A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
B e r t e l s ü ç ü n N i z a m i i r s i n i n t a r i x i - ə d ə b i k o n t e k s t i , o n u n p o e ma l a r ı n ı n t ar i x i - i ct i m a i p r o b l e m a t i k a sı q ey r i - ad i d ə r ə c ə d ə m ü h ü m i d i . T a r i x i - s o s i a l p r o b l e ma t i k a y a N i z a mi n i n ep i k p o e z i y as ı n ı n i s t o r i o s o f m o t i v l ə r i y a x ı n l a ş ı r k i , b u n a d a Y e v g e n i E d u ar d o v i ç ö z t ə d q i q at l a r ı n d a x ü s u s i d i q q ə t a y ı r ı r d ı . N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n t ə r b i y ə e d i c i f u n k s i y as ı n ı mə x s u s i q e y d ed ə n a l i m y a z ı r d ı : " O ( N i z a mi – A . B . ) t ə k c ə k ü t l ə l ə r i d e y i l , h ə m d ə h a k i m i y y ə t d a ş ı y ı c ı l ar ı n ı t ə r b i y ə e t mə k i s t ə y i r d i . O n l a r ı n ö n ü n d ə N i z a m i h ə l ə i l k p o e m a s ı n d a t u t d u ğ u v ə s o n p o e m a s ı " İ s k ə n d ə r n a m ə " d ə h e ç d ə t ə s ad ü f i q ay ı t ma d ı ğ ı " g ü zg ü "n ü t u t ma q i s t ə y i r d i … V ə t a ma mi l ə a y d ı n o l u r k i , n ə y ə g ö r ə N i z a mi h a k i m t ə b ə q ə l ə r ə m ü r a c i ə t e d ə r k ə n o n l ar ı n y a n ı n d a q u l l u q e t m ə y ə g e t m i r v ə " q u l l u q h a l q a s ı n ı " q u l a ğ ı n d a g ə z d i r mə k d ə n çə k i n i r ; ç ü n k i s a r a y l ar d a q u l l uğ a g i r ə c ə y i h a l d a y o r u l ma d a n o n l a r a d emə k i s t ə d i k l ə r i n i d e y ə b i l mə y ə c ə k d i , o n l a r d an a s ı l ı o l a c a q d ı v ə y a l n ı z ö z e v i n i n p ə r v a n ə s i n ə i ş ı q s a l a n b i r ş a m a ç e v r i l mə y ə mə c b u r o l a c aq d ı . " ( 9 0 , s . 4 5 5 ) V . B a x e r k o n s e p s i y a s ı n ı n ma h i y y ə t i n i B e r t e l s a ş a ğ ı d a k ı k i m i a ç ı q l a m ı ş d ı r : " O n u n ( V . Ba x e r i n – A . B . ) m o n o q r af i y a sı n d a N i z a mi o x u cu n u n g ö z l ə r i q a r ş ı s ı n d a u ş a q l ı q d a n q a t ı d i n d a r t ə r b i y ə a l mı ş , h ə t t a s ə r t v ə q u r u a s k e t i z m ə me y i l l i b i r x a r ak t er k i m i c a n l a n ı r . S u f i z ml ə t a n ı ş l ı q N i z a m i n i n i l k i n s ə r t l i y i n i y u m ş a l d ı r v ə p o e t i k y ar a d ı c ı l ı q y o l u n u o n a a ç ı r ; a n c a q b u y o l d a o ( N i z ami – A . B . ) t ə r k i - d ü n y a i d e a l l a r ı y en ə d ə i l k s ı r a y a ç ə k mə k d ə d a v am e d i r ." ( 9 9 , s . 