A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
D ə s t g i r d i ə d ə b i i c t i ma i y y ə t ə " X ə ms ə " n i n ə n a z t ə h r i f o l u n mu ş v a r i a n t ı n ı t ə q d i m e t d i ; ç e x p r o f e s s o r u R i p k a i s ə a l m a n ş ə r q ş ü n a s ı R i t t e r l ə b i r l i k d ə " Y e d d i g ö z ə l " i n e l mi - t ə n q i d i mə t n i n i y a r ad a r aq , o n u s o n r a k ı ə l a v ə l ə r d ə n v ə t ə h r i f l ə r d ə n x i l a s e t d i . " N i z a m i h aq qı n d a e t ü d l ə r " d ə M . S . Ş a h i n y an ı n h a q l ı o l a r a q q e y d e t d i y i k i mi , " Y e d d i g ö z ə l " i n k i ç i k b i r h i s s ə s i n i n h ə d d ə n a r t ı q t ə h r i f o l u n m u ş t ə r c ü mə s i n d ə n ( p r o f e s s o r E r d m a n ) , " L ey l i v ə M ə c n u n " u n m ə n z u m t ə r cü m ə s i n d ə n ( A . Q l o b a) , ( … ) f r an s ı z d i l i n d ə " İ s k ə n d ə r n a m ə " d ə n p a r ç a l a r d an v ə N a z a r y a n s , K r ı m s k i v ə b aş q a a l i ml ə r i n t ə d q i q a t l a r ı n d a k ı a z s a y l ı n ü m u n ə l ə r d ə n b a ş q a ə l i mi z d ə h e ç n ə y o x i d i . " ( 1 6 3 , s . 7 4 .) B ü t ü n b u n l a r B e r t e l s i n q a r ş ı s ı n d a d u r a n v ə z i f ə l ə r i h ə d d ə n a r t ı q m ü r ə k k ə b l ə ş d i r i r d i . N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n r u s d i l i n ə t ə r c ü mə s i n ə B e r t e l s h ə l ə 1 9 2 0 - c i i l l ə r d ə b a ş l amı ş d ı . B e l ə k i , 1 9 2 3 - c ü i l d ə " V o s t o k " j u r n al ı n d a Y e v g e n i E u d a r d o v i ç i n n ə s r l ə t ə r cü mə s i n d ə " Y e d d i g ö z ə l " p o e m a s ı n d a n b i r p a r ç a d ə r c o l u n mu ş d u . P o e m a n ı n B e r t e l s t ə r ə f i n d ə n t ə r cü mə e d i l mi ş f r aq me n t i n d ə m i s i r l i M a h a n ı n ma c ə r a l a r ı n d an v ə o n u n m i s t i k g ö z ə g ö r ü n m ə l ə r i n d ə n , Xı z r p e y ğ ə m b ə r l ə g ö r ü ş ü n d ə n b əh s e d i l i r . B u t ə r cü mə y ə y a z d ı ğ ı ö n s ö zd ə B e r t e l s N i z a m i n i İ r an ı n ( P e r s i y a – A . B . ) ə n b ö y ü k e p i k ş a i r l ə r i n d ə n b i r i a d l an d ı r a r aq , o n u n " X ə ms ə " s i n i n ə b ə d i h ə y a t q a z a n d ı ğ ı n ı q ey d ed i r . " O n u n ( N i z a m i n i n – A . B . ) p o e m a l a r ı , mü ə l l i f i n t o x u n d u ğ u m ö v zu l ar ı n r ə n g a r ə n g l i y i i l ə y a n aş ı , g ü c l ü r o m a n t i k ç a l a r l a v ə ( Ş ə r q d ə ço x n ad i r o l an b i r h a d i s ə k i m i ) p s i x o l o j i a n a l i zi n d ə r i n l i y i i l ə f ə r q l ə n i r k i , b u n l a r d a h ə mi n ə s ə r l ə r i A v r o p a o x u c u s u n a y ax ı n l a ş d ı r ı r . " ( 1 4 2 , s . 