A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
" o n u n ( B e r t e l s i n – A . B. ) "Ş a h n a m ə " n i n t ə n q i d i mə t n i h a q q ı n d a ç a p e t d i r d i y i ə s ə r l ə mə t n i n n ə ş r o l u n m u ş ö r n ə k l ə r i v ə b a ş ç ı l ı q e t d i y i k o l l e k t i v lə b i r g ə i ş ü s u l l a r ı h aq q ı n d a v e r d i y i mə l u m a t i n d i y ə q ə d ə r d ə v ə t ə n t e k s t o l o g i y a s ı n a b ö y ü k t ö h f ə o l a r aq q a l m a q d a d ı r " . ( 1 1 0 , s . 1 4 ) D o ğ r u d an d a mə h z Y . E . B e r t e l s S o v e t İ t t i f a q ı n d a F i r d ö v s i " Ş a h n a mə " s i n i n e l m i - t ə n q i d i mə t n i n i n t ə r t i b e d i l mə s i mə k t ə b i n i n b i n a s ı n ı q o y m u ş d u r . O n u n ş ə x s i t ə ş ə b b ü s ü i l ə i r an ş ü n a s l a r d a n i b ar ə t k o l l e k t i v " Ş a h n a mə " n i n e l m i - t ə n q i d i mə t n i n i t ə r t i b e t mə k ü ç ü n p o e m a n ı n ə n q ə d i m ə l y a z ma l a r ı n ı t ə d q i q a t i ş i n ə c ə l b e d i r d i l ə r . M ə l u md u r k i , " Ş a h n a mə " n i n s o v e t n ə ş r i İ r an f i l o l o q l ar ı a r a s ı n d a b ö y ü k e h t i r a m l a v ə m a r a q l a q a r ş ı l an mı ş d ı r . Ö zə l l i k l ə , s o v e t n əş r i n i n m ə z i y y ət l ə r i n i T e h r an U n i v er s i t e t i n i n p r o f e s s o r u N o u d u ş an d ə f ə l ə r l ə v u r ğ u l a m ı ş d ı r . A n c a q p r o f e s s o r M i n o v i n i n b a ş ç ı l ı ğ ı a l tı n d a b i r q r u p İ r a n al i m i ə k s m ö v q e d ə n ç ı x ı ş e t m i ş l ə r . B u f i k i r l ə r i ü m u i l ə ş d i r ə n İ r a n al i m i Ə . T ə b a t ə b a i y a z ı r : " B e r t e l s i n i ş i n i n ə h ə mi y y ə t i y a l n ı z o n d a t a m a m i l ə a ş k ar o l a c a q d ı r k i , ə v v ə l l ər İ r a n d a v ə b a ş q a ö l k ə l ə r d ə n ə ş r o l u n m u ş mə t n l ə r i n n ö q s a n v ə ç a t ı ş m a z l ı q l a r ı a ş k a r e d i l s i n . " ( 1 5 8 , s . 3 2 - 3 4 ) A n c a q t ə ə s s ü f k i , h ə mi n i ş i n d i y ə q ə d ə r y er i n ə y e t i r i l mə mi ş d i r . B ü t ü n y a r a d ı l ı c ı q y o l u b o y u Y e v g en i Ed u a r d o v i ç t ü r k ə d ə b i y y a t ı n a , o n u n p o e t i k a v ə e s t et i k a s ı n a b ö y ü k d i q q ə t a y ı r mı ş d ı r . B e r t e l s i n t ə l ə b ə l ə r i n d ən p r o f es s o r Q . Y . Ə l i y ev q ey d e d i r d i k i , " O n u n ( B e r t e l s i n – A . B . ) ə d ə b i y y a t e n s i k l o p e d i y a s ı ü ç ü n y az d ı ğ ı q ı s a mə q a l ə d ə ( 2 ç . v . ) t ü r k ə d ə b i y y at ı n ı n t a r i x i y a r an d ı ğ ı d ö v r d ə n 3 0 - c u i l l ə r ə q ə d ə r i z l ə n i l i r " . ( 6 1 , s . 