1979-1981c
neft rezervləri yaradılması praktikasına keçid,
neft qiymətinin
ı illər:
İran inqilabı, İran-İraq müharibəsi, ABŞ-da, Qərbi Avropada və Yaponiyada
bir barrelinin 40$-a
yüksəlişi,
ətbiq etməsi;
ərinin birgə səyləri ilə neft
ə başlanğıc;
eyasının yaranışı
;
məsi;
rə beynəlxalq deklorasiyanın imzalanması;
i, kiçik neft kompaniyalarının iflası,
ə OPEK-in müstəqil neft ixracatçıları ilə hasilatın
ləşmələrə girməsi;
5$-a yüksəlişi, Avropa qaz və enerji
rgensiyası, Latın
əsində özəlləşmə
ndən işağalı neft qiymətlərinin yüksəlişinin rekord
məsi
Beşinci neft böhranı;
1982-ci il:
OPEK-in ilk dəfə hasilata kvotalar t
1986-cı il:
Neftin bir barrelinin 10$-a qədər enişi;
1987-ci il:
Başlıca Səudiyyə Ərəbistanı olmaqla
OPEK ölkəl
qiymətlərinin bərpası;
1990-1991-ci illər:
İraqın Kuveytə intervensiyası, BMT-nin İraqa sanksiyalar tətbiq etməsi;
1991-ci il:
SSRİ-nin süqutu;
1993-1994-cü illər:
Rusiyada neft kompleksinin özəlləşdirilməsin
1993-cü il:
Xəzər neft həyacanının başlanğıcı;
1994-ci il:
«Əsrin müqaviləsinin» bağlanması, Bakı-Ceyhan id
1995-ci il:
«Petro-Canada» şirkətinin özəlləşdiril
1997-ci il:
Kiotoda CO2 emissiyasının azaldılması və neft-qaz istehsalına ekoloji pressinqin
gücləndirilməsi üz
1998-ci il:
Neftin bir barrelinin yenidən 10$-a qədər eniş
nəhənglərin birləşməsi,
ilk dəf
əhdudlaşdırılmasına rəğmən sövdə
m
1999-cü il:
İqtisadiyyatın dirçəlisi, neftin bir barrelinin 2
bazarlarının geniş liberallaşma, ABŞ-da elektrik və qaz kompaniyalarının konve
merikası, Yaxın Şərq və Afrikada xarici investorlar üçün neft-qaz sah
A
tendensiyalarının güclənməsi.
003-2004-cü illər:
İrakın
ABŞ tərəfi
2
səviyyədə qeydə alınması.
005-ci il:
Neftin bir barelinin rekord 70$ həcminə yetiş
2
190
Əlavə 5
ENERGETİK RESURSLAR
PLANETİN RESURSLAR BAZASI
1.Neft
Perspektivlik imkanları 40-50
Ehtiyatlar - 270-300 milyard ton. İllik məsrəf 3 milyard ton.
il.
2.Təbii qaz
perspektiv.
Ehtiyatlar - 151 trilyon m . İllik məsrəf 2,2 trilyon m
3
. 30-50 illik
3
3.Daş kömür
imkanlığı 100 ildən çox.
Ehtiyatlar 10 trilyon ton. İllik məsrəf 5 milyard ton. Mənimsəmə
4.Yanar şistlər
Ehtiyatlar 40 trilyondan çox. Zəif istifadə olunur. Yüksək əmək
tutumludur. Tullantılıq bolluğuna ğörə məhdud perspektivlidir.
5.Torf
hdud
perspektivlidir.
Ehtiyatlar 150 milyard ton. Ekoloji pozuntuluğuna ğörə mə
6.Çayların
hidroenerjisi
istifadə olunur və perspektivliyini itirilməmişdir.
Ehtiyatlar 150 milyard ton. Ekoloji problemliyə baxmayaraq aktiv
7.Atomun parçalanması
Fiziki olaraq ehtiyatlar tükənməzdir.
Ekoloji t
və nüvə sintezi enerjisi
baxmayaraq s
əhlükəli olmasına
on illərdə bu sahədə mühafizəldi keçid əldə edilmişdir.
8.Qeotermal enerji
Yetərli ehtiyatlıdır. Zəif istifadə olunur. Perspektivlidir.
9.Dənizlərin
qabarma və çəkilmələri, okean
Yetərli ehtiyatlıdır. Zəif istifadə olunur. Perspektivlid
axınları enerjisi.
ir.
10.Günəş radiasiyaı.
Praktiki tükənməzdir. Məhdud istifadə olunur. Perspektivlidir.
11.Külək enerjisi
Çoxdan istifadə olunur. Yerli əhəmiyyətlidir və dokal keyfiyyətdə də
perspektivlidir.
SU RESURSLARI
1.Okean və dəniz suları
Keyfiyyət miqdarı mahiyyətcə dəyişməsə də bir qədər dayazlıqlarda
turşulaşma gedmişdir. Qlobal olaraq agır metallarının həcmi
artmışdıir.
Hesağb olunur ki, çirklənmə mümkün normaları aşmışdır.
2.Göllər və su anbarları
Ehtiyatlar 5000 m
3
su həcmindədir. Turşulaşma və çirkləşmə
müşahidə olunur.
3.Axar sular -çaylar
Çox hallarda dərin antropoqen transpormasiya olunmuş. İntensiv
istifadə edilir.
TORPAQ RESURSLARI
1.Torpaqlar
Qlobal olaraq pozuntuludur, əkin sahələrinin 20% duzlaşmışdır.
Ekstrimal tənzimləmə tələb olunur.
2.Relyefin qeomorfoloji
strukturu
Faydalı qazıntıların hasilatı və insanın təsərufat
fəaliyyəti nəticəsində
lokal dəyişmişdir. Diqqət tələb edir.
3.Geomorfoloci dərin
Yeraltı su sorumları su hövzələrinin doldurulması nəticəsində lokal
strukturlar
dəyişmişdir. Diqqət tələb edir.
MİNERAL RESURSLAR
1.Metal filizlər qeyri-metal
faydalı qazıntılar
Müntəzəm olaraq tükənir. Tənzimləmə tələb edir.
BİTKİ VƏ HEYVANAT
DÜNYASININ RESURSLARI
1.Bitki biokütləsi
Qlobal azalmışdır. Diqqət və tənzimləmə tələb edir.
2.Bitki örtüyünün təsərrufat
istehsalı
Yalnız məhdud miqyaslarda artım mümkündür.
3.Bitki aləminin qenetik növ
quruluşu
10% bitkilərin məhv olması təhlükəsi vardır. Qorunma tələb edir.
4.Heyvanat aləminin biokütləsi
Ümumiyyətlə stabildir. Diqqət və tənzimləmə tələb edir.
5.Heyvanat aləminin
təsərrufatarlıq istehsalı
İstənilən səviyyədən bir qədər azdır. Artım imkanlıdır /xüsüsən lokal
olaraq/. Perspektivlidir.
6.Heyvanat aləminin qenetik
növ quruluşu
1000-dən çox iri heyvanların və naməlum
sayda kiçikləin də itməsi
təhlükəsi. Labüd
qorunma və himayətçilik ehtiyasındadır.
İQLİM VƏ REKREASİYA-TƏNƏFFÜS RESURSLARI
191
