65
Sədr - Heyəti-rüəsa təsdiq edir ki, burada belə sözlər deyilməmişdir. (Soldan: Deyilə də bilməz).
Məhərrəmov - Rica edirəm, söz veriniz.
Sədr - Nə barədə danışmaq istəyirsiniz? Buyurunuz.
Məhərrəmov - "İttihad" və "Sosialistlər" fraksiyaları...
Sosialistlər (yerlərindən) - Adə, gəl bu yana.
Sədr - Gələcək iclasın təyini heyəti-rüəsayəmü həvalə edilir.
İclas saat 2 2/1-də xitami-nəzir olur.
Arxiv, f.895, siy.1,vər.59-64.
66
№ 7
Yeddinci iclas
8 yanvar 1919-ci il
İclas saat 2-dən 20 dəqiqə işləmiş doktor Ağayev həzrətlərinin sədarətilə açılır. Katib Əhməd Cövdət
cənablarıdır.
Diplomatlar lojasında Dağıstanlılar cumhuriyyətinin Azərbaycan nümayəndəsi və Dağıstan hökuməti
nazirliyindən müsafirətən şəhərimizdə bulunan İbrahim bəy Heydərov həzrətləri və qeyriləri əyləşmişdilər.
Rəisi vükəla Fətəli Xan Xoyski həzrətləri başda olmaq üzrə nazirlər dəxi ümumiyyətlə isbati-vücud edirlər.
Tamaşaçılar üçün təyin edilmiş yerlər doludur. Xanımlar üçün ayrılmış lojalar dəxi xanımlar ilə dolu idilər.
Doktor Ağayev iclası açaraq ruznameyi-müzakiratı elan edir.
Növbədəki məsələlər:
1. Varid olan teleqramlar və kağızlar; 2. İki məbusun ərzi-halı; 3.Etibarnamə komisyonunun məruzəsi; 4.
İrəvan quberniyası müsəlmanlarının əhvalı haqqında bir ərzi-hal; 5. Əfvi-umumi haqqında qanun layihəsi;
6.Fəhlələr məsələsi haqqında türk ədəmi-mərkəziyyət "Müsavat" firqəsinin məsai nəzərinə xitabən estihzahi; 7.
Lənkəran və Muğan məsələsi haqqında türk ədəmi-mərkəziyyət firqəsinin hökumətə xitabən estizahı; 8.
Hacıqabul moqefindəki hadisə xəbəri münasibətilə parlamanın "sosialistlər" fraksiyası tərəfindən hökumətə
xitabən estizahi.
Sonra Ermənistan cumhuriyyəti və erməni milli şurası tərəfindən və Ağdamdan alınmış teleqramlar oxunur.
Azərbaycan Məclisi-Məbusanı açılan zaman ümum parlamanlar və əzcümlə Ermənistan parlamanına çəkmiş
olduğu teleqrafa şimdi Ermənistan milli şurası tərəfindən cavab alınmışdır:
"Azərbaycan Məclisi-Məbusanı sədri Həzrətlərinin
hüzuri-alilərinə
Azərbaycan cumhuriyyəti idarəsi, vilayətin hakimi olan məclisi-məbusanın təhti-idarəsinə keçməsi
münasibətilə
[150 - 151]
Ermənistan milli şurası səmimi qəlbdən şad və məsrur olmuşdur.
Parlamanın güşadini zati-aliləri tərəfindən çekilibdə yanvarın birində bizə vüsal olmuş teleqramlardan
öyrəndik. Əsrlərdən bəri iki həmsayə arasındakı dostluğu bir feyzi ziqiymət ədd edərək Ermənistan milli şurası
həmin dostluğun davam və bəqası məsələsini təqib edəcək və iki dost hökumətin dövləti mənafeini birləşdirmək
üçün daha müəssir vəsilələr aramaqda qüsur göstərməyərək bunları yekdigərilə yaqlaşdıracaqdır.
"Ermənistan Şurayi-milisi rəisi Saakyan."
Bədə Ağdamdan alınmış zoyldə yazılan təbrik teleqramı oxunur:
Azərbaycan Məclisi-Məbusanı sədri Həzrətlərinə:
Əziz vətənimiz Azərbaycanın təşkilinin böylə və mühüm, müşkül bir dövründə biz Ağdam mahalının
nümayəndəlri; müstəqil Azərbaycanımızın mənafei və onun parlamentini müdafiə və mühafizə səmimi qəlb ilə
hazır olduğumuzu öz parlamentimizə izhar etməklə bərabər əmin oluruz ki, ən yaxın bir zamanda Məclisi-
Müəssisan dəvəti ilə müstəqil yaşamağımız üçün demokratik əsaslar həmişəlik bərpa olacaq, hər şeydən ziyadə
daxildə asayiş və əmniyyət üçün və xaricdən olan təərrüzlərin olan dəfi üçün əsgəri bir qüvvə lazım olduğundan
həmin qüvvənin əcələ ilə təşkil tapmasını arzu ediriz.
İldırım xan, Hidayət, Həmid,
Muxtar, Zeynal və başqaları".
Bu teleqramlardan sonra Cavanşir qəzası məbusu doktor Cəmil bəy Ləmbəranski və Səlyan məbusu Baxış
bəy Rüstəmbəyov cənabları tərəfindən verilmiş ərzi-hallara baxılır. Bu məbuslar 10 gün məzuniyyət istəyirlər.
"Sosialistlər" fraksiyası tərəfindən Qarayev təklif edir ki, məbuslardan bir çoxu məzuniyyətə gedib, bəziləri
də hökumət və parlaman tərəfindən Avropaya və sair işlərə göndərilmiş olduqlarından müvəqqəti olaraq heç bir
kəsə məzuniyyət verilməsi və məzkur iki məbusun ərzi-halı qəbul edilməsin.
Səs qoyulduqda əksəriyyət ilə bu təklif qəbula keçir.
Bədə etibarnamə komissyonu tərəfindən Rüstəmbəyli Şəfi bəy məruzə verərək bəyan edir ki, komissiyaya
yenidən bir
[151 - 152]
neçə qanun üzərinə tərtib verilmiş etibarnamə varid olmuşdur ki, onların qəbul və təsdiq
edilməsini parlamana təklif edir. Bu cümlədən olmaq üzrə Cavanşir qəzasından seçilmiş doktor Cəmil bəy
Ləmbəranski, Qubadan seçilmiş Əli bəy Zizikski, rus milli şurası tərəfindən seçilmiş beş məbusun etibarnaməsi
şuraya-milli qanuninə müvafiqdir. Əlavə Səlyandan iki məbus seçilmişdir: Rəşid bəy Axundzadə və Baxşı bəy
Rüstəmbəyov. Bunlardan birisini qəza milli şurası, digərini bələdiyyə idarəsi intixab etməli idi. Halbuki ikisi də
milli şura tərəfindən seçilmişdir. Ona görə etibarnamə komissiyası Baxış bəy məsələsini açıq buraxaraq, qəza
tərəfindən seçilmiş olan Rəşid bəy Axundzadənin təsdiqini təklif edir. Bir də Şamaxı əhalisindən bir ərzi-hal
varid olaraq bələdiyyə idarəsinə bir məbus seçilməsi üçün izin verilməsini istida" edirlər. Bu istid"a şurayi-milli
qanununa ziddir. Zira milli şura parlament qanun verən zaman Şamaxı şəhrini xüsusi şərait altında bulunduğunu