A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
mə t n i n ə " t ə s i r g ö s t ə r mi ş mə d ə n i - ə d ə b i x a r ak t e r i s t i k a l a rı n mə c m u y u , d i n i , t a r i x i , mə d ə n i , s o s i al , ə d ə b i m ü h i t n ə z ə r d ə t u t u l u r . N i z a m i y ə h ə s r e d i l mi ş m o n o q r a f i y a d a B e r t e l s ş a i r i n h ə y a t v ə y a r ad ı cı l ı q y o l u n u s u f i t ə r i q ə t l ə r i v ə s ə n ə t k ar i c ma l a r ı – ö z ü n ə mə x s u s ə m ə k k o m mu n a l a r ı ( " ə x i " ) , s a r a y ş e i r i a l ə mi v ə ö z b a ş l a n ğ ı c ı n ı Q u r a n t ə f s i r l ə r i n d ən g ö t ü r ə n y ü k s ə k m ə n ə v i ə d ə b i y y a t k o n t e k s t i n d ə n ə z ə r d ə n k e ç i r i r d i . A l i m N i z a mi y a r a d ı c ı l ı ğ ı n a z ə r d ü ş t i l i y i n q al ı q l ar ı v ə i s t ə r s ü n n i , i s t ə r ə s ə d ə ş i ə o l ma ğ ı n d an a s ı l ı o l ma y a r a q , c a n l ı mü s ə l m a n ə n ə n ə l ə r i l ə b a ğ l a l a q y ö n ü m ü n d ə n n ə z ə r s a l ı r d ı . Y . E . B e r t e l s Ə b d ü r r ə h m a n C a m i y ə h ə s r o l u n m u ş mo n o q r af i y a s ı n d a ( C a m i . D ö v r ü , h ə y a t ı , y a r a d ı c ı l ı ğ ı . S t a l i n a b a d , 1 9 4 9 ) e y n i t əd q i q a t me t o d u n u r ə h b ə r t u t mu ş d u r . A l i m ö z q a r ş ı s ı n a t ə k c ə C a m i n i n h ə y a t v ə y a r ad ı c ı l ı q y o l u n u d e y i l , h ə m d ə t ə x mi n ə n h ə mi n v a x t l a r d a g ö r k ə ml i l e n i n q r a d l ı p u ş k i n ç i l ə r " P u ş k i n d ö v r ü n ü " t ə d q i q e t d i k l ə r i k i m i , " ş a i r i n d ö v r ü n ü " a r a ş d ı r m a q mə q s ə d i q o y mu ş d u . Y . E . B e r t e l s ö z ə s ə r l ə r i n d ə A . N . V e s e l o v s k i n i n v ə o n u n ş a g i r d l ə r i n i n ə s ə r l ə r i n d ə f o r m a l a ş d ı r ı l mı ş mü q a y i s ə l i - t a r i x i me t o d a d a mü r ac i ə t e d i r d i . O c ü m l ə d ə n , a l i m " g ə z ə r i s ü j e t l ə r i n " , d a h a d ə q i q d e s ə k , İ s k ə n d ə r Zü l q ə r n ey n l ə b a ğ l ı s ü j e t x ə t l ə r i n i a r a ş d ı r m a q l a mə ş ğ u l o l u r d u . B e r t e l s i n " A l e k s an d r h a q q ı n d a r o m a n v ə Ş ə r q d ə o n u n b a ş l ı c a v e r s i y a l a r ı " m o n o q r a f i y a s ı ( 1 0 2 ) ə n ə n ə v i o l a r a q ş ə r q ş ü n a s l ı q d a ə d ə b i s ü j e t t ar i x i n i n d i ax r o n i k t ə h l i l i v ə s ü j e t i n k o n k r e t m ə t n l ə r d ə m ü x t ə l i f s ə p g i l ə r d ə y a y ı l ma s ı n ı ö y r ə n ə n t ə d q i q a t ö r n ə y i s a y ı l ı r . Ş ü b h ə s i z k i , B e r t e l s i h ə r ş e y d ə n ö n c ə A l e k s an d r h a q q ı n d a s ü j e t i n f a r s d i l l i v e r s i y a l a r ı , e l ə c ə d ə N i z a m i " İ s k ə n d ə r n a m ə " s i n d ə i ş t i r a k edə n i d e a l h ö k md a r İ s k ə n d ə r o b r a zı m a r