s u o l a r aq q a l ı r d ı . 2 0 - c i i l l ə r i n s o n u – 3 0 - cu i l lə r i n ə v v ə l l ər i n d ə , S S Rİ i l ə Ə f q an ı s t a n a r a s ı n d a s i y as i v ə mə d ə n i ə l a q ə l ə r i n m ö h k ə ml ə n m ə s i d ö v r ü n d ə B e r t el s ə s a s e t i b a r i l ə Q ə r b i A v r o p a m ü ə l l i f l ə r i n i n ə f q an ş ü n a s l ı q ə s ə r l ə r i n ə r e s en z i y a l a r d a n , ə f q a n mə t b u a t ı n ı n v ə z i y y ə t i n ə d ai r o ç er k l ə r d ə n i b a r ə t o l a n ə f q an ş ü n a s l ı q t ə d q i q a t l a r ı n ı n ə ş r e t d i r i r . B u n d a n b aş q a , B e r t e l s i n q ə l ə mi n d ə n p u ş t u d i l i n ə v ə p u ş t u d i l i n i n Q ə n d ə h a r l ə h c ə s i n ə h ə s r o l u n m u ş b i r s ı r a l i n q v i s t i k ə s ə r l ə r d ə ç ı x mı ş d ı r . ( 8 4 , s . 1 7 3 - 1 8 1 ; 9 2 ) 1 9 3 4 - c ü i l d ə n b a ş l a y ar a q , s o v e t i r a n i s t i k a s ı n ı n , t ü r k o l o g i y a v ə ə r ə b i s t i k a s ı n ı n b aş l ı c a v ə z i f ə l ə r i n d ə n b i r i n i F i r d ö v s i , N i z a m i , N ə v a i v ə İ b n S i n a n ı n y u b i l ey l ə r i n i n b ay r a m e d i l mə s i t ə ş k i l ed i r . F i r d ö v s i y u b i l e y i n ə B e r t e l s , o r t a ə s r l ə r ş ər q i n i n b u ə n b ö y ü k n ü ma y ə n d ə l ə r i n d ə n b i r i n i n y a r a d ı c ı l ı ğ ı h a q q ı n d a s o v e t ş ə r q ş ü n a s l ı ğ ı n d a i l k m o n o q r af i y a l a r d a n b i r i i lə g ə l m i ş d i r ( " Ə b ü l q a s ı m F i r d ö v s i v ə o n u n y a r a d ı c ı l ı ğ ı " . M o s k v a - Le n i n q r ad : 1 9 3 5 . ) A v r o p a v ə r u s al i m l ə r i n i n g ə l d i y i q ə n a ə t l ə r d ə n ç ı x ı ş e d ə r ə k , B e r t e l s F i r d ö v s i n i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı ğ ı h a q q ı n d a ş əx si k o n s e p s i y a s ı n ı q u r mu ş , " Ş a h n a mə " n i n o b r a z l ı - s i mv o l i k s ı r as ı n ı n o r i j i n al ş ə r h i n i t ə k l i f e t m i ş d i . A l i m " F i r d ö v s i d ö v r ü n ü n " , ş a i r i n h ə y a t ı n ı n f o r ma l a ş d ı ğ ı m ə d ə n i v ə ə d ə b i m ü h i t i n t ə d q i q i i l ə mə ş ğ u l o l mu ş d u . S a m a n i l ə r Bu x a r a s ı f ar s d i l l i ep o s u n y a r a n ma s ı ü ç ü n ə l v e r i ş l i z ə m i n k i m i B e r t e l s i m a r a q l a n d ı r ı r d ı . Ə l b ə t t ə , b u m a r a ğ a B u x a r a d a k ı f a r s d i l l i p o e z i y a n ı n m ü s ə l m a n m i s t i s i z m i l ə ə l a q ə s i d ə d a x i l i d i . B ü t ü n b u ma r a q l ar ı n n ə t i c ə s i o l a r a q 1 9 3 5 - c i i l d ə Y e v g en i E d u a r d o v i ç L e n i n q ra d d a " B u x a r ad a f a r s d i l l i p o e z i y a , X ə s r " mo n o q r af i y a s ı n ı n ə ş r e t d i r d i . 