113
Qrup İnfeksi-
yalar
Yolux ma
me xaniz mi
İnfeksiya
mənbəyi
Nozoformalar
I
Bağırsaq
infeksiya-
ları
Fekal-oral
Antropo noz
Vəba, bak.di zenteriya,
amöb dizent., qarın ya-
ta lağı, A və B paratif,
koli enteritlər, infeksion
hepatit, poliomielit, sta-
filokok inf., askaridoz,
trixosefalyoz, enterobioz
Zoonozlar
Salmonelyoz, botulizm,
brusel yoz, lep tospiroz,
trixinelyoz, exi nokokkoz
II
Tənəffüs
yollarının
infeksiya-
ları
Aerozol
Antropo noz
Qrip, qızılca, göyöskürək,
dif te ri ya, skarlatina, təbii
çiçək, su çi çəyi, epidemik
parotit, epi de mik
serebrospinal meningit,
vərəm
III
Qan
infeksiya-
ları
Trans-
missiv
Antropo noz
Səpkili yatalaq, qayıdan
yata laq, mal yariya, dəri
leyşma nio zu (şəhər tipli)
Zoonoz
Taun, tulyaremiya,
epidemik rik ket si ozlar,
qənə qay.yatalaq, endemik
ense falitlər, hemor ra gik
qızdırma, denge qız dır-
ması, dəri leyşmaniozu
(səhra tipli )
IV
Xarici
örtüklərin
infeksiya-
ları
Təmas
Antropo noz
Sifilis, trixofitiya,
qoturluq, qızıl yel, sta-
filodermiya, süzə nək,
traxoma
Zoonoz
Qara yara, manqo, qazlı
qan qrena, tetanus, dabaq,
quduzluq
İnfeksion xəstəliklərin epidemioloji təsnifatı
114
Antroponozlar – törədiciləri ancaq insanın paraziti olan yolu-
xucu xəstəliklər qrupudur. Onların yaşaması törədicilərin insan-
dan insana fasiləsiz yayılması ilə təmin olunur. Heyvanlar antro-
ponoz xəstəliklərin törədicilərinə ya tamamilə qeyri-həssasdır,
ya da onlar üçün bioloji dalan hesab olunurlar.
Zoonozlar – infeksiya mənbəyi heyvanlar olan xəstəliklər
qrupudur. Zoonozların törədiciləri filogenezdə müəyyən növ
hey van lara uyğun laş mışdır və onlar törədicilərin daimi saxlan-
masını təmin edirlər. Zoonoz ların törədiciləri əlverişli sosial-iq ti-
sadi şəraitdə in san ları da yoluxdura bilir, insan zoonoz xəs tə lik-
lərin törədiciləri ilə yoluxaraq epidemioloji əhəmiyyətə malik
xəstəlik mənbəyinə çev rilir.
Antropozoonozlar – insanın yoluxucu xəstəliklərinin 3-cü
qrupudur. Onun törədiciləri filogenezdə həm insanlara, həm də
heyvanlara uyğun laş mış və onların əsl parazitləridir (pappataçi
qızdırması, gənə spiroxetozu, tenioz, leptospiroz, drakunkulyoz,
şistosomoz, difillobotrioz və s.). Antropozoonozlarda epidemik
və epizootik proseslər arasında əlaqə vardır. Təkamüldə parazitin
insan və heyvanlara uyğunlaşması dərəcəsindən asılı olaraq epi-
demik və epizootik proseslərin müxtəlif növləri qeyd edilə bilər.
Ancaq antropozoonozların ümumi xüsusiyyətləri ondan iba rətdir
ki, onların törədiciləri insan və heyvanlar arasında dövr edir.
Ona görə də bu xəstəliklərdə epidemik və epizootik pro ses lər
qarışıq səciyyələnir.
Beləliklə, yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, insanın yolu-
xucu xəs tə likləri ilk növbədə onların törədicilərinin insanda t ə-
kamül əlaqə lə rinin xü susiyyətindən asılı olaraq antropozoonoz-
lara, zoo noz lara və antro po noz la ra bölünür; törədicilərin i l kin
lokalizasiyası və spesifik yo luxma me xa nizminə əsasən x əs tə lik-
lər bağırsaq, tənəffüs yolu, qan (obliqat trans mis siv), x a ri ci ö r-
tük xəstəlikləri, eləcə də digər müxtəlif keçirilmə mexanizmi
olan xəstəliklər, mürəkkəb inkişaf dövrünə malik olan parazitar
xəs tə liklərinə ayrılır.
115
İnsanın yoluxucu xəstəliklərinin təsnifatı
(L.V.Qromaşevski, İ.N.Yolkin və b.)
Qruplar
Antroponoz-
lar
Zoonozlar
Antropozoonozlar
Bağırsaq
yoluxucu
xəstəlikləri
Antroponoz
salmo nell yoz-
lar, bakterial
dizenteriya,
epide mik he-
patit, polio-
mi elit, vəba,
amöbi az,
ente robioz,
as ka ridoz,
trixose falyoz
Ornitozlar, dabaq,
zo o noz salmonel-
yozlar, lep to spi-
roz lar, tok soplaz-
moz, me lioidoz,
psev dovərəm
Himenolepidoz,
antropozoonoz
salmonelyozlar
Tənəffüs
yollarının
yoluxucu
xəstəlik ləri
Qrip, qızılca,
difteriya,
skar latina,
göyös kürək,
təbii çi çək,
su çiçəyi,
epidemik
sero bro spi-
nal me ningit,
vərəm
Qeyd edilmir
Qan (obliqat
trans missiv
yoluxucu
xəstəliklər
Bit səpgili
yatalağı,
bit səpgili
qayıdan
yatalağı,
malyariya,
daxili üzvlərin
(visseral)
leyşmaniozu
(Kala-Azar),
vuxeri rioz,
onkoserkoz
Taun, gənə ensefa-
liti, ağcaqanad
ense fa litləri, gənə
rikket siozları,
hemorragik virus
qızdır maları, dəri
leyşmaniozu, sarı
qızdırma
Denqe qızdırma sı,
pappataçi qız-
dırması, gənə qa-
yı dan yatalaqları,
Aralıq dənizi və
cənubi Amerika
leyşmaniozlar,
filyaridozlar