a q l a n d ı r ı r d ı . Y e v g en i E d u a r d o v i ç b u " g ə z ə r g i s ü j e t i n " t r an s f o r m a s i y a s ı n ı i z l ə mə y ə d ə mü v ə f f ə q o l m u ş d u . Ə g ə r z ə r d ü ş t i ə d ə b i ə n ə n ə s i n d ə İ s k ə n d ə r z ə r d ü ş t i l i k m ü d r i k l i y i n i t ə h q i r e t m i ş b i r c a n i k i m i t ə q d i m o l u n u r d u s a , s o n r a l a r , M a k e d o n i y a l ı İ s k ə n d ə r i n ş əx s i y y ə t i m i f o l o j i l ə ş d i k c ə v ə f ö v q ə l i n s a n c i z g i l ə r i ə x z e t d i k c ə İ s k ə n d ə r i d e a l h ö k m d a r a – q ə h r ə m a n a , ə d a l ə t l i v ə m ü d r i k ş a h a ç e v r i l i r . B e r t e l s t ə d q i q a t a y e n i ə d ə b i m a t e r i a l d a c ə l b ed ə b i l mi ş d i . B u b a x ı m d a n o r t a ə s r l ə r i n b ö y ü k f a r s d i l l i Hi n d i s t an ş a i r i Ə m i r X o s r o v D ə h l ə v i n i n " İ s k ə n d ə r n amə " p o e ma s ı n a h ə s r e d i l m i ş f ə s i l x ü s u s i ma r a q d o ğ u r u r . Ə g ə r 2 0 - 3 0 - cu i l l ə r B e r t e l s i n h ə y at v ə y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n P e t r o q r a d d ö v r ü n ə a i d e d i l i r s ə , 4 0 - 5 0 - ci i l l ə r i D a ş k ə n d v ə M o s k v a d ö v r l ə r i n ə a i d e t mə k l a z ı m g ə l i r . B ö y ü k V ə t ə n mü h a r i b ə s i z a m a n ı Y . E . B e r t e l s A . A x ma t o v a, p u ş k i n ş ü n a s v ə ə d ə b i y y a t n ə zə r i y y ə ç i s i p r o f e s s o r B . S . M e y l a x , b ö y ü k ə d ə b i y y a t ş ü n a s p r o f e s s o r V . M . J i r mu n s k i , A . N . T o l s t o y v ə b . i l ə b i r g ə Da ş k ə n d ə k ö ç ü r ü l m ü ş d ü . D a ş k ə n d i n a r x i v l ə r i o r t a ə s r ə l y a z m a l a r ı i l ə z ə n g i n i d i – b el ə l i k l ə , t ə d q i q at ü ç ü n a l i mə g e n i ş me y d a n a ç ı l mı ş d ı . Ş ü b h ə s i z , D a ş k ə n d d ə p r o f e s s o r l ar d an M e y l a x v ə J i r mu n s k i i l ə a p a r ı l a n m a r a q l ı e l m i s ö h b ə t l ə r d ə B e r t e l s i n y a r ad ı c ı l ı ğ ı n a t ə s i r s i z q al a b i l mə z d i . M ü h ar i b ə d ə n s o n r a B e r t e l s M o s k v ay a k ö ç d ü v ə b u r a d a e l m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı , o s ı r a d a n N i z a mi b a r ə d ə t ə d q i q a t l a r ı n ı d a v am e t d i r d i . B u n d an b aş q a, M o s k v a d a a l i m b i r q r u p h ə m k a r ı i l ə b i r l i k d ə F i r d ö v s i "Ş a h n a mə " s i n i n e l m i - t ə n q i d i mə t n i ü z ə r i n d ə i ş l ə mə y ə b a ş l a d ı . A n c a q a l i m ö z ə mə y i n i n b ə h r əs i n i g ö r ə b i l mə d i – " Ş a h n a m ə " n i n h ə l ə i l k c i l d i ç a p d a n çı x ma mı ş o , d ü n y as ı n ı d ə y i ş d i . A n c a q A . N . B o l d ı r e v i n h aq l ı o l a r a q g ö s t ə r d i y i k i mi , Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|