EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

229

ARTIK ORGANLAR

Bazı evrimci biyologlar, canlılardaki bazı organların za-

manla amaçlarını yitirdiklerini söylediler. Penguenlerin kanat-

ları veya insanların tiroit bezi ve kuyruk sokumu ‘artık (ru-

dimentary

 veya vestigial) organlar’a örnek olarak gösterildi. 

Darwin artık organları, teorisi açısından uygun gördü ve La-

marckçı ‘kullanılmayan organların körelmesi’ yaklaşımıyla bu 

organları izah etmeye çalıştı. Biyolojideki gelişmeler ile son-

radan kazanılan özelliklerin aktarılamayacağı anlaşıldı ve La-

marckçı yaklaşımlar geçerliliğini yitirdi. Genetik alanındaki 

bilgiler, bir organın kullanılıp kullanılmamasının, daha sonra 

bu organa ait genetik bilgilerin yeni nesillere aktarılmasında 

bir değişiklik oluşturmayacağını göstermiştir. Yeni-Darwin-

ciler, genetikteki bu gelişmelerden sonra, sadece mutasyon ve 

doğal seleksiyon ile konuya yaklaşarak ‘artık organlar’ı açık-

lamaya çalıştılar. 

‘Artık organlar’ ile canlılarda işlevi bulunmayan bazı or-

ganların var olduğu iddia edilir. Türlerin birbirlerinden ba-

ğımsız yaratıldığını savunanlar da, evrende sürekli olarak 

düzensizliğe gidişin olduğunu söyleyen entropi gibi bir yasa-

nın genlerde de etkili olmasının, işlevsiz organları oluşturdu-

ğunu veya işlevli organların işlevini bozduğunu ileri sürebi-

lirler ki bunu savunanlar olmuştur. En sağlam yapılmış bina 

veya köprü zamanla yıprandığı, insan yaşlandıkça güçsüzleş-

tiği gibi; ilk canlı çiftinden sürekli sonraki nesillere aktarılan 

genetik hazine de zamanla deforme oluyor olabilir. 18. yüz-

yılın en önemli biyologlarından Buffon’un önce kökensel tür-

lerin oluştuğunu, sonra bunlardan yeni türlerin oluştuğunu 

söyleyen yaklaşımında da; başlangıçtaki genetik havuzun, me-

lezleşme ve benzeri etkilerle deformasyona uğradığı savunul-

muştu. Türlerin genetik bilgilerinin, yeni nesillerde deformas-

yona uğradığını savunan biri, Evrim Teorisi’ne inanmasa da 

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

230

‘artık organlar’ın varlığını kabul edebilir. Sonuç olarak, Ev-

rim Teorisi’nin en temel iddiası yepyeni özelliklerin mutasyon 

ve doğal seleksiyonla oluşması olduğu için ‘artık organlar’ın 

varlığı bu hususa bir delil teşkil etmez. 

Biyolojide ilerlemeler gerçekleştikçe, işlevsiz oldukları veya 

işlevlerini yitirdikleri iddia edilen canlılardaki yapıların önemli 

görevleri olduğu anlaşılmıştır. Önceden atların tendonlarının 

bağlı olduğu küçücük liflerin işlevsiz olduğu iddia ediliyordu. 

Yapılan araştırmalar, bu liflerin, atların koşularında oluşan tit-

reşimlerin tendonları tahrip etmesini önlediğini göstermiştir.

467

 

Balinaların kalça kemiklerinin de kara canlılarının kemikleri-

nin artığı olup işlevsiz olduğu söylenmiştir. Fakat araştırmacı-

lar Howe ve Bergman, bu yapıların dişi ve erkek balinalarda 

farklılık gösterdiğini; erkeklerin penis ereksiyonuna, dişilerin 

vajinal birleşimlerine katkıda bulunduğunu ortaya koymuşlar-

dır. Penguenler yüzerken kanat bölgelerini çok etkin olarak 

kullandıkları için, bu yapıların da ‘artık organ’ olarak değer-

lendirilmesi yanlıştır. 

