459
Şagird kollektivinin xüsusiyyətləri:
14.2. Şagird kollektivinin xüsusiyyətləri
Şagird kollektivi şagirdlərin sosial və ali orqanıdır. Çünki
o, ümumi sosial əhəmiyyəti olan məqsəd və fəaliyyət birliyi ilə bir-
ləşmişdir. Onun ümumi seçkili orqanları vardır.
Şagird kollektivi bir sistem kimi daha mürəkkəb birlikdir,
çünki o, uşaq (yeniyetmə və gənclər) və müəllim kollektivini birləş-
ŞAGİRD
KOLLEKTİVİNİN
XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Şagird
kollektivi
bir sistem kimi daha
mürəkkəb birlikdir.
Şagird
kollektivi
nisbi müstəqil
sistemdir.
Şagird
kollektivi
dinamik
sistemdir.
Şagird
kollektivi
uşaq və müəllim
kollektivini birləşdirən
tərbiyəvi kollektivin
üzvi hissəsidir.
Şagird
kollektivi
sinif kollektivinin
ən stabil həlqəsidir.
Şagird
kollektivi
vahid ictimai əhəmiy-
yətli olan məqsədlərin
həyata keçirilməsi üzrə
fəaliyyətin subyektidir
.
460
dirən tərbiyəvi kollektivin üzvi hissəsidir.
Şagird kollektivi nisbi müstəqil sistemdir, çünki bu sistemə
özünütənzimləmə, özünütəşkiletmə, özünüidarəetmə prosesləri
aiddir.
Şagird kollektivi dinamik sistemdir, çünki kollektivin
inkişafı şagirdlərin daxili aləmində, cəmiyyətin həyatında, kollektivi
əhatə edən mühitdə baş verən dəyişikliklərlə bağlıdır.
Şagird kollektivinin əlamətləri:
Ümumi sosial əhəmiyyəti olan məqsəd qoymaq. Hər bir
qrupun məqsədləri vardır. Kollektivin məqsədi ictimai məqsədlərə
uyğun gəldiyindən cəmiyyət və dövlət onu müdafiə edir, çünki o,
dövlətin konstitusiyasına və qanunlarına zidd deyildir.
Qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün birgə fəaliyyət.
İnsanlar kollektivlərdə ona görə birləşirlər ki, birgə səylərlə
müəyyən məqsədlərə tez nail olsunlar. Bunun üçün kollektivin hər
bir üzvü birgə fəaliyyətdə fəal iştirak etməli, onun nəticələri üçün
yüksək şəxsi məsuliyyəti ilə fərqlənməlidir.
Kollektivin üzvləri arasında məsuliyyətli asılılıq münasi-
bətləri. Bu münasibətlər təkcə məqsəd və fəaliyyət birliyini deyil,
həm də bu məqsəd və fəaliyyətlə əlaqədar olaraq yaranan hiss və
duyğuları, təəssüratları, fikir birliyini əks etdirir.
Ümumi seçkili rəhbər orqanların yaradılması. Kollektivdə
demokratik münasibətlər yaranır. Kollektivin idarə orqanları bir-
başa və açıq seçki yolu ilə onun ən nüfuzlu üzvlərindən formalaşır.
ŞAGİRD (TƏLƏBƏ)
KOLLEKTİVİNİN
ƏLAMƏTLƏRİ
ÜMUMİ SOSİAL
ƏHƏMİYYƏTLİ
MƏQSƏDİN OLMASI
KOLLEKTİVİN ÜZVLƏRİ
ARASINDA
MƏSULİYYƏTLİ ASILILIQ
QARŞIYA QOYULMUŞ
MƏQSƏDƏ ÇATMAQ
ÜÇÜN BİRGƏ FƏALİYYƏT
ÜMUMİ SEÇKİLİ
RƏHBƏR ORQANLARIN
YARADILMASI
461
14.3. Kollektivin mərhələlər üzrə formalaşması
texnologiyası
Kollektivin mərhələlər üzrə formalaşması texnologiyası
A.S.Makarenkonun təlimində öz əksini tapmışdır. O, kollektivin hə-
yat qanununu yaratmışdır: hərəkət kollektivin yaşaması forması, da-
yanmaq isə onun dağılması formasıdır. O, kollektivin inkişaf prin-
siplərini müəyyən etmişdir:
1) aşkarlıq; 2) məsuliyyət; 3) perspektiv xətlər; 4) parelel
təsir.
Kollektiv olmaq üçün qrup bir neçə çətin keyfiyyət dəyişikliyi
yolunu keçməlidir. A.S. Makarenko bu yolun bir neçə mərhələsini
müəyyən etmişdir:
I mərhələ kollektivin təşəkkülü mərhələsidir. Bu mərhələdə
müəllim qrupu kollektivə çevirmək istəyir. Kollektivdə fəallar
yaradıldıqdan sonra şagirdlər ümumi məqsəd, fəaliyyət və ümumi
təşkilat əsasında birləşir.
II mərhələdə sinif fəallarının şagird yoldaşlarına təsiri güc-
lənir. Fəallar müəllimin tələblərini müdafiə edirlər. Burada fəallarla
iş müəllimdən diqqət tələb edir.
Tərbiyənin subyekti kimi kollektiv öz inkişafının müəyyən
səviyyəsinə bu mərhələdə çatır. Bu mərhələdə kollektivin inkişafı
ziddiyyətlərin aradan qaldırılması ilə bağlıdır. Kollektivin inkişa-
fında sıçrayışlar, geriləmələr labüddür.
III mərhələ kollektivin inkişafı mərhələsidir. Bu mərhələdə
kollektivin üzvlərinin bir-birlərinə verdikləri tələblərin səviyyəsi də
fərqlidir. Belə ki, kollektivin hər bir üzvi yoldaşına nisbətən öz
qarşısında daha ciddi tələblər qoyur. Ümumi təcrübə, hadisələri bir
cür qiymətləndirmək bu mərhələdə kollektivin əsas əlamətlərindən-
dir.