Dərs vəSAİTİ Milli Aviasiya Akademiyası Elmi-Metodiki Şurasının 2017-ci IL 07 iyun tarixli, 10/17
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 146
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 147
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 148
Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 146 əleyhi nə cinayət kimi tövsif olunması üçün bir sıra mühüm keyfiy yətlər olmalıdır. RBCT-nin Nizamnaməsi insanlıq əleyhinə cinayət kimi işgəncənin tərkib elementlərini göstər- mişdir. Nizamnamənin 3-cü maddəsi işgəncənin elementlə- rini aşağıdakı formada izah edir 1 : Cinayətkar zərərçəkmiş şəxs üzərində işgəncə hesab olunan aşağıdakı kəskin və əqli xəsarət və yaxud əziyyətləri həyata keçirməlidir: • zərərçəkmişdən və yaxud üçüncü bir şəxsdən infor- masiya almaq; • zərərçəkmişə və ya üçüncü bir şəxsə hədə-qorxu gəlmək və ya zorla saxlamaq; • ayrı-seçkiliyə əsaslanan hər hansı bir səbəbə görə işgəncə vermək İşgəncəni insanlıq əleyhinə cinayət kimi xarakterizə edən ən mühüm şərt, əməlin sistematik və genişmiqyaslı hü- cumun tərkib hissəsi olmaqla mülki əhaliyə qarşı yönəlmə- sidir. Təbii ki, bu halda əməl BCM-nin yurisdiksiyasına da aid olacaqdır. BCM-nin Statutuna görə, “işgəncə” həbsdə, yaxud ittihamçının nəzarəti altında olan şəxsə qəsdən fizi- ki, yaxud psixi iztirab və ya güclü ağrı verməyi əhatə edir, yalnız qanuni sanksiya nəticəsində meydana çıxan, bu sank- siyalardan ayrılmaz olan, yaxud təsadüfən meydana gələn iztirab və ağrılar işgəncə hesab edilmir (7-ci maddənin e) bəndi). Tərifdən göründüyü kimi, Statut işgəncəni “həbsdə və ya ittihamçının nəzarəti altında olan şəxsə qəsdən güclü ağrı və ya istər fiziki, istərsə də psixi iztirab vermə” kimi müəy- yənləşdirir. İşgəncəyə verilən tərifdə nəzərdən keçirilən cinayətin bütün əlamətləri – obyekti (şəxsiyyətin toxunul- 1 Acquaviva G. At the Origins of Crimes against Humanity. In: Journalof international criminal justice, 2011, vol. 9 Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 147 mazlıgı), obyektiv tərəfi (şəxsə dözülməz ağrının, fiziki, ya da mənəvi iztirabın verilməsi), subyekti (vəzifəli dövlət rəs- misi), subyektiv tərəfi (qəsd və məqsəd məlumatların, etiraf- ların alınması, cəza vermə, qorxutma, müəyyən hərəkətləri etməyə məcbur etmə və s. ) göstərilmişdir. İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani, ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəza növləri əleyhinə 1984-cü il Konvensiyası iştirakçı dövlətlərin üzərinə “onların yurisdiksiyası altında olan istənilən ərazidə işgəncələrin, habelə qəddar, qeyri-in- sani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanın qarşısını almaq” vəzifəsi qoyur. Bu cür aktların ictimai təhlükəlilik dərəcəsi işgəncələrdən xeyli aşağı olduğundan, Konvensiya- da yalnız onların qarşısının alınmasından danışılır, özü də intizam, inzibati, cinayət və digər sanksiyalar nəzərdə tutu- lur (maddə 16). İstər müharibə vəziyyəti, fövqəladə vəziy- yət, silahlı münaqişə təhlükəsi, siyasi sabitliyin pozulması, yuxarı rəisin, yaxud haki miy yət orqanının əmri olsun, istər- sə də dinc şəraitdə, heç bir hal işgəncələrə bəraət qazan dıra bilməz (maddə 2). İşgəncələrin qarşısının alınmasın dan ötrü hər bir dövlət öz üzərinə işgəncələrin qadağan edilməsi və cəzalandırılması haqqında tədris materiallarının və informa- siyanın hüquq-mühafizə orqanları işçilərinin, mülki, hərbi, tibbi personalın tədris hazırlıq proqramlarına tam həcmdə salınması öhdəliyini götürmüşdür (maddə 10). Konvensiya dövlətlərin milli qanunvericiliyində işgəncənin cinayət kimi nəzərdə tutulmasını tələb edir. Hər bir iştirakçı dövlət bütün işgəncə hərəkət lə rinin öz cinayət qanunvericiliyində cinayət kimi nəzərdə tutulmasını təmin etməli və bununla yanaşı, müəyyən formada baş vermiş işgəncələri insanlıq əleyhinə cinayət kimi göstərməlidir. Bunlar işgəncə verməyə cəhd və ya hər hansı bir şəxsin işgəncədə birgə iştirak etməsi, yaxud iştirakdan ibarət olan hərəkətlərlə ifadə olunur. Əgər işgəncə Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 148 cinayətini iki və ya daha çox şəxs icra edirsə, bu, cinayətdə iştirakçılıq hesab olunur: • işgəncənin verilməsində iki və daha artıq şəxsin iş- tirakı; • iştirakçıların işgəncənin verilməsində birgə fəaliy- yəti; • onların qəsdən verilən işgəncələrdə birgə iştirakı 1984-cü il Konvensiyasına əsasən, iştirakçı dövlətlərin hər biri işgəncə cinayətlərinin təhlükəlilik və ya ağırlıq xa- rakterini nəzərə almaqla müvafiq cəzalar müəyyən etməli- dirlər. İşgəncə cinayəti iştirakçılıqla törədilərsə, cinayətə görə cəza təyin edilərkən iştirakçıların hər birinin cinayətin törədilməsində faktiki iştirakının xarakteri və dərəcəsi, ci- nayətkar məqsədə nail olmasında belə, iştirakın əhəmiyyəti nəzərə alınmalıdır. Xüsusilə maraq doğuran məsələlərdən biri də vəzifəli şəxsin əmrini yerinə yetirərkən işgəncə törətmiş şəxsin mə- suliyyətdən azad edilib-edilməməsidir. Unutmaq olmaz ki, vəzifəli şəxsin, yaxud dövlət hakimiyyəti orqanının əmri ilə işgənsə verilməsinə heç bir halda bəraət qazandırıla bilməz (maddə 2. 3). Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalı Nizam- naməsində də göstərilir ki, şəxs əmr əsasında fəaliyyət göstər- sə belə, öz əməllərinə görə məsuliyyət daşımalıdır. Nizam- namənin 8-ci maddəsinə müvafiq olaraq təqsirkarın hökumət sərəncamı və ya rəisin əmrinə görə fəaliyyəti onu məsuliy- yətdən azad etmir, lakin Tribunal ədalət mühakiməsinin ma- raqları naminə bunu cəzanı yüngülləşdirmək üçün əsas hesab edə bilər 1 . Bu, eynilə YBCT Nizamna məsində də öz əksini tapmışdı. Belə bir cinayəti törətmək üçün əmr verən şəxslər bu əmri icra edənlərlə eyni dərəcədə məsuliyyət daşıyırlar. 1 Нюрнбергский процесс над главными немецкими военнами прес туп- никами сборник материалов М. , “Юридическая литература”, 1961, Т. V Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|