- 86 -
ABSTRACT
Mahnur Jafarli
THE SORPTION OF Cu
2+
IONS BY RESINS TYPE AMBERLITE
The equilibria conditions of sorption Cu
2+
ions by resins Amberlite İRP 64 and 69 has been
studied. Dependence of the rate of sorption of Cu
2+
ions upon size of cationic grains has been
established. As size of grains drops, the rate of adsorption rises, this is indicative of the diffusion
nature of the process. Thermodynamic parameters of adsorption have been calculated. Were
removed IR spectra of several ion exchangers brand Amberlite. From the values of the band
absorption expressed reasoning about the structure of ion exchangers. Based on the mutual
influences between the ion exchangers and Cu
2+
ion was made attempt of clarifying the nature of
communication.
The sorption capabilities of the last generation ionites with respect to relatively heavy metal
ions, distinguished by high selectivity against a particular element are explained by the formation of
complexes in parallel with ion exchange. Specifically, the selection of ionite is determined with
selectivity of that ionite by metal and its capacity, as well as by kinetic parameters. The main
purpose of the article is to study the properties of the proposed ionites in the samples of Cu
2+
ion
РЕЗЮМЕ
Махнур Джафарли
СОРБЦИЯ ИОНОВ Cu
2+
КАТИОНИТАМИ ТИПА АМБЕРЛИТЕ
Изучены условия и кинетика равновесной сорбции ионов Cu
2+
катионитами типа
Амберлит IPR-64 и 69. Установлена зависимость скорости сорбции ионов Cu
2+
от размера
зерен катионитов. С уменьшением размера зерен скорость адсорбции увеличивается, что
указывает на диффузионный характер процесса. Вычислены термодинамические параметры
адсобции. Были сняты ИК-спектры нескольких ионитов марки Амберлит. По значениям
полосы поглещений высказано рассуждение о структуре ионитов. На основании взаимных
влияний между ионитами и Сu
2+
иона была зделана попытка о выяснении природы связи.
Относительно ионов тяжелых металлов сорбционные возможности ионитов
последнего поколения, которые характеризуются высокой селективностью по отношению к
конкретному элементу, объясняются наряду способностью ионообмену параллельно
образованием комплексов. В конкретном случае выбор ионита обусловлен селективностью и
емкостью ионита в пересчете на металл, а также его кинетическими параметрами. Основная
цель статьи - изучить свойства предлагаемых ионитов в примере Cu
2 +
.
NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 03).
Məqaləni çapa təqdim etdi: Kimya
elmləri doktoru, professor T.Əliyev
- 87 -
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.
ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88)
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.
SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ.
НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88)
ŞƏBNƏM SƏFƏROVA
AMEA Y.H.Məmmədəliyev adına
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu
UOT 665.775.4
TNT( fr.340-390
o
C)-NİN DETA İLƏ AMİDOAMİNLƏRİ VƏ İMİDAZOLİNİ
YOL BİTUMUNA AŞQAR KİMİ
Açar sözlər: bitum, asfalt-beton, texniki neft turşusu, dietilenetriamin, amidoamin, imidazolin
Keywords: bitumen, asphalt concrete, technical petroleum acid, diethylenetriamine,
amidoamine, imidazoline
Ключевые слова: битум, асфальт-бетон, техническая нефтяная кислота
,
диэтилэнтриамин,
амидоамин, имидозалин
E.e 500-400-cü illərdə, asfalt kəfəni qorumaqla yanaşı, meyitdəki boşluqları doldurmaq üçün
də istifadə olunurdu. “Mumuia” sözü ilk dəfə ərəb və Vizantiya ədəbiyyatında təxminən eramızın
1000-ci ilində istifadə olunmuşdur və bitum mənasını daşıyırdı
[1].
Bitum istehsalının xammalı olan neft qalığını istilik və havanın oksigeni ilə oksidləşdirib təbii
asfalta (bituma) çevirirlər. Bitum almaq üçün çox qatranlı və aromatik karbohidrogenlərlə zəngin
olan, asan oksidləşmə və sıxlaşma reaksiyalarına girən neftlərin qudronları
işlədilir
[2].
Bitum-mineral material örtüyünün istifadə müddəti məhdud olduğundan bitumun
keyfiyyətinin daima yaxşılaşması tələb olunur.
Bitum asfalt-betonda 6-10% işlədilir
[3].
Geniş miqyasda istifadə əhəmiyyətli yol bitumu, onların davamlılıq keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması və bir nəticəsi kimi təmir xərcləri azaltmaq tətqiqatçıların əsas məqsədidir.
Xammal olaraq texniki neft turşusu və dietilentriaminlərdən alınan amidoamin və imidazolinlərdən
yüksək adgeziya qabiliyyətinə malik aşqar kimi istifadə etməkdə məqsəd bitumun şaxtaya
davamlılığı və adgeziyasını yaxşılaşdırmaq, penetrasiya və dartılmanı artırmaq və eyni zamanda
iqtisadi
cəhətdən ucuz və keyfiyyətli, uzun müddətli asfalt almaqdır.
Neft Kimya Prosesləri İnstitutunun direktoru, Akademik Vaqif Abbasov yenilik gətirərək ilk
dəfə aşqar kimi polietilenpoliamin, dietilentriamin, tetraetilentetraminlərin texniki neft turşusu ilə
müxtəlif nisbətlərdə alınmış amidoaminlərini yol bitumuna müxtəlif nisbətlərdə 0,5%, 1% qataraq
onun keyfiyyət göstəricilərini yaxşılaşdırmağa nail olmuşdur. Eyni zamanda amidoaminlər TNT-nin
300°C–dən yuxarı fraksiyaları götürülməklə həmin nisbətlərdə sintez olunmuş və yol bitumuna
əlavə olunaraq onların keyfiyyət göstəriciləri yoxlanılmışdır
[4].
Neft məhsullarında, xüsusən də aviasiya kerosinində təbii neft turşularının olması arzu
olunan deyil, belə ki, bu turşular avadanlıqların güclü korroziyasına səbəb olur
[5].
Bakı neftləri bu
turşularla zəngindir.
Tədqiqatların aparılması üçün istifadə olunan neft turşularının fiziki-kimyəvi xassələri
cədvəl 1-də verilmişdir.