Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhərrəmov
- Sədr
- Əhməd Cövdət
- Arxiv: f.895,siy. 1 ,iş. 1, vər.50-57. 61 № 6
- Əhməd bəy
- Məmməd Əmin Rəsulzadə
60
bəyan edəriz. (Alqış).
Xoyski hökumətinə etimad eylədiyini bəyan ilə növbədəki məsələlərə keçir. (Alqış). Sədr - Başqa bir təklif yoxdur. Binaən-ileyh mən bu təklifi səsə qoyuram. Hər kəs bu təklifin tərəfdarıdır əlini qaldırsın. (Əllər qalxır). Hər kəs əleyhinədir? (Əllər qalxır). Hər kim iştirak etmir? Əlini qaldırsın. (Əllər qalxır). Deməli, parlament istizah firqəsi iştirak etməzsiz bu təklifi qəbul edib növbədəki məsələlərə keçir. (Soldan: gələcək). İltifat ediniz. İkinci istihzah barəsində deyirəm ki, müəllifi geri götürür. Əhməd Cövdət - Komisyonlar tərəfindən təklif edilən namizədlər bunlardır: [138 - 139]
"İttihad" fraksiyonundan: Maliyyə komissiyasına Mehdiyev; Məclisi-Məbusan seçkilərinə Qazi Əhməd Məmmədbəyov, Əmələ komisyonuna Heybətqulu Məmmədbəyov; "Əhrar" fraksiyasından: Məclisi-Müəssisan seçkiləri komisyonuna Abdulla bəy Əfəndiyev, maliyyə komisyonuna Hacı Molla Əhməd Nuruzadə, fəhlə komisyonuna Bayram Niyazi Kiçikxanov. "Sosialistlər İttifaqı" fraksiyasından: fəhlə komisyonuna Rza Qaraşov, maliyyə-büdcə komisyonuna Məmməd Məhərrəmov, Məclisi-Müəssisan seçkiləri komisyasına Cəmo bəy Hacınski; Müsavat fraksiyasından: Məclisi-Müəssisan seçkiləri komisyonuna Məmməd Əmin Rəsulzadə, maliyyə komisyasına Nərimanbəyov, fəhlə komisyasına Məlik Yeqanov; Sosial-demokrat fəhlə firqəsi "hümmət" fraksiyasından: fəhlə komisyonuna Əliheydər Qarayev, maliyyə komisyonuna Əkbərağa Şeyxülislamov; Əqəliyyət təşkil edən millətlərdən: fəhlə komisyonuna Tsixakaya, maliyyə komisyonuna Koxman, Məclisi- Müəssisan seçkiləri komisyonuna Vanseviç; Birtərəflər fraksiyonundan: fəhlə komisyonuna Abuzər bəy, maliyyə komisyonuna Əliağa Həsənov, Məclisi- Müəssisan seçkiləri komisyasına Teymur bəy Makinski. Sədr - Bu namizədlərə etiraz yox isə qəbul olunur. Sabah etimadnamə komisyonu və başqa komisyonlarda saat 11-də buraya cəm olsunlar. Rica edirəm gələcək məclisin vaxtını müəyyən edəsiniz. (Səslər: Heyəti rüsa təyin edər). Qalıb bir məsələ: əfvi-ümumi istizah barəsində. İstizah hər kim bunun təxiri tərəfdarıdır əlini qaldırsın. (Mərkəzdən: Şimdi əksinə). Rica edirəm, mane olmayasınız, hər kim bunun əleyhinədir əlini qaldırsın. Deməli, məsələ keçmədi, qalır. Məclis saat 4.20 dəqiqədə qapanır.
61
№ 6 Altıncı iclas 30 dekabr 1918-ci il
Məclis saat 1 tamamda doktor Həsən bəy Ağayevin sədarəti və Əhməd Cövdətin katibliyi ilə açılır. Sədr - Parlamentin iclası açılır. (rusca tərcümə). Bu günkü ruznameyi müzakirat heyəti rüəsa tərəfindən belə tərtib verilmişdir: 1.Parlament əzasından Mehdi bəy Hacıbabəyov ilə Hacı Kərim əfəndilərin hərəsinin 10 gün məzuniyyət istəməsi; 2.Gürcüstan parlamentinin təbriki; 3."Əhrar" fraksiyasıın ərzi-halı; 4.Son həbslər haqqında istizah; 5.Əfvi ümumi layihəsi; 6.Sair məsələlər. Fəqət ruznamədəki məsələlərin müzakirəsinə şüru" etmədən əvvəl ərz etməliyəm ki, əfv ümumi layihəsinin müəllifləri onu yenidən nəzərdən keçirərək, yenidən tərtib vermək üçün geri götürmüşlərdir. Şimdi bu ruznaməyə etiraz yoxsa, qəbul edəlim. Əhməd bəy (yerindən) - Rica edərdim bir kaç söz müsaidə buyurasınız. Sədr - Buyurunuz, buyurunuz. Əhməd bəy - Əfəndilər! Qəzetdə general Tomsonun son bəyənnaməsini oxudunuz və əhəmiyyətini təqdir etdiniz. Bu bəyənnamə həqiqətən şayani təqdirdir. Bunun bu gün bizim üçün nə qədər əhəmiyyəti olduğu məlumdur. Onun məzmunu millət və hökumətimiz üçün şayani təbrik bir müvəffəqiyyətdir. Daha Ənzəlidə Müttəfiq dövlətlərin nümayəndələri ilə müzakirə olunarkən Azərbaycan bəzi müşkülat çıxara bilərdi. Və öz paytaxtını müdafiə müqtədir bir halda idi. Fəqət Azərbaycan üç böyük