Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

- 86 - 
 
ABSTRACT 
Mahnur Jafarli 
THE SORPTION OF Cu
2+
 IONS BY RESINS TYPE AMBERLITE 
 
The equilibria conditions of sorption Cu
2+
 ions by resins Amberlite İRP 64 and 69 has been 
studied.  Dependence  of  the  rate  of  sorption  of  Cu
2+ 
ions  upon  size  of  cationic  grains  has  been 
established. As size of  grains  drops, the  rate of  adsorption  rises, this  is  indicative of the diffusion 
nature  of  the  process.  Thermodynamic  parameters  of  adsorption  have  been  calculated.  Were 
removed  IR  spectra  of  several  ion  exchangers  brand  Amberlite.  From  the  values  of  the  band 
absorption  expressed  reasoning  about  the  structure  of  ion  exchangers.  Based  on  the  mutual 
influences between the ion exchangers  and Cu
2+
  ion  was  made attempt of clarifying the nature of 
communication. 
The sorption capabilities of the last generation ionites with respect to relatively heavy metal 
ions, distinguished by high selectivity against a particular element are explained by the formation of 
complexes  in  parallel  with  ion  exchange.  Specifically,  the  selection  of  ionite  is  determined  with 
selectivity  of  that  ionite  by  metal  and  its  capacity,  as  well  as  by  kinetic  parameters.  The  main 
purpose of the article is to study the properties of the proposed ionites in the samples of Cu
2+
 ion 
 
РЕЗЮМЕ 
 Махнур Джафарли 
СОРБЦИЯ ИОНОВ Cu
2+
 КАТИОНИТАМИ ТИПА АМБЕРЛИТЕ 
 
Изучены  условия  и  кинетика  равновесной  сорбции  ионов  Cu
2+
  катионитами  типа 
Амберлит  IPR-64  и  69.  Установлена  зависимость  скорости  сорбции  ионов  Cu
2+
  от  размера 
зерен  катионитов.  С  уменьшением  размера  зерен  скорость  адсорбции  увеличивается,  что 
указывает на диффузионный характер процесса. Вычислены термодинамические параметры 
адсобции.  Были  сняты  ИК-спектры  нескольких  ионитов  марки  Амберлит.  По  значениям 
полосы  поглещений  высказано  рассуждение  о  структуре  ионитов.  На  основании  взаимных 
влияний между ионитами и Сu
2+
 иона была зделана попытка о выяснении природы связи. 
Относительно  ионов  тяжелых  металлов  сорбционные  возможности  ионитов 
последнего поколения, которые характеризуются высокой селективностью по отношению к 
конкретному  элементу,  объясняются  наряду  способностью  ионообмену  параллельно 
образованием комплексов. В конкретном случае выбор ионита обусловлен селективностью и 
емкостью ионита в пересчете на металл, а также его кинетическими параметрами. Основная 
цель статьи - изучить свойства предлагаемых ионитов в примере Cu
2 +
. 
 
 
 
   NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa 
tövsiyyə   olunmuşdur. (protokol № 03).  
Məqaləni çapa təqdim etdi: Kimya elmləri doktoru, professor T.Əliyev
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 87 - 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88) 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88) 
 
ŞƏBNƏM SƏFƏROVA 
AMEA Y.H.Məmmədəliyev adına  
Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu 
UOT 665.775.4  
 
TNT( fr.340-390
o
C)-NİN  DETA İLƏ AMİDOAMİNLƏRİ VƏ İMİDAZOLİNİ   
YOL BİTUMUNA AŞQAR KİMİ 
 
Açar sözlər: bitum, asfalt-beton, texniki neft turşusu, dietilenetriamin, amidoamin, imidazolin 
Keywords:  bitumen,  asphalt  concrete,  technical  petroleum  acid,  diethylenetriamine, 
amidoamine, imidazoline 
Ключевые  слова:  битум,  асфальт-бетон,  техническая    нефтяная  кислота
, 
диэтилэнтриамин, 
амидоамин, имидозалин 
 
E.e 500-400-cü illərdə, asfalt kəfəni qorumaqla yanaşı, meyitdəki boşluqları doldurmaq üçün 
də  istifadə  olunurdu.  “Mumuia”  sözü  ilk  dəfə  ərəb  və  Vizantiya  ədəbiyyatında  təxminən  eramızın 
1000-ci ilində istifadə olunmuşdur və bitum mənasını daşıyırdı 
[1].
 
Bitum istehsalının xammalı olan neft qalığını istilik və havanın oksigeni ilə oksidləşdirib təbii 
asfalta  (bituma)  çevirirlər.  Bitum  almaq  üçün  çox  qatranlı  və  aromatik  karbohidrogenlərlə  zəngin 
olan, asan oksidləşmə və sıxlaşma reaksiyalarına girən neftlərin qudronları işlədilir
 [2].
 
Bitum-mineral  material  örtüyünün  istifadə  müddəti  məhdud  olduğundan  bitumun 
keyfiyyətinin daima yaxşılaşması tələb olunur.
 
Bitum asfalt-betonda 6-10% işlədilir 
[3].
 
Geniş  miqyasda  istifadə  əhəmiyyətli  yol  bitumu,  onların  davamlılıq  keyfiyyətinin 
yaxşılaşdırılması  və  bir  nəticəsi  kimi  təmir  xərcləri  azaltmaq  tətqiqatçıların  əsas  məqsədidir.
 
Xammal olaraq texniki neft turşusu və  dietilentriaminlərdən  alınan amidoamin və imidazolinlərdən 
yüksək  adgeziya  qabiliyyətinə  malik  aşqar  kimi  istifadə  etməkdə  məqsəd  bitumun  şaxtaya 
davamlılığı  və  adgeziyasını  yaxşılaşdırmaq,  penetrasiya  və  dartılmanı  artırmaq  və  eyni  zamanda 
iqtisadi cəhətdən ucuz və keyfiyyətli, uzun müddətli asfalt almaqdır.  
Neft Kimya Prosesləri İnstitutunun direktoru, Akademik Vaqif Abbasov yenilik gətirərək ilk 
dəfə  aşqar  kimi  polietilenpoliamin,  dietilentriamin,  tetraetilentetraminlərin  texniki  neft  turşusu  ilə 
müxtəlif nisbətlərdə alınmış  amidoaminlərini yol bitumuna müxtəlif nisbətlərdə 0,5%, 1% qataraq 
onun keyfiyyət göstəricilərini yaxşılaşdırmağa nail olmuşdur. Eyni zamanda amidoaminlər TNT-nin 
300°C–dən  yuxarı  fraksiyaları    götürülməklə  həmin  nisbətlərdə  sintez  olunmuş    və  yol  bitumuna 
əlavə olunaraq onların keyfiyyət göstəriciləri yoxlanılmışdır
 [4].
 
            Neft  məhsullarında,  xüsusən  də  aviasiya  kerosinində  təbii  neft  turşularının  olması  arzu 
olunan deyil, belə ki, bu turşular avadanlıqların güclü korroziyasına səbəb olur 
[5].
 Bakı neftləri bu 
turşularla zəngindir.  
Tədqiqatların  aparılması  üçün  istifadə  olunan  neft  turşularının  fiziki-kimyəvi  xassələri 
cədvəl 1-də verilmişdir. 
 
 
 

---