1 4 ) N i z a m i ə s ə r l ə r i n ə x a s o l a n " e p i k s i s t e m i " v ə p s i x o l o j i a n a l i zi n d ər i n l i y i n i B e r t e l s ö zü n ü n d ah a y e t k i n i ş l ə r i n d ə d ə q e y d e t m i ş d i r . A z s o n r a l ar t ə d q i q a t ç ı ö z x ə t as ı n a x i t a m v e r m i ş , N i z a m i n i İ r an ş a i r i d e y i l , ə n b ö y ü k f a r s d i l l i A z ə r b a y c a n ş a i r i a d l a n d ı r m ı ş , ş ü u r l u ö m r ü n ü n m ə h s u l d a r ç a ğ l a r ı n ı b ö y ü k h ə v ə s l ə N i z a m i g ə n c ə v i n i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n t ə d q i q i n ə , t ə b l i ğ i n ə , t ə ş v i q i n ə s ə r f et mi ş , b u i ş d ə n mə n ə v i zö v q al m ı ş d ı r . A . Y . K r ı m s k i n i n a r d ı n c a B e r t e l s N i z a m i mə t n l ə r i n d ə s u f i s i mv o l i k a s ı n ı n r o m a n t i k ç a l a r l a r ı n ı h ə v ə s l ə v u r ğ u l as a d a , ş a i r i n y a r a d ı c ı l ı q ü s l u b u n a x a s o l a n r o m a n t i z m o n u d a h a a z m a r a q l a n d ı r mı ş d ı r . B e r t e l s i n " N i z am i p o e t i k a sı " ə s ə r i d ə ç o x b ö y ü k m a r a q d o ğ u r u r . ( B u i ş 3 - 6 i y u n 1 9 4 7 - c i i l də B a k ı d a k e çi r i l ə n N i z a m i n i n h ə y a t v ə y a r a d ı c ı l ı ğ ı n a h ə s r o l u n m u ş el m i k o n f r an s d a B e r t e l s i n e t d i y i mə r u z ə n i n s t en o q r a mı ş ə k l i n d ə d i r . M ə r u z ə n i n mə t n i " S e ç i l m i ş ə s ə r l ə r " i n I I c i l d i n ə ə s a s ə n v er i l i r , s . 4 7 0 . ) B u ə s ə r i n d ə t ə d q i q a t ç ı N i z ami n i n p o e t i k s ö z ü n t ə b i ə t i n ə , p o e z i y a v ə ş a i r q a r ş ı s ı n d a d u r a n v ə z i f ə l ə r ə b a x ı ş l ar ı n ı i r ə l i s ü r mü ş d ü r . B u r a d a B e r t e l s a ş a ğ ı d ak ı t e z i s d ə n çı x ı ş e d i r : N i z a m i p o et i k a sı n a y a l n ı z e s t e t i k n ə z ə r n ö q t ə s i n d ə n y an a ş ma q o l ma z . Ə k s i n ə , t a r i x i - s o s i al k a t e q o r i y a l a r , x ü s u s ə n , N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n i s t o r i o s o f a s p e k t i d ə ç o x mü h ü m d ü r . B e r t e l s h a q l ı o l a r a q g ö s t ə r i r d i k i , N i z ami p o e t i k a s ı ş a i r i n b ü t ü n y a r a d ı cı l ı ğ ı b o y u h e ç d ə d ə y i ş mə z d e y i l d i r . Bu b a x ı m d a n t ə d q i q a t ç ı ö z f i k i r l ə r i n i b e l ə i f a d ə e d i r : " T a m a m i l ə ş ü b h ə s i zd i r k i , N i z a m i n i n b i r i n c i p o e m a s ı n ı n h əd d ə n a r t ı q m ü r ə k k ə b ü s l u b u o n u n s o n r a k ı p o e m a l a r ı n ı n , x ü s u s ə n d ə ç o x s a d ə ü s l u b l u s o n p o e m a s ı " İ s k ə n d ə r n a m ə " n i n ü s l u b u n d a n k ə s k i n ş ək i l d ə f ə r q l ə n i r . " ( 9 3 , s . 4 7 6 ) Ə g ə r Ni z a mi n i n i l k i n y a r a d ı c ı l ı q d ö v r ü ü ç ü n mü s t ə s n a d ə r ə c ə d ə ü s l u b mü r ə k k ə b l i y i , s ö z - o b r a z s ı r a s ı n ı n z ə n g i n l i y i , b i r q ə d ə r p a t et i k l i k , o r n a m e n t a l ü s l u b x a s d ı r s a , ş a i r i n s o n r a k ı y a r a d ı c ı l ı q d ö v r ü ü ç ü n s a d ə l i k v ə t ə m k i n , b ə d i i Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|