Maşınqayırmanın tarixinə dair

Renessans  dövründə maşınqayırma 

175 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1.120. Dəmir lövhəni döyəcəkləyən dəzgah. 

 

xarı-aşağı hərəkət etdirir. 

Ayaq  ilə  tr  ipini  dartdıqda  qanad  dala  çəkilir.  Bu  hərəkətlər 

uzlaşdırılmış  şəkildə  yerinə  yetirildikdə,  qanad  quşun  uçmasına  uyğun 

olaraq  hərəkət  edir.  Şəkil  1.123-də  Leonardonun  layihəsi  əsasında 

düzəldilmiş model göstərilmişdir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1.121. Qanadın quruluşu. 

 

---

Renessans dövründə maşınqayırma 

176 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1.123. Uçan maşın.

 

 

` 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    

Şəkil 1.122. Uçma mexanizmi.

 

 

---

Renessans  dövründə maşınqayırma 

177 

 

Leonardonun  daha 

bir  maraqlı  qurğusu 

hava  vintidir  (şəkil 

1.124). O, bu qurğu ilə 

uçmaq 

haqqında 

fikirləşirdi.  Leonardo-       

nun  yazdığına  görə 

vintin  gövdəsi  nazik 

dəmir 

məftildən 

hazırlanır.  Vintin  dia- 

metri  5  m-dir.  Məftil 

arasındakı 

boşluq  

möhkəm  parça    mate- 

rialı ilə örtülür. Qurğunun etibarlığını artırmaq üçün vintin gövdəsi nazik 

borularla möhkəmləndirilir. Vint müəyyən sürətlə fırlandıqda o yuxarıya 

qalxır.  Bəzi  mütəxəssislər  bu  qurğunu  vertolyotun  başlanğıcı  kimi 

qiymətləndirirlər.  Bu  qurğunun  layi- 

hələndirilməsi  Leonardonun  Milanda 

olduğu  vaxta,  1483

−

1486-cı  illərə 

təsadüf  edir.  Bu  ideya,  pərlərin 

fırlanmasında  dartma  qüvvəsini  yox- 

lamaq  üçün  Leonardonun  apardığı 

sınaq  zamanı  meydana  gəlmişdir.  O, 

kağızdan  düzəltdiyi  vinti  əl  ilə 

fırladan zaman əlinin pərlər tərəfindən 

qabağa 

dartıldığının 

şahidi  olur. 

Leonardonun  bu  maşını  sınaqdan 

keçirməsi  tarixi  mənbələrdən  aydın 

deyil [1.83].   

O da məlumdur ki, ilk  dəfə olaraq 

paraşütü Leonardo ixtira etmişdir. O,  

uçma cəhdləri haqqında  aparılmış  sı- 

 

Şəkil  1.124. Hava vinti. 

 

          Şəkil 1.125. Paraşüt. 

---

Renessans dövründə maşınqayırma 

178 

 

naqların nəticələri ilə yaxından tanış olaraq, yeni bir tərtibatı 

−

 paraşütü 

layihələndirir.  Onun  təsvirinə  görə  piramida  şəkilli  gövdənin  üzərini 

parça  ilə  örtdükdən  sonra  bu  qurğu  ilə  istənilən  şəxs  istənilən 

hündürlükdən  heç  bir  qorxu  olmadan  aşağıya  enə  bilər.  Leonardo 

piramidanın tərəfini və hündürlüyünü  7 m uzunluğunda vermişdir (şəkil 

1.125).  

 

Hərb maşınları 

 

Leonardonun  yuxarıda  təsvir  olunmuş  ərizəsindən  göründüyü  kimi, 

hərb  maşınları  da  onu  maraqlandıran  sahələrdən  olmuşdur.  Onun 

layihələndirdiyi çoxlu sayda müharibə maşınları öz orijinallığı ilə ondan 

əvvəl  məlum  olanlardan  fərqlənmişdir.  Bu  maşınların  böyük  hissəsi 

Leonardonun  ixtirası  kimi  qiymətləndirilir.  Aşağıda  bu  maşınlardan  bir 

neçəsinin quruluşu və iş prinsipi verilmişdir.  

Bu  ixtiralardan  biri,  şəkil  1.126-da  verilmiş  buxar  topudur.  Buxar 

enerjisindən  Heronun  istifadə  etməsi  Leonardoya  məlum  idi.  O,  bu 

enerjidən  istifadə  edərək  top  mərmisini  düşmənin  üzərinə  atmaq  üçün 

istifadə etmişdir. Şəkildə göstərilmiş topun arxa hissəsi böyük miqdarda 

yanan kömürün içərisində yerləşdirilir. Bu hissə kifayət qədər qızdıqdan 

sonra onun yanında yerləşən su çəninin vinti açılır və su qəfildən qızmış 

zonaya  daxil  olur.  Kömürün  üstünə  tökülən  su    buxarlanır.  Kamerada 

əmələ  gələn  buxar  təzyiqi  topun  içərisindəki  dəmir  kürəni  böyük  səslə 

və güclə irəliyə atır.    

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1.126. Buxar topu. 

---

Renessans  dövründə maşınqayırma 

179 

 

Leonardo 

hərəkətli 

toplar 

üzərində  də  işləyərək,  istər 

yüngül, istərsə də ağır topların 

döyüş  meydanında,  eləcə  də 

hücum 

vaxtı 

daşınmasını 

asanlaşdırmaq  üçün  çevik  və 

effektiv  işləyən  yeni  mexa-

nizmlər layihələndirmişdir. 

Dişli 

çarx 

ötürmələrini 

başqa  sahələrdə  uğurla  tətbiq 

edən 

Leonardo 

topların 

hazırlanmasında 

da 

bu 

texnikadan  istifadə  etmişdir. 

Təkərli 

araba 

üzərində 

yerləşdirilmiş  top  ox  ətrafında 

dönmə 

imkanına 

malikdir. 

Topun  düşmən  istiqamətində 

dəqiq  nişan  almasını  təmin  etmək  üçün  qüllə  arxa  tərəfdən  tənzimləmə 

mexanizminə  malikdir.  Bu  toplar  əsasən  yüngül  olub,  süvarilər  üçün 

nəzərdə tutulmuşdur (şəkil 1.127). 

Şəkil  1.128  və  1.129-da  Leonardonun    təkərlər  üzərində  çevik 

yerləşmiş  və  eyni  zamanda  bir  neçə  qüllədən  atəş  açmaq  üçün  nəzərdə 

tutduğu  topların  modelləri  göstərilmişdir.  Bu  top  eyni  zamanda  8 

qüllədən  atəş  açmaq  imkanına  malikdir.  Bununla  bərabər  qüllələr 

yerləşən  lövhəni  gövdəyə  nisbətən  xüsusi  vintin  köməyi  ilə  döndərmək 

mümkündür. Bu,  atəş zamanı hədəfi dəqiq nişan almaq imkanı verir. İlk 

atəş açıldıqdan sonra nişan almanı dəqiqləşdirmək olur.  

  Leonardo  hücum  zamanı  artilleriya  atəşindən  zərər  çəkmədən 

düşmən  sərhəddini  dağıdaraq  içəriyə  irəliləmək  üçün  ilk  dəfə  olaraq 

zirehli  maşın  layihələndirmişdir  (şəkil  1.130).  Maşın,  üst  hissəsi  metal 

lövhələrlə  örtülmüş  tısbağa  formasına  malik  idi.  Maşının  içəri 

hissəsində səkkiz adamın yerləşməsi üçün yer nəzərdə tutulmuşdur.  

 

           Şəkil 1.127. Toplar. 

---