dövlət ilə qovğa etmək fikrini hələ ibtidaidən bərtərəf etmişdi. Çünki bu dövlətlər böyük müharibəyə girmədən əvvəl ufaq məmləkətlərin azadlığı, onların hüququnu müdafiə uğrunda müharibəyə girişdiklərini mütəmadiyən elan etməkdə idilər. Daha sonra məzkur hökumətlər Amerika cəmahiri müttəhidəsi rəisi-cümhuri cənab Vilsonun dünyaya atmış və bəşəriyyətə təbəşşür etmiş olduğu 14 maddəni kəndilərinə şüar [140 - 141] və bir bayraq edərək meydana çıxarmışdılar. Binaən-ileyh İngiltərə, Fransa və Amerika nümayəndələri Ənzəlidə müzakiratda bulunan zaman biz bilirdik ki, gəldikləri yerlərdə yaşayan kiçik millətləri əzmək üçün deyil, o millətlərin haqq və mövcudiyyətlərini təmin edəcəklərdir. Biz buna əmin idik. Ona görədir ki, azərbaycanlılar hələ Ənzəlidə ikən qovğayi birtərəf edərək müttəfiqlərin şərəf və namusuna inanıb da vətənimizin geniş bucaqlarını onların üzərinə açdılar. Onlar burada bulunurlar. Mən bunu qeyd etmək istəyirəm ki, müttəfiqlər qüvvəsinin rəisi general Tomson bu vaxtadək Ənzəlidə vermiş olduğu sözlərin heç birindən inhiraf etməmişdir. Rəisi-vükəla dediyi kimi bizə rəayət etmişdir. Bizə verdiyi sözlərin heç birisinə əks iş görməmişdir. Bu yolda general Tomsonun son bəyənnaməsi sözlərimin doğruluğunu isbat etdi. Tomson cənablarının bəyənnaməsindən iki nöqteyə parlament əzalarının diqqətini cəlb etməyə, bu iki mühüm nöqtənin bütün parlament və millət tərəfindən qeyd edilməsini təmənna edirəm. Tomson cənabları Azərbaycan dairəsində qanuni və məşru" bir hökumət olmaq üzrə yalnız Azərbaycan hökumətini tanıyır. Və ona kömək, yardım, müavinətdə bulunacağı qeyd edilir. Əfəndilər! Azərbaycan milli mövcudiyyətin mühafizə yolunda bu birinci qədəmidir. İşbu birinci qədəmi biz təbrik ediriz. (Alqış). haqq heç vaxt payimal olmaz. Müttəfiqlər nümayəndələri hələ Ənzəliyə gələrkən bizim barəmizdə böhtani və iftira ilə zəhərlənmiş və başqa bir fikirdə idilər. Amma yalnız gələrkən bizi başqa bir şəkildə gördülər. gəlib yaxından tanıdılar. Sülh və müsalimət hanki tərəfdə olduğunu anladılar. Bizi tanıdılar. Şimdiki müttəfiqimiz də haman bundandır. Bizə qarşı çıxarılan süni cəbr və provakasiyaya cavab verdik, çünki haqlı olduğumuza əmin idik. Şimdi də nəticəni görüriz. Azərbaycan istiqlaliyyəti yolunda köksümüzü gərərək daima eyni mətanət, eyni əzmkarlığımızı göstərərək müstəqil yaşamağa layiq və müstəhər olduğumuza səbat edəcəyiz. (Alqış).
həqiqətən calibi diqqət və məclis tərəfindən qeyd olunacaq mühüm məsələdir. Daha ingilis və sair müttəfiqlər qoşunu paytaxtımıza daxil olan zaman Azərbaycan paytaxtında yaşayıb da "Azərbaycan" fikrinə [141 - 142]
muariz və qüvvəyə tabe olaraq məqami-təslimdə bulunanlardan kənardan başqa bir qüvvə gəlir ki, ruhlanıb tərizə başladılar. Bir çox ünsürlər və onların gəlməsindən bir ruh alaraq Azərbaycanın kökünü baltalamağa başlamışlar. Əhməd bəy kimi azərbaycanlılar özlərinin haqlı olduqlarına və müttəfiqlərin öz qövllərinə sadiq qalacaqlarına əmin olduqlarından Azərbaycan paytaxtında baş qaldıran intriqadan müztərib idilərsə də lakin naümid deyildilər. Lakin nə qədər ümid varlıq hasil olsa da bundan belə Azərbaycanı tanıyanların artıq bir daha iş körməyəcəklərinə inanmaq səhvdir. Əvvəlinci günlərdə biz burada xof ilə rica arasında idik. Biz ozümüzün haqlı olduğumuza görə ixtilal çıxarmağa qadir idiksə də yenə ixtilal çıxarmadıq, zira ki, hüququmuza əl uzadılmayacağına inanırdıq. Lakin əhvalın belə olduğunu yalnız iş başında duranlar, yalnız siyasilər bilirlər. Amma cəmaət, cəmaətin böyük kütləsi əhvaldan bixəbər olduğundan Azərbaycan fikri əleyhinə də bulunanların hərəkətlərini görüb şübhədə idilər. Müttəfiqlərin vürudindən sonra birinci hərəkətlər şübhəyi daha da artırdı.
Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|