1 9 2 5 - ci i l k i mi , 1 9 3 9 - c u i l i d ə B e r t e l s i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı q y o l u n d a d ö n ü ş i l i h e s a b e t mə k o l a r . H ə m i n i l d ə n e t i b ar ə n o n u n N i z a m i h a q qı n d a t ə d q i q a t l a r ı ç a p o l u n m a ğ a b a ş l ay ı r , a l i m i n y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n m ə r k ə z i m ö v z u l a r ı n d a n b i r i n i o r t a ə s r l ə r A z ə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ı t ə ş k i l e d i r . N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n t ə d q i q i i l ə B e r t e l s a z q a l a i y i r m i i l mə ş ğ u l o l mu ş , s o n n ə t i c ə d ə 1 9 5 6 - c ı i l d ə M o s k v a d a " N i z a mi . Ş a i r i n y a r a d ı c ı l ı q y o l u " mo n o q r af i y a s ı i ş ı q ü z ü g ö r m ü ş d ü r . B u ə s ə r b i z i m t ə d q i q a t ı mı z ı n g ə l ə c ə k f ə s i l l ə r i n d ə ə t r a f l ı t ə h l i l i n i t a p a c a q d ı r . T ə k c ə o n u q e y d e t m ə k i s t ə r d i k k i , N i z a m i y ə h ə s r e t d i y i m o n o q r a f i y a d a B e r t e l s i l k d ə f ə o l a r a q " ş ai r i n y a r a d ı c ı l ı q b i o q r af i y a s ı n ı n " f o r ma l v ə mə z mu n x ar a k t e r i s t i k a s ı ç ə r ç i v ə l ə r i n i d a ğ ı t mı ş , t ə d q i q a t p r ed me t i k i mi tə k c ə ş a i r i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı q y o l u n u d ey i l , h ə m d ə d ö v r ü n mə d ə n i - ə d ə b i k o n t e k s t i n i , " N i z a m i d ö v r ü " A zə r b a y c a n ı n ı n ə d ə b i h ə y a t ı n ı a l ı b t ə h l i l s ü z g ə c i n d ə n k e ç i r mi ş d i r . Ö z k o n t e k s t u a l m e t o d u n d a n B e r t e l s b ö y ü k ö z b ə k ş a i r i v ə mü t ə f ə k k i r i Ə l i ş i r N ə v a i y ə h ə s r e t d i y i m o n o q r a f i y a s ı n d a d a i s t i f a d ə e t m i ş d i r . " N ə v a i . Y ar a d ı c ı l ı q b i o q r a f i y a s ı t ə c r ü b ə s i " ( M o s k v a - L e n i n q r a d : 1 9 4 8 ) m o n o q r a f i y a s ı n d a X o r a s a n v ə O r t a A s i y a n ı n ə d ə b i h ə y a t ı n ı n d ə r i n v ə mü f ə s s əl x ar a k t e r i s t i k a s ı v e r i l mi ş d i r . Ü s t ə l i k Be r t e l s mo n o q r af i y a y a X V ə s r p o et i k t e x n i k a s ı n a h ə s r e d i l mi ş b i r f ə s i l d ə ə l av ə e t m i ş d i r . " Ş a i r i n d ö v r ü " d e y ə r k ə n Y . E . B e r t e l s n ə y i n ə z ə r d ə t u t u r d u ? Ə l b ə t t ə , b u s a d ə c ə N i z a m i v ə v ə y a x u d F i r d o v s i n i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı q y o l u n u n t ə s a d ü f e t d i y i z a m a n k ə s i y i d e y i l d i . " Ş a i r i n d ö v r ü " d e d i k d ə N i z a m i G ə n c ə v i n i n " h əy a t mə t n i n ə " v ə " s ə n ə t Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|