EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

217

amaca yönelik kullanılan organlar olduklarını; buna karşın 

‘homolog organlar’ın, ayrı amaçlar için kullanılsalar bile ya-

pısal olarak benzer olduklarını söyledi. Owen, sınıflandırma 

açısından homolojilerin esas olduğunu, analog yapıların dik-

kate alınmaması gerektiğini söyledi.

450

 Bu tanıma göre sinekte 

ve leylekte uçmak gibi aynı amaca yarayan kanatlar, farklı ya-

pılarından dolayı analogdurlar. Buna karşın omurgalıların ön 

eklemlerindeki yapısal benzerlikler balinada yüzmeye, atta 

koşmaya yarasa da, bu organlar homologdur.

Omurgalıların sahip olduğu homolog organlar, aşağı yukarı 

Evrim Teorisi’ni savunan bütün kitaplarda teorinin en önemli 

delillerinden biri olarak gösterilir. Oysa Evrim Teorisi’ne karşı 

olan Owen da homologluğu kabul etmişti, fakat bu benzerlik-

lerin ortak bir ‘arketip’ kaynaklı olduğunu ileri sürüyordu. Bu 

‘arketip’, Tanrı’nın aklındaki plan, Platonik bir idea veya do-

ğaya içkin Aristotelesyen bir form olarak anlaşılabilir.

451

 Çünkü 

Darwin’den önce birçok ünlü biyolog homolog organları farklı 

şekilde yorumlamışlardır; homolog yapılar, Evrim Teorisi’nin 

bir keşfi değildir. Evrim Teorisi’ni anlatan ders kitaplarından 

bu teoriyi öğrenen birçok kişi, bilim dünyasının, canlıların 

homolog organlarının olduğunu, Darwin sayesinde öğrenmiş 

gibi bir hisse kapılmaktadırlar. Canlılarda homolog organla-

rın olduğu çok açıktır, asıl sorun bu organlara dayanarak Ev-

rim Teorisi’ne varmanın doğru olup olmadığıdır. 

Darwin’in teorisi ile homolojiye yeni bir tanım gelmiştir. 

Bu tanıma göre ortak ata yoluyla alınan özellikler homolog-

dur, bunun dışındaki özellikler ne kadar yapısal açıdan ben-

zerlik gösterirse göstersin analogdurlar. Örneğin insanların 

gözleriyle ahtapotların gözleri, hem yapısal hem de fonksiyo-

nel olarak benzemelerine rağmen, bu benzerlik analog olarak 

450  Peter J. Bowler, Evolution The History of an Idea, s. 125.

451  Jonathan Wells, Icons of Evolution, s. 60-61.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

218

nitelenir.

452

 Sonuçta evrimci biyologlar da birbirlerine çok 

benzer olan yapıların birbirinden evrimleşmeden oluştuğunu 

söylemişlerdir. Yeni-Darwinciler, canlılarda beş parmaklılı-

ğın 2 kez, kanatların 4 kez, gözlerin ise 40-60 kez birbirlerin-

den bağımsız olarak evrimleştiğini ifade etmektedirler. Buna 

göre Evrim Teorisi’ne inananlar ortak atadan alınmadan ben-

zer vazife gören veya dış yapısı benzer olan organların oluş-

tuğunu kabul etmek zorunda kalmışlardır. “Eğer birbirlerine 

çok benzer olan yapıların kimisi ortak atadan miras alınma 

yoluyla açıklanmamasına rağmen var olabiliyorsa; neden can-

lılardaki benzer birçok dış özelliğin veya moleküler yapının 

-gözlemsel veri olmamasına rağmen- ortak atadan miras alın-

mak yoluyla benzerliklerinin açıklamasını yapan evrimci açık-

lamayı kabul etmemiz gerekir” sorusu cevaplanması gerekli 

önemli bir sorudur. 

Darwin’e göre başka hiçbir delil olmasa bile canlılar-

daki homoloji tek başına Evrim Teorisi için yeterli delildir.

453

 

Burada şu soru karşımıza çıkmaktadır: “Homoloji, Evrim 

Teorisi’nin delili midir, yoksa Evrim Teorisi’ne göre mi ho-

molojiler belirlenmektedir?” Eğer canlılarda hangi özellikle-

rin homolog olduklarını Evrim Teorisi’nin soy ağacına göre 

belirliyorsak, o zaman homolojileri belirlemeden önce Ev-

rim Teorisi’ni ve bu teorinin soy ağacını belirlemeliyiz. Bu 

ise homolojinin Evrim Teorisi’nin delili olarak gösterilmesi 

halinde sadece bir totolojiye düşeceğimizi gösterir. Bu toto-

lojiyi şu şekilde gösterebilirim:

1.  Homoloji, Evrim Teorisi’nin en temel delilidir.

2.  Buna göre (1. maddeye) homolojiden dolayı Evrim Te-

orisi bilinir diyebiliriz.

452  Ali Demirsoy, Kalıtım ve Evrim, s. 523.

453  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 434.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

219

3.  Evrim Teorisi’ne dayanarak homolojiler belirlenir.

4.  Homolojiden dolayı bilinen Evrim Teorisi’ne göre (2.mad-

deye) homolojiler belirlenir (3. madde).

Evrim Teorisi’nin homoloji dışında bir delili olduğu göste-

rilemezse, Evrim Teorisi’nin ortak atalardan kazanılan özel-

liklere dayalı homoloji tarifini doğrulayacak hiçbir objektif 

veriye sahip olamayız. Omurgalıların ön eklemlerinin homo-

log olduğunu belirleyecek bir Darwinist, önce bu organların 

ortak bir atadan miras alınıp alınmadığını tespit etmek zo-

rundadır. Bu da, daha önce ortak atanın kimliği ile ilgili de-

lile sahip olmayı gerektirir. Eğer homolojinin ortak atayı be-

lirlemekteki kriter olduğu ileri sürülürse, bu durumda mantık 

açısından ‘kısır döngü’ye (vicious circle) girilmiş olunur. Bir-

çok filozof ve biyolog bu ‘dairesel akıl yürütme’ (circular re-

asoning

) yüzünden Evrim Teorisi’ni eleştirmişlerdir. Felsefeci 

Ronald Brady şöyle demektedir: “Açıklamamızı, açıklanması 

gerekli durumun tanımına dönüştürdüğümüzde, bilimsel bir 

hipotezden ziyade bir inancı ifade etmiş oluruz. Açıklama-

mızın doğruluğuna o kadar kanaat getirmişizdir ki, tanımı-

mızı, açıklanması gerekli durumdan ayırmaya gerek bile gör-

meyiz. Bu tarzdaki dogmatik yaklaşımlar bilim alanından 

uzaklaştırılmalıdır.”

454

 Homolojileri ortak atayla açıklayan 

yaklaşımın bilimden uzaklaştırılması gerektiğini düşünmüyo-

rum ama bu açıklamanın içindeki daireselliği de her zaman 

göz önünde bulundurmalıyız. 

FOSİLLERDE VE EMBRİYOLARDA HOMOLOJİ

Yaşayan türler yerine fosillerdeki homoloji ile Evrim 

Teorisi’ne ulaşılmaya kalkıldığında daha önce dikkat çekilen 

454  Ronald H. Brady, On The Indepence of Systematics, Cladistics I, (1985), s. 113-

126; Aktaran: Jonathan Wells, Icons of Evolution, s. 63.

---