Ernst Wiedersheim, 19. yüzyılın sonunda insan vücudunda 

86 tane ‘artık organ’ olduğunu iddia etmişti. Zamanla liste-

deki bu organların işlevleri öğrenildi ve ‘artık organ’ olarak 

sınıflandırılmalarındaki hata anlaşıldı. Tiroit bezinin vücut 

için çok önemli hormonlar salgıladığı öğrenildi. Timüs bezi 

ise bağışıklık sistemine katkıda bulunmaktadır. Bademcikler 

vücudu enfeksiyondan koruyan organlardır. Pineal bezi me-

latonin hormonunun üretiminde rol almaktadır. Kuyruk so-

kumu birçok kasın tutunma noktasını oluşturmakta ve rahat 

oturmayı sağlamaktadır. 

Araştırmalar ilerleyip de insanda ‘artık organ’ olduğu iddia 

edilen yapıların fonksiyonlarının anlaşılmasıyla liste gittikçe 

467 A. Wilson ve diğerleri, Horses Damp The Spring in Their Step, Nature, 414, 

Aralık (2001). 

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

231

küçüldü. Fakat hâlâ birçok kitapta apendiksin (apandisit has-

talığına yol açan organ) hiçbir işlevi olmayan bir organ ola-

rak tanıtıldığına tanık olabilirsiniz. (‘Paradigma’nın düşünceye 

ve eğitim sistemine etkileriyle ilgili önceki yazılanları hatır-

layın.) Apendikste lenfatik nodüllerin olduğu ve temel fonk-

siyon olarak lenf sisteminin bir parçası olduğu öğrenilmiştir. 

Bağırsakta yararlı işlevi olan bakterilerin kana ve vücudun 

diğer bölgelerine zarar verme olasılığı vardır. Apendiks, par-

çası olduğu lenf sistemi ile beraber, vücudun korunmasında 

görev alır. Apendiksin en önemli işlevi yeni doğmuş bebek-

lerin bakterilere karşı korunmasıdır. Darwin, genetik açıdan 

yanlış olduğu gösterilmiş olan Lamarckçı mekanizmayla apen-

diksi körelmiş organ olarak görmekle hata yaptığı gibi, bu or-

ganı işlevsiz sanmakla da yanılmıştır. Bunun yanında, meme-

lilerden tavşanın ve sıçanın apendiksi varken, birçok maymun 

türünde apendiks bulunmaz.

468

 Bu da ‘evrimci soy ağacı’ açı-

sından önemli bir sorundur. Apendiks, Evrim Teorisi için delil 

oluşturmak bir yana, aslında sorun oluşturmaktadır. 

Fizyolojik araştırmalar arttıkça işlevsiz sanılan organların 

işlevleri öğrenilmiştir. Aynı şey -kat edilmesi gerekli çok yol 

olsa da- DNA’nın üzerindeki fonksiyonu bilinmeyen (junk DNA, 

psuedo-genes

) bölgeler için de geçerlidir; genetikteki çalışma-

lar arttıkça bu bölgelerin düzenlemeyle ve bağışıklıkla ilgili 

fonksiyonları keşfedilmektedir.

469

 DNA’nın en temel fonksi-

yonu protein ve RNA kodlarını taşımak olsa da, bütün vazi-

fesi bununla sınırlı değildir. 

Kısacası fonksiyonu olmayan ‘artık organlar’ın varlığının 

Evrim Teorisi’nin delili olduğu söylenemez. Fonksiyonu ol-

mayan veya fonksiyonunu yitirmiş yapılar olarak gösterilen 

468 J. Warwick Glover, The Human Vermiform Apendix, CEN Technical Journal, 

Nisan (1998), s. 31-38.

469  W. Reik-M. Constancia, Making Sense of Antisense, Nature (1997).

 

---