3 0 ) D a h a s o n r a B er t e l s q ey d e d i r d i k i , B a x e r i n k o n s e p s i y a s ı n a u y ğ u n o l a r a q N i z a m i ə s ə r l ə r i n ə x a s o l a n d ə r i n p s i x o l o j i t ə h l i l i n q ay n a ğ ı x a r i c i a l ə mi n d ə r k i d ey i l , s u f i ö z ü n ü mü ş a h i d ə d i r ( el m - ə l - q ü l u b ) . Ş ü b h ə s i z k i , s u f i ö z ü n ü mü ş a h i d ə , ö z r u h u n u n v ə t ə f ə k k ü r ü n ü n d ə r i n l i k l ə r i n i m ü ş a h i d ə e t mə k q a b i l i y y ə t i , N i z a m i p s i x o l o g i z m i n i n z i r v ə l ə r i n d ən b i r i n i t ə ş k i l e t s ə d ə , h e ç d ə y e g an ə d e y i l d i r . Q a l a n q a y n a q l a r d a n B a x e r b ə h s a ç m ı r , B e r t el s i s ə ö zü n ü n s a n b a l l ı m o n o q r a f i k ə s ə r l ə r i n d ə o n l a r a t ə f ə r r ü a t ı i l ə m ü r a c i ə t e d i r . S o v e t İ t t i f a q ı n d a N i z a m i n i n y u b i l e y i n i n b a y r a m e d i l mə s i ə r ə f ə s i n d ə B e r t e l s B a x e r i n ə s ə r i n i ço x s ə r t q i y mə t l ə n d i r ə r ə k y a z ı r d ı : " B a x e r i n g ö r ü ş l ə r i u zu n z a ma n ş ə r q ş ü n a s l a r ı n ə l - q o l u n u b a ğ l a mı ş d ı r . İ s t ə r - i s t ə m ə z a d a m a b e l ə g ə l i r k i , N i z a m i h a q q ı n d a y a z a n l a r ı n ç o x u d a h i ş ai r b ar ə d ə ö z b i l i k l ə r i n i y a l n ı z B a x e r d ə n g ö t ü r ə r ə k h a q q ı n d a b əh s a ç d ı q l ar ı ş a i r i n o r i j i n a l əs ə r l ə r i n ə b a x m a q z ə h mə t i n ə q a t l an ma q i s t ə mə mi ş l ə r . " ( 9 9 , s . 3 2 ) Y e v g e n i E d u ar d o v i ç N i za m i y a r a d ı l ı c ı l ı ğ ı n a B ax e r g ü zg ü s ü v a s i t ə s i l ə b a x ma q i s t ə mi r d i , ç ü n k i b u c ü r ö zg ə s i n ə d ə m t u t ma q , ö zü n d ə n ə v v ə l k i n ə z ə r i g ö r ü ş l ə r d ə n a s ı l ı ş ə k i l d ə ş ə r h ə s l d ə r i n v ə o r i j i n al a r a ş d ı r m a i l ə b i r a r a y a s ı ğ mı r d ı . Ş a i r h a q qı n d a n ə z ə r n ö q t ə s i n i n b a ş l an ğ ı c ı n a B e r t e l s t ə k c ə k o n s e p t u a l ə d ə b i v ə z i f ə l ə r i d ey i l , h ə m d ə mə t n ş ü n a s l ı q v ə z i f ə l ə r i n i q o y u r d u . H e ç ş ü b h ə s i z k i , N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n a s u f i z mi n n ə z ə r i y y ə v ə p r a k t i k a s ı n ı n , f ə l s ə f ə v ə d ü n y a g ö r ü ş ü n ü n t ə s i r i h aq q ı n d a b u a l i m i n e l m i p l a t f o r m a s ı Y . E . B e r t e l s i n n i z a mi ş ü n a s l ı q t ə d q i q a t l a r ı ü ç ü n ç o x m ü h ü m d ü r . O , N i z a m i G ə n c ə v i n i n s u f i z m l ə d ə r i n d a x i l i b ağ l ı l ı ğ ı n ı i n k a r e t mə k f i k r i n d ə d e y i l , an c a q b u b a ğ l ı l ı q Y e v g en i Ed u ar d o v i ç i n a ç ı q l am a s ı n d a V . B a x e r d ə , İ . P i d d zi d ə v ə H . E t e d ə o l d u ğ u n d an ç o x f ə r q l ə n i r . T ə d q i q at ç ı n ı n f i k r i n c ə , N i z a m i s u f i b a x ı ş l a r ı n a t ə r ə f d ar ç ı x s a d a, ö z m ü a s i r l ə r i n i n d e y i l , ə v v ə l k i , i l k i n s u f i l ə r i n a r d ı c ı l ı k i mi ç ı x ı ş e d i r d i . B e r t e l s f i k r i n i k o n k r e t l əş d i r ə r ə k y a z ı r d ı : " D a h a s o n r a k ı s u f i z m i I X y ü zi l l i y i n i l k i n s u f i z m i n d ə n Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|