6 - 7 ) S o v e t ş ə r q ş ü n a s l ı ğ ı n d a X X ə s r t ü r k ə d ə b i y y at ı n ı n ö y r ə n i l mə s i n i n b a n i s i mə h z B e r t e l s d i r . B u k o n t e k s t d ə a l i m i n X X y ü zi l l i k t ü r k y a z a r l a r ı n ı n ( S ə z a i v ə b . ) ə s ə r l ə r i n d ə n r u s d i l i n ə e t d i y i g ö z ə l t ə r c ü mə l ə r i n b ö y ü k ə h ə mi y y ə t i v ar d ı r . T ü r k ə d ə b i y y a t ı n ı n o b r a z l a r s i s t e m i n ə , o n u n n ə z ə r i y y ə s i n ə v ə t a r i x i n ə Y . E . B e r t e l s i n h ə s r e t d i y i b i r s ı r a e l mi m ə q a l ə l ə r i n d i d ə ö z ə h ə mi y y ə t i n i i t i r mə mi ş d i r . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç i n e l mi f ə a l i y y ə t i n i n mü h ü m m ö v z u l ar ı n d an b i r i n i d ə ö z b ə k ə d ə b i y y at ı n ı t a r i x i n i n , p o et i k a s ı n ı n v ə e s t e t i k a s ı n ı n ö y r ə n i l mə s i t ə ş k i l e d i r . " S e ç i l mi ş ə s ə r l ə r " i n d ö r d ü n c ü c i l d i n ə d ax i l o l mu ş " N ə v a i " mo n o q r af i y a s ı i l ə y a n aş ı , B e r t e l s i n q ə l ə mi n d ə n ö zb ə k ə d ə b i y y a t ı t a r i x i n ə h ə s r e d i l mi ş d i g ə r b i r m ü f ə s s ə l ə s ə r d ə ç ı x mı ş d ı r . A l i m ö z b ək ə d ə b i y y a t ı n ı n m ü r ə k k ə b t ə ş ə k k ü l p r o s e s i n i d ə r i n d ən v ə o r i j i n a l ş ə k i l d ə ş ə r h e t m i ş , o n u n t a c i k ə d ə b i y y at ı i l ə ə l a q ə s i n d ə n s ö z a ç mı ş , t ü r k ə d ə b i y y a t l a r ı n d a v ə z n mə s ə l ə l ə r i n i , b u ə d ə b i y y a t l a r ı n o b r a z l ı - s i mv o l i k s i s t e mi n i n ö z ə l l i k l ə r i n i , o n l a r ı n ə s a s e s t e t i k v ə e t i k k a t e q o r i y a l a r ı n ı t ə d q i q e t m i ş d i r . M ə h z B e r t e l s 1 9 4 1 - c i i l d ə S S Rİ E A R ə y a s ə t He y ə t i n ə Ə l i ş i r N ə v a i k ü l l i y y at ı n ı n a k a d e m i k n ə ş r i n i n h a z ı r l a n m a p r i n s i p l ə r i h a q q ı n d a m ə k t u b g ö n d ə r mi ş , s o n r a i s ə N ə v a i ə s ə r l ə r i n i n r u s d i l i n ə t ə r c ü mə i ş i n ə r ə h b ə r l i k e t m i ş d i . N ə v a i y a r a d ı cı l ı ğ ı i l ə i l k d ə f ə 1 9 2 8 - c i i l d ə t a n ı ş o l a n Y . E . B e r t e l s a r t ı q 1 9 3 0 - c u i l d ə b u b ö y ü k ş a i r i n y a r ad ı c ı l ı ğ ı h a q q ı n d a S ə m ə r q ə n d d ə x ü s u s i m ü h a z i r ə l ə r o x u y u r d u . 1 9 3 8 - c i i l d ə Ö z b ə k i s t a n S S R X a l q K o m i s s a r l a r ı Ş u r a s ı y a n ı n d a N ə v a i y u b i l e y k o mi t ə s i n i n i c l as ı k e ç i r i l d i . Q e y d e t mə k l a z ı md ı r k i , b u z a m a n y u b i l e y k o m i s s i y a s ı n ı n ü z v ü o l an B e r t el s y u b i l e y t ə d b i r l ə r i n i n k e ç i r i l mə s i n ə v ə N ə v a i ə s ə r l ə r i n i n r u s d i l i n ə t ə r c ü mə s i i ş i n ə b a ş ç ı l ı q ed i r d i . Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|