103
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
Azərbaycan Respublikasında su ehtiyatlarının mühafizəsini və onlardan istifadə
edilməsini səciyyələndirən əsas göstəricilər (milyon kub metrlə)
113
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Təbii mənbələrdən
götürülən su - cəmi
16176
16474
16205
16344
14631 13971 13462
12514
10235
11968 11110
Su istehlakı - cəmi
12477
11900
11459
12149
10774 10223
9932
9037
7294
6610
6588
onlardan:
məişət-içməli
məqsədlər üçün
402
367
344
390
366
327
277
222
264
406
449
istehsal ehtiyacları
üçün
3418
3282
3384
3239
2323
2173
2225
2132
2293
2473
2316
onlardan içməli su
317
267
372
246
153
111
46
35
27
69
82
suvarmaya və kənd
təsərrüfatının
təchizatına
8627
8191
7663
8512
8074
7720
7279
6534
4552
3697
3819
Dövri və
ardıcıl istifadə
olunan suyun
həcmi
1628
1873
1476
1477
938
1696
1597
1539
1698
1817
1875
istehsal ehtiyacları
üçün ümumi
su istehlakına
nisbətən, faizlə
32
36
30
30
29
44
43
43
43
42
45
Nəql zamanı itən su
4206
4449
4383
4195
3855
3747
3550
3477
2941
2704
3053
Çirkab suların
atılması
5026
5305
5094
4266
2255
4247
4571
4477
4377
4192
4106
onlardan
təmizlənməmiş
303
254
229
255
262
134
247
157
167
171
(cədvəlin davamı)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Təbii mənbələrdən
götürülən su - cəmi
10012
10075
10772
11440
12050
12360
12270
11735
11425
11566
11779
Su istehlakı - cəmi
6414
6754
7370
8019
8607
8865
8371
7886
7639
7715
8012
onlardan:
məişət-içməli
məqsədlər üçün
408
503
512
498
521
523
360
348
384
405
397
istehsal ehtiyacları
üçün
2273
1977
2264
2264
2360
2508
2157
2042
1638
1742
1760
onlardan içməli su
57
46
46
61
61
74
50
41
46
54
52
suvarmaya və kənd
təsərrüfatının
təchizatına
3709
4248
4579
5240
5710
5817
5837
5 474
5587
5497
5746
Dövri və
ardıcıl istifadə
olunan suyun
həcmi
1863
704
2236
2273
2224
2198
2078
2485
1891
1787
1788
113 http://www.stat.gov.az/
104
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
istehsal ehtiyacları
üçün ümumi
su istehlakına
nisbətən, faizlə
45
26
50
50
49
47
49
55
54
51
50
Nəql zamanı
itən su
2936
3321
3402
3421
3462
3495
3899
3849
3786
3852
3767
Çirkab suların
atılması
3966
4596
4749
4817
4878
5164
5237
5325
4802
6005
5068
onlardan
təmizlənməmiş
170
163
167
160
161
163
177
181
171
164
223
Statistik məlumatlara görə, Azərbaycanda su ehtiyatlarından istifadə
üzrə fəaliyyət aşağıdakı kimi dəyərləndirilir:
yerüstü və yeraltı su ehtiyatlarının məhdud həcmi;
su ehtiyatlarının ölkə ərazisində qeyri-bərabər paylanması;
su ehtiyatlarının 70%-nin xarici dövlətlərin ərazilərində formalaşması;
ümumi su ehtiyatlarının 80%-ni bir transsərhəd su axarının - Kür çayı
sularının təşkil etməsi;
daxili su axarlarının bir hissəsinin mövsümi xarakter daşıması;
transsərhəd su axarlarının Azərbaycan ərazisinə daxil olan hissələrinin
çirklənməsinin ekoloji və sosial böhran həddinə çatması.
Transsərhəd su axarların ehtiyatlarının Türkiyə, İran, Ermənistan
və Gürcüstan ərazilərində tikilmiş hidrotexniki qurğular vasitəsilə
(su
anbarları, hidroelektrik stansiyalar və s.) mənimsənilməsi nəticəsində Kür
və Araz çaylarının Azərbaycana daxil olan hissələrində su ehtiyatı 20%-dək
azalmış, ölkədə su çatışmazlığının artmasına səbəb olmuş
(ildə təqribən
4-6 km
3
) və tələbatın ödənməsində müəyyən problemlər yaratmışdır.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatının
təhlilinə əsasən, ölkədə su ehtiyatlarının istifadəsində azalma müşahidə
olunmaqdadır. Məsələn, 1990-cı ildə təbii mənbələrdən götürülən suyun
həcmi 16 milyard 176 milyon m
3
olduğu halda, 2011-ci ildə bu rəqəm 11
milyard 779 milyon m
3
-ə enmişdir. Su istehlakının
(8 milyard 12 milyon
m
3
) təqribən 397 milyon m
3
-i məişətdə istifadəyə sərf olunmuş, 1 milyard
760 milyon m
3
istehsal ehtiyaclarına, 5 milyard 746 milyon m
3
suvarmaya
və kənd təsərrüfatı ehtiyaclarına yönəldilmişdir. 1991-ci il ilə müqayisədə
nəql zamanı itən suyun həcmində ciddi azalma
(4 milyard 449 milyon
m
3
– 3 milyard 767 milyon m
3
) müşahidə olunmaqdadır. 2011